________________
એક અનુશીલન
૩૫
માતીઓના હારમાં જે મેાતી જ્યાં સ્થિત છે, તેના સ્થાનનુ ક્રમપરિવર્તન સંભવ નથી.
જો કે આકાશ અચળ (નિષ્ક્રિય ) દ્રવ્ય છે અને જીવ તથા પુદ્ગલ સંચલ ( સક્રિય ) દ્રવ્ય છે; તેા પણ ઝૂલતા હારની વાત કહીને એ સ્પષ્ટ કરી દેવામાં આવ્યું છે કે જેમ ઝૂલતા હારમાં પણ મેાતીઓને સ્થાનક્રમ બદલાઈ જતા નથી, તેવી જ રીતે સક્રિય જીવામાં પ્રદેશેાના ક્રમ પલટતા નથી.
જેવી રીતે આકાશાહિ દ્રન્યાના વિસ્તારક્રમ નિયમિત છે; તેવી જ રીતે તેમના પ્રવાક્રમ પણ નિયમિત છે. જેવી રીતે નિયમિત વિસ્તારક્રમમાં ફેરફાર સંભવત નથી; તેવી જ રીતે નિયમિત પ્રવાહક્રમમાં પણ ફેરફાર સંભવિત નથી. જેવી રીતે પ્રત્યેક પ્રદેશનુ સ્વસ્થાન નિશ્ચિત છે; તેવી જ રીતે પ્રત્યેક પરિણામ (પર્યાય)ના સ્વકાળ પણ નિશ્ચિત છે.
જેમ ચિત્રપટના રીલમાં લખાઈ છે, તે લખાઈમાં જ્યાં જે ચિત્ર સ્થિત છે તે ત્યાં જ રહે છે, તેનું સ્થાન પરિવર્તન સભાવત નથી; તેવી જ રીતે ચાલતી રીલમાં કર્યુ ચિત્ર કયા ક્રમમાં આવશે એ પણ નિશ્ચિત છે, તેમાં પણ ફેરફાર સ ંભવિત નથી. આગળ કયું ચિત્ર આવશે—તેનું જ્ઞાન ભલે આપણને ન હેાય, પણ તેથી કોઈ ફરક પડતા નથી, આવશે તેા તે પોતાના નિયમિત ક્રમમાં જ,
જેમ સીડી ઉપર પગથિયાંના ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ એક ન બદલાય તેવા નિશ્ચિત ક્રમ હોય છે; તેવી જ રીતે તેના ઉપર ચડવાના એક ન બદલાય તેવા કાળક્રમ પણ હેાય છે. જેમ તેમના ઉપર ક્રમપૂર્ણાંક જ ચાલીને જઈ શકાય છે; તેવી જ રીતે તેમના ઉપર ચડવાના કાળક્રમ પણ છે.
જેમ જેટલા લેાકાકાશના પ્રદેશેા છે, તેટલા જ એક જીવના પણ પ્રદેશેા છે; તેવી જ રીતે ત્રણ કાળના જેટલા સમયેા છે, તેટલી જ પ્રત્યેક દ્રવ્યની પર્યાયા છે. એક એક સમયની એક-એક પર્યાય નિશ્ચિત છે. જેમ લેાકાકાશના એક-એક પ્રદેશ ઉપર એક-એક કાળાણુ અકિત છે, તેવી જ રીતે ત્રણે કાળના એક-એક
