________________
એક અનુશીલન
નિયમસારની ૧૫થી ૧૬૯ સુધીની ગાથાઓ અને તેમની સંસ્કૃત ટીકાને જે એકવાર સારી રીતે જોઈ લે તે બધી વાત સહેજે સ્પષ્ટ થઈ જાય છે. ઉક્ત સંપૂર્ણ પ્રકરણ ભગવાનની સર્વજ્ઞતાને સિદ્ધ કરનારું જ છે. વિસ્તારભયથી તે બધું અહીં આપવું શક્ય નથી. જિજ્ઞાસુ પાઠકને ઉક્ત પ્રકરણનું ઊંડાણથી મંથન કરવાને સાનુરોધ આગ્રહ છે.
શ્રી જયસેનાચાર્ય પ્રવચનસાર ગાથા ૩૯ની તાત્યયવૃત્તિ નામક ટીકામાં લખે છેઃ
“यथाये केवली परकीयद्रव्यपर्यायान् यद्यपि परिचित्तिमात्रेण जानाति तथापि निश्चयनयेन सहजानन्दैकस्वभावे स्वशुद्धात्मनि तन्मयत्वेन परिच्छित्ति करोति, तथा निर्मलविवेकिजनोऽपि यद्यपि व्यवहारेण परकीयद्रव्यगुणपर्यायपरिज्ञानं करोति, तथापि निश्चयेन निर्विकारस्वसंवेदनपर्याये विषयत्वात्पर्यायेण परिझानं करोतीति सूत्रतात्पर्यम् ।
જેવી રીતે કેવળી ભગવાન પરકીય દ્રવ્ય-પર્યાયને જે કે પરિચ્છિત્તિ માત્ર રૂપે જાણે છે તે પણ નિશ્ચયનયથી સહજાનન્દરૂપ એક સ્વભાવી શુદ્ધાત્મામાં જ તન્મય થઈને પરિચ્છિત્તિ કરે છે તેવી જ રીતે નિર્મળ વિવેકીજને પણ જે કે વ્યવહારથી પરકીય દ્રવ્યગુણ--પર્યાનું જ્ઞાન કરે છે, તે પણ નિશ્ચયથી નિર્વિકાર સ્વસંવેદન પર્યાયમાં જ તદ્વિષયક પર્યાયનું જ જ્ઞાન કરે છે.”
ઉક્ત કથન અનુસાર જે અપેક્ષાએ કેવળી ભગવાન માત્ર પિતાને જાણે છે, પરને નહીં; તે અપેક્ષાએ અર્થાત નિશ્ચયનયે તે સમ્યગ્દષ્ટિ પણ માત્ર પોતાને જ જાણે છે, પરને નહિ તેથી જે આપ સર્વજ્ઞનું પરનું જાણપણું અસત્ય માનશે તે પછી સમ્યગ્દષ્ટિ જ્ઞાનીનું પણ પરનું જાણપણું અસત્ય માનવું પડશે કે જે પ્રત્યક્ષ સિદ્ધ છે. આશા છે કે જ્ઞાનીઓનું પરનું જાણપણું આપને પણ અસ્વીકાર્ય નહિ હોય.
