________________
ક્રમબદ્ધપર્યાય
સહજ સ્વીકાર કરી લે છે; પણ જેને લાંબા સમય બતાવવામાં આવે છે કે આપવામાં આવે છે તે તેને બદલાવવા પ્રયત્ન કરે છે, તેને તે કાળ સ્વીકાર્ય હેતું નથી. તેવી જ રીતે જેના આત્મહિતને કાળ દૂર છે, તેને કાળનું નિશ્ચિત છેવું રુચતું નથી, જેને કાળનું નિશ્ચિત છેવું રુચતું નથી, તે સમજવું જોઈએ કે તેને સત્ય સમજવાને કાળ હજી દૂર છે. તેનામાં કાળને બદલવાની વૃત્તિ, ઉતાવળાપણું રહ્યા જ કરે છે. આ ઉતાવળાપણાની વૃત્તિ જ તેને એ સ્વીકારવા દેતી નથી કે જ્યારે થવાનું હશે ત્યારે જ થશે.
જે ઊંડાણથી વિચાર કરવામાં આવે તે સમજવામાં આવી શકે છે કે દ્રવ્ય-ક્ષેત્રાદિની પેઠે કાળ પણ નિયમિત છે. પરંતુ ઊંડાણથી કઈ વિચાર કરે ત્યારે ને? ઊંડાણમાં તે કઈ જવા ઈચ્છતું નથી, બસ એમ જ ઉપર-ઉપર ઊડતી નજર નાખે છે તે એકાન્ત જેવું પ્રતીત થાય છે પુરુષાર્થને લેપ થઈ જશે–એમ લાગે છે.
આજની દુનિયા એટલી ઉતાવળમાં છે, એટલી ઉતાવળી થઈ રહી છે કે તેને ઊંડાણમાં જવાને અવકાશ જ નથી. આ દેહધામના યુગમાં કેઈ સ્થિર રહેવાનું તે દૂર રહ્યું, ચાલતું પણ નથી, ફક્ત દોડે છે. પ્રત્યેક વ્યક્તિ કઈને કઈ દેડમાં સામેલ છે, દેડની ધૂનમાં છે. તે પિતાની ધૂનમાં એટલે વ્યસ્ત છે કે તેને કમબદ્ધપર્યાય જેવા ગંભીર વિષય પર શાન્તિથી, ગંભીરતાથી વિચાર કરવાને સમય જ નથી.
આ ત્રસ્ત જગત વિષય-કષાયમાં એટલું ટેવાઈ ગયું છે, વિષય-કષાયની સામગ્રી મેળવવાના વિકલ્પમાં જ એટલું રોકાઈ રહ્યું છે કે-“હું કરું છું, મારું સ્વરૂપ શું છે, આ જગત શું છે, એની પરિણતિને કર્તા કેણું છે?” –આદિ દાર્શનિક વિષયે ઉપર વિચાર કરવાની ફુરસદ જ એને ક્યાં છે? આ વાતને વિચાર કરે એ તે નવરા લોકોનું કામ માનવા લાગે છે. એ તે બસ દેડયે જ જાય છે, લક્ષ્ય વિના જ.
જે આપને આ જગતનું ઉતાવળાપણું જેવું હોય તે કઈ પણ શહેરના ભરચક ચોકમાં ઊભા રહી જાવ અને જુઓ આ
