________________
ક્રમબદ્ધપર્યાય
“આ રીતે ક્રોધથી બૂરું ચાહવાની ઇચ્છા તે હેય, (પણ) બૂરું થવું ભવિતવ્યને આધીન છે. આ રીતે માન વડે પિતાની મહંતતાની ઈચ્છા તે હાય, (પણ) મહંતતા થવી ભવિતવ્યને આધીન છે. આ રીતે માયા વડે ઈષ્ટસિદ્ધિને અર્થે છળ તે કરે, પરંતુ ઈષ્ટસિદ્ધિ થવી ભવિતવ્યને આધીન છે. આ રીતે લેભથી ઈષ્ટપ્રાપ્તિની ઈચ્છા તે થાય, પરંતુ ઈષ્ટપ્રાપ્તિ થવી ભવિતવ્યને આધીન છે.” ૧
કષાયપાહુડ અને ધવલમાં પણ કહ્યું છે –
પ્રશ્નઃ આ (છાસઠ) દિવસમાં દિવ્યધ્વનિની પ્રવૃત્તિ કેમ ન થઈ?
ઉત્તર ગણધરને અભાવ હેવાને કારણે
પ્રશ્નઃ સૌધર્મ ઇન્દ્ર તે જ વખતે ગણધરને ઉપસ્થિત કેમ ન કર્યા?
ઉત્તરઃ ન કર્યા, કેમ કે કાળલબ્ધિ વિના અસહાય સૌધર્મ ઈન્દ્રને, તેમને ઉપસ્થિત કરવાની શક્તિને તે વખતે અભાવ હતેશ
કાર્તિકેયાનુપ્રેક્ષાના ઉલિખિત ઉદ્ધરણમાં તે અત્યંત સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જેનું જે પરિણમન જે દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર -કાળ-ભાવ અનુસાર થવું જિનેન્દ્રદેવે જોયું છે, તેને ઈન્દ્ર તે શું સ્વયં જિનેન્દ્ર પણ ટાળી શકતા નથી.
આ ઉપરથી કેટલાક લેકે કહે છે કે એ તે બિલકુલ બરાબર છે કે જિનેન્દ્રદેવ ટાળી શકતા નથી કેમ કે જૈનમાન્યતાનુસાર જિનેન્દ્ર ભગવાન જગતના માત્ર જ્ઞાતાદ્રષ્ટા છે, કર્તા-હર્તા નથી; પણ ભગવાન ટાળી શકતા નથી, તે શું આપણે પણ નથી ટાળી શકતા? જે આપણે પણ ન ટાળી શકતા હોઈએ તે પછી આપણે તે ભગવાનના જ્ઞાનને આધીન થઈ ગયા. જેવું તેમણે જાણી લીધું, તેવું જ આપણે કરવું પડશે, અથવા આપણું પરિણમન તેવું જ થશે કે જેવું ભગવાને જાણ્યું છે. ૧. મેક્ષમાર્ગ પ્રકાશક, પૃષ્ઠ ૪૨-૪૩ ૨. જૈનેન્દ્ર સિદ્ધાન્ત કેશ, ભાગ ૨, પૃષ્ઠ ૬૧૪
