________________
કેટલાક પ્રશ્નોત્તર
એને થતું નથી—એ બતાવવું તે ઉક્ત સૂત્રને ઉદ્દેશ્ય છે.
રાજા શ્રેણિકે નરકના આયુષ્યની તેત્રીસ સાગરની સ્થિતિ બાંધી હતી અને તેનું અપકર્ષણ થઈને ચેરાસી હજાર વર્ષ ની સ્થિતિ રહી ગઈ, પણ એ પૂર્વ ભવમાં જ થયું નરકના આયુષ્યને ઉપગ શરૂ થયા પછી તેનું અપકર્ષણ શક્ય નથી. જ્યારે ઉક્ત સૂત્રમાં કથિત છ સિવાયના અન્યજીના આયુષ્યનું અપકર્ષણ તે જ ભવમાં પણ થઈ જાય છે.
આ આખીય ચર્ચા આયુષ્યના અપકર્ષણની છે, તેનાથી ક્રમબદ્ધપર્યાયની નિશ્ચિતતામાં કઈ ફેર પડતું નથી.
જેમ કે જ્યારે આપણે કઈ દુકાનદારની પાસેથી ખરીદેલે સામાન પસંદ ન આવવાથી પાછા આપવા જઈએ છીએ, ત્યારે તે પેક (બંધ) સામાન તે બધું જ પાછો લઈ લે છે, પણ પેકીંગ ખૂલી ગયા પછી કેટલેક સામાન તે પાછે લઈ લે છે અને કેટલાક નથી લેતે, તેવી જ રીતે જે આયુષ્યને ઉપભેગ શરૂ નથી થયા, તેમાં તે બધામાં અપકર્ષણ શક્ય છે, પણ ઉપભેગ શરૂ થઈ ગયા પછી ઉક્ત સૂત્રમાં કથિત આયુષ્યનું અપકર્ષણ શક્ય નથી, એ જ વાત ઉક્ત સૂત્રમાં બતાવવામાં આવી છે.
એનાથી કાળની નિયમિતતામાં કઈ ફેર પડતું નથી અને ન તે અન્ય સમવાની ઉપેક્ષા પણ થાય છે, કેમ કે આયુષ્યનું અપકર્ષણ પણ અન્ય સમવાયેની અપેક્ષા સહિત થાય છે.
વાસ્તવમાં આ કથન અકાળમૃત્યુનું ન હેઈ આયુષ્યના અપકર્ષણનું છે.
આ સંદર્ભમાં જેનેન્દ્રસિદ્ધાન્તકેશકાર શ્રી જિનેન્દ્રવર્ણનું નિમ્નલિખિત કથન વિચારવા જેવું છે --
“પાંચમે પ્રશ્ન છે અકાળ મૃત્યુ સંબંધી. સમય પહેલાં ભક્ષણ આદિથી થનાર મૃત્યુને “અકાળમૃત્યુ' કહે છે. બદ્ધાંતમાં પૂર્વબદ્ધ કર્મોની સ્થિતિ આદિના ઘટવા-વધવાને કર્ષણ” અને “ઉત્કર્ષણ” કહે છે અને પ્રકૃતિના બદલાઈ જવાને
