________________
કેટલાક પ્રશ્નોત્તર
(૫) પ્રશ્ન - પર્યાના ઉત્પાદ અને નાશમાં આ શક્તિઓને શો ફાળો છે? કૃપા કરીને સંક્ષેપમાં સમજાવે.
ઉત્તર - પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં એક એવી શક્તિ છે કે જેને કારણે દ્રવ્ય પિતાની વર્તમાન અવસ્થાથી યુક્ત હોય છે, અર્થાત્ તેની નિશ્ચિત અવસ્થા હોય જ છે, જેને ભાવશક્તિ કહે છે.૧ પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં એક એવી પણ શક્તિ હોય છે કે જેને કારણે વર્તમાન અવસ્થાથી જુદી અન્ય કઈ અવસ્થા નથી હોતી, આ શક્તિનું નામ અભાવશક્તિ છે.
ઉક્ત બને શક્તિઓના કારણે પ્રત્યેક દ્રવ્યની પ્રતિસમય સુનિશ્ચિત પર્યાય જ થાય છે, અન્ય નહીં.
(૬) પ્રશ્ન :- પર્યાયને સ્વસમયે કણ લાવે છે? અને એક સમય પછી કેણ દૂર કરે છે.? પર્યાય સ્વસમયે આવી જ જાય અને પછીના સમયે ખસી જાય-એન નિયામક કેણ છે? જે પર્યાય સ્વસમયે ન આવે તે તેને કણ લાવે અને એક સમય પછી પણ ન ખસે તે કેણુ ખસેડે? આવી સ્થિતિમાં કાં તે દ્રવ્ય પર્યાયથી ખાલી થઈ જશે અથવા એક સમયમાં બન્ને પર્યાયે આવી જશે.
ઉત્તર :-એની આપ ચિંતા ન કરે. એમ કદી નહિ થાય, કેમ કે પ્રત્યેક દ્રવ્યમાં એક એવી પણ શક્તિ છે કે જેના કારણે વર્તમાન પર્યાયને નિયમથી આગામી સમયે અભાવ થઈ જશે; તે શક્તિનું નામ છે ભાવાભાવશકિત. તથા એક શક્તિ એવી પણ છે કે જેના કારણે આગામી સમયે થનારી પર્યાય નિયમથી ઉત્પન્ન થશે જ. આ શક્તિનું નામ છે અભાવભાવશક્તિ.૮
૧ મૂરાવસ્થવ માવત્તિ સમયસાર, આત્મખ્યાતિ ટીકા,
પરિશિષ્ટ, પૃષ્ઠ ૬૩૦ છે જીવવા મવાિ . તે જ ५ भवत्पर्यायव्ययरूपा भावाभावशक्तिः। । કામવાથvi અમાવસાવાાિદ તે જ
