________________
એક અનુશીલન
-
પપ
કર્મને અભાવ-આ પાંચે સમવાય એક સમયની પર્યાયમાં આવી જાય છે.”
જ્ઞાયક સ્વભાવના આશ્રયે પુરુષાર્થ થાય છે, તે પણ પર્યાયને કમ તૂટતે નથી.”
“જુઓ! આ વસ્તુસ્થિતિ! પુરુષાર્થ પણ નથી ઊડતે અને ક્રમ પણ નથી તૂટતે. જ્ઞાયક સ્વભાવના આશ્રયે સમ્યકદર્શનજ્ઞાન-ચારિત્રાદિને પુરુષાર્થ થાય છે અને તેવી નિર્મળ દશઓ થયા કરે છે તે પણ પર્યાયની ક્રમબદ્ધતા તૂટતી નથી.” કે
ઉક્ત કથાનેથી સ્પષ્ટ છે કે ગમ્મસારમાં એકાતેના કથનમાં જે નિયતવાદી મિથ્યાષ્ટિનું કથન છે તેનું કમબદ્ધપર્યાય સાથે કઈ સામ્ય નથી. નિયતવાદી જેવી સ્વચ્છન્દતાનું પિષણ ક્રમબદ્ધપર્યાયમાં કદાપિ નથી.
સ્વામીજીના સ્પષ્ટીકરણથી પણ એ પૂર્ણપણે સ્પષ્ટ થઈ જાય છે કે તેઓ એકાન્ત નિયતવાદના પિષક નથી, પરંતુ સાચા અનેકાન્તવાદી છે.
આ ઉપરથી કેટલાક લેકે કહે છે કે આપ ગમે તે કહે, પણ ક્રમબદ્ધપર્યાયને સિદ્ધાંત લાગે છે તે કાંઈક એકાન્ત જે જ !
ભાઈ! આપના લાગવાને હવે અમે શું કહીએ? અનેક આગમ પ્રમાણો અને યુક્તિઓથી સ્પષ્ટ કરી દીધું તે પણ જે આપને એકાન્ત જેવું લાગે તે અમે શું કરીએ? અમે તે આપની સામે યુક્તિ અને આરામ જ રાખી શકીએ, અનુભવ તે કરાવી શકીએ નહિ.
જે ઊંડાણથી વિચાર નહિ કરે, ઉપર-ઉપરથી જ વિચારશે તે એકાન્ત જેવું લાગશે જ. ઊંડાણથી વિચાર કરવાથી સ્પષ્ટ. પ્રતીત થાય છે કે એ મિથ્યા–એકાત નથી.
શું કહ્યું, મિથ્યા-એકાંત નથી? ૧. જ્ઞાનસ્વભાવ-યસ્વભાવ, પૃષ્ઠ ૧૧ ૨, તે જ, પૃષ્ઠ ૯૯ ૩. તે જ, પૃષ્ઠ ૧૦૦
