________________
ક્રમબદ્ધપર્યાય
શ્રદ્ધા નથી અને કેવળજ્ઞાનને સ્વીકાર કરવાને અનંત પુરુષાર્થ તારામાં પ્રગટ થયા નથી. કેવળજ્ઞાનને સ્વીકાર કરવામાં અનંત પુરુષાર્થનું અસ્તિત્વ આવી જાય છે, તે પણ જે તેને સ્વીકાર નથી કરતે તે કહેવું પડે કે તું માત્ર વાતે જ કરે છે, પરંતુ તેને સર્વજ્ઞને નિર્ણય નથી થયે. જે સર્વજ્ઞને નિર્ણય હોય તે પુરુષાર્થની અને ભવની શંકા ન રહે, યથાર્થ નિર્ણય થઈ જાય અને પુરુષાર્થ ન આવે એ બની જ ન શકે.” ૧
ઊંડાણથી વિચાર કરવામાં આવે તે ક્રમબદ્ધપર્યાયના નિર્ણયમાં જ અનંત પુરુષાર્થ આવી જાય છે. કમબદ્ધપર્યાયને નિર્ણય સ્વયં અનંત પુરુષાર્થનું કાર્ય છે, કેમ કે કમબદ્ધપર્યાયના નિર્ણયમાં સર્વજ્ઞતાને નિર્ણય સમાયેલ છે. જેવી રીતે સર્વજ્ઞતાની પ્રતીતિ-આસ્થા વિના કમબદ્ધપર્યાયને નિર્ણય શક્ય નથી; તેવી જ રીતે કમબદ્ધપર્યાયના સમ્યકનર્ણય વિના સર્વજ્ઞતાની પણ સાચી પ્રતીતિ શક્ય નથી.
હવે રહી પરકતૃત્વના અહંકારની વાત કે જેને આ અજ્ઞાની જગત પુરુષાર્થ માની બેઠું છે, તે પુરુષાર્થ તે તૂટ જ જોઈએ કેમ કે એ સાચે પુરુષાર્થ જ નથી, તે તે નપુંસકતા છે. જે કમબદ્ધપર્યાયની શ્રદ્ધાથી પરકતૃત્વને અહંકાર પણ ન તૂટે તે સમજવું જોઈએ કે “કમબદ્ધપર્યાય' તેના સમજવામાં આવી જ નથી. “કમબદ્ધપર્યાય ની સાચી શ્રદ્ધાનું ફળ તે કર્તુત્વને અહંકાર તૂટીને અંતર સન્મુખ સમ્યક પુરુષાર્થનું જાગૃત થવું તે જ છે.
જે લેકેને કમબદ્ધપર્યાયની શ્રદ્ધામાં પુરુષાર્થ ઊડતે નજરે પડે છે, વાસ્તવમાં પુરુષાર્થનું સાચું સ્વરૂપ જ તેમની સમજણમાં આવ્યું નથી. તેઓ પરકતૃત્વ અને પર્યાયના ફેરફારને જ પુરુષાર્થ માની બેઠા છે. તેમણે સર્વ પ્રથમ પુરુષાર્થને સમ્યક સ્વરૂપને ગંભીરતાથી વિચાર કર જોઈએ.
અમારે વિશ્વાસ છે કે તેમની દષ્ટિમાં પુરુષાર્થનું સાચું સ્વરૂપ સ્પષ્ટ થતાં જ તેમની શંકા-આશંક. સ્વતઃ સમાપ્ત થઈ જશે; 1. નિસ્વભાવ–નયસ્વભાવ, પૃ-
