________________
ક્રમબદ્ધપર્યાય
અલાભ નિયમથી થાય જ, તેને દૂર કરવાને કઈ ઈન્દ્ર, અહમિન્દ્ર, જિનેન્દ્ર સમર્થ નથી.”
ઉક્ત પ્રકરણમાં પ્રાયઃ સર્વત્ર જ સર્વના જ્ઞાનને આધાર માનીને ભવિષ્યને નિશ્ચિત નિરૂપવામાં આવેલ છે અને તેના આધારે અધીર ન થવાને અને નિર્ભય રહેવાને ઉપદેશ આપવામાં આ છે સ્વામી કાર્તિકેયે તે આવી શ્રદ્ધા વાળાને જ સમ્યગ્દષ્ટિ જાહેર કર્યા છે અને આ રીતે ન માનનારને મિથ્યાષ્ટિ કહેવામાં પણ તેમને જરાય સંકેચ નથી થયે.
આ રીતે આપણે જોઈએ છીએ કે “કમબદ્ધપર્યાયની સિદ્ધિમાં સર્વજ્ઞતા સૌથી બળવાન હેતુ છે.
ઉત્પન્ન થયેલ પર્યાની કમબદ્ધતાને સ્વીકાર કરવામાં તે જગતને કેઈ બાધા જણાતી નથી, પરંતુ જ્યારે નહિ ઉત્પન્ન થયેલ ભાવી પર્યાને પણ નિશ્ચિત કહેવામાં આવે છે ત્યારે જાત ભડકી ઊઠે છે. તેને લાગે છે કે જે બધું ય નિશ્ચિત જ છે તે પછી અમારું આ કરવું-કરાવવું બધું નકામું છે. કતૃત્વના અભિમાનની જે દીવાલને તે નકકર આધાર માનીને ઉભે હતું, અભિમાન કરે હતે; તે જ્યારે ધસી પડતી દેખાય છે, ત્યારે એકદમ ગભરાઈ જાય છે. તેની ગભરામણ ત્યાં સુધી વધે છે કે જેવા સર્વજ્ઞ ભગવાનને અને તેમની સર્વજ્ઞતાને તે અત્યાર સુધી હૃદયથી (બુદ્ધિથી નહીં) સ્વીકારતે હતે-તેના પ્રત્યે પણ શકિત થઈ જાય છે. તેને પણ વિરોધ કરવા લાગે છે.
કેમકે અત્યાર સુધી સર્વજ્ઞની સત્તા સ્વીકારતે રહ્યો છે, તેથી એકદમ તે તેની ના પાડી શકતું નથી, તેથી સર્વજ્ઞતાની વ્યાખ્યાઓ બદલવા માંડે છે. કેઈવાર કહે છે કે તેઓ ભૂતકાળ અને વર્તમાનને તે જાણે છે, પણ ભવિષ્યને નહિ; કારણ કે ભૂતકાળમાં તે જે કાંઈ થવાનું હતું તે થઈ ગયું અને વર્તમાનમાં
૧. પં. સદાસુખદાસજી કાસલીવાલ : રત્નકરા શ્રાવકાચાર, બ્લેક ૧૩ ને
ભાવાર્થ.
