________________
૪૨
ક્રમબદ્ધપર્યાય
વાના ખાજો તેના ઉપર રહ્યા કરે છે. ફેરફાર કરવાના ભારથી એજારૂપ થયેલી દૃષ્ટિમાં એ શક્તિ નથી કે તે સ્વભાવ તરફ જોઈ શકે. દૃષ્ટિ સપૂર્ણ પણે ભાર વિનાની થયા વિના અંતર–પ્રવેશ શક્રય નથી. કહ્યું પણ છે :
'
જિનકે માથે ભાર, વે ડુબે મઝધારમે';
હમ તો ઉતરે પાર, ઝોંક ભારકા ભારમે,
ભાર લઈને ઉપર ચડવુ કઠણ જ નહિ, અસભવ છે, ખાસ કરીને એવા ભાર કે જેને ઉપાડવાનુંય સામર્થ્ય આપણામાં ન હાય. શુ કોઈ પર્વતને લઇને પર્વત ઉપર ચડી શકે છે? ના, કદી નહીં. તેવી જ રીતે પરદ્રવ્યમાં ફેરફાર કરવાની બુદ્ધિવાળા જીવ નિજદ્રવ્યમાં પ્રવેશ કરી શકતા નથી.
જો કે સ્વયં પરિણમનશીલ આ જગતના પરિણમનની જરા પણ જવામદારી એના શિરે નથી તેા પણ અજ્ઞાની આત્મા સ્વય'ની મિથ્યા કલ્પનાના આરાપિત ભારથી પોતે જ દખાઈ રહ્યો છે.
પરમાં તે એને કાંઈ કરવાનું જ નથી, પોતાની પર્યાયમાં પણ કાંઈ કરવાનું નથી. બધું જ સહજ થઈ રહ્યું છે અને થતું રહેશે. કહ્યુ પણ છે —
“હાતા સ્વય' જગત પરિણામ, મૈં જગ કા કરતા કયા કામ ”
•
આ ઉપરથી કેટલાક લોકો કહે છે કે ભલે પરનુ નહી, પણ પાતાનું કામ તેા કરવું જ પડશે. જો આપણે આપણું જ કામ નહિ કરીએ તેા કાણુ આપણું કામ કરી જશે? ખાવું પીવું, ઊડવુ-મેસવું તો કરવું જ પડશે, અને આ બધુ સમજી-વિચારીને . કરવું પડશે, નહીં તે બધી ગરબડ થઈ જશે, સ્વાસ્થ્ય ખરબાદ થઈ જશે.
તેને કહીએ છીએ કે જરા વિચાર તે કર કે જ્યારે તું માતાના પેટમાં હતા, ત્યારે સમજી-વિચારીને શુ' શું કરતા હતા? એવી જ રીતે જ્યારે મહિના બે મહિનાના હતા, ત્યારે પશુ સમજી વિચારીને શુ કરતા હતા ? છતાં પણ આટલે માટી થઈ
