________________
કમબદ્ધપર્યાય
કર્યા છે, તે પણ ફેરફાર કરનાર નથી.
ક્રમબદ્ધર્યાયની શ્રદ્ધા અથવા ઉકત અકર્તાવાદી દષ્ટિકણનું એક માત્ર સાચું ફળ દૃષ્ટિનું સ્વભાવ-સન્મુખ થવું જ છે. ક્રમબદ્ધપર્યાયની વિકલાત્મક શ્રદ્ધા કરવા ઉપરાંત પણ જે દૃષ્ટિ સ્વભાવ--સન્મુખ ન થઈ તે સમજવું જોઈએ કે તેને કમબદ્ધપર્યાયની પણ વિકલ્પાત્મક શ્રદ્ધા જ છે, સાચી શ્રદ્ધા નથી. કેમકે કમબદ્ધપર્યાયની સાચી શ્રદ્ધા અને દૃષ્ટિનું સ્વભાવ-સન્મુખ થઈને પર્યાયમાં સમ્યગ્દર્શનની ઉત્પત્તિ થવાને એક કાળ છે.
કેટલાક લેકોનું એમ પણ કહેવું છે કે ગમ્મસારમાં નિયતિવાદીને મિથ્યાષ્ટિ કહ્યા છે. આ ક્રમબદ્ધપર્યાય પણ કાંઈક એવી જ છે, તેથી એમાં પણ એકાન્તને દોષ આવે છે પણ ગેમ્પસારના નિયતવાદ અને કમબદ્ધપર્યાયમાં ઘણું અંતર છે. એકાન્ત નિયતવાદી તે પુરુષાર્થાદિ અન્ય સમવાની ઉપેક્ષા કરીને એકાન્તનિયતવાદને આશ્રય લઈને સ્વચ્છન્દતાનું પિષણ કરે છે, જ્યારે ક્રમબદ્ધપર્યાયને સિદ્ધાંત તે પુરુષાર્થાદિ અન્ય તને સાથે લઈને ચાલે છે.
આ સંબંધમાં જૈનેન્દ્ર સિદ્ધાન્ત કેશકારની ટિપ્પણી જોવા પગ્ય છે –
જે કાર્ય અથવા પર્યાય જે નિમિત્ત દ્વારા જે દ્રવ્યમાં, જે ક્ષેત્ર અને કાળમાં જે પ્રકારે થવાનું હોય છે, તે કાર્ય તે જ નિમિત્ત દ્વારા તે જ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર અને કાળમાં તે જ પ્રકારે થાય છે એવી દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવરૂપ ચતુષ્ટયથી સમુદિત નિયત કાર્ય વ્યવસ્થાને નિયતિ' કહે છે. નિયત કર્મોદયરૂપ નિમિત્તની અપેક્ષાએ એને જ “દૈવ, નિયતકાળની અપેક્ષાએ એને જ કાળલબ્ધિ” અને થવાયેગ્ય નિયતભાવ અથવા કાર્યની અપેક્ષાએ એને જ “ભવિતવ્ય' કહે છે.
પિત-પિતાના સમયમાં ક્રમપૂર્વક નંબરવાર પર્યાયે પ્રગટ થવાની અપેક્ષાએ શ્રી કાનજીસ્વામીજીએ એને માટે ક્રમબદ્ધપર્યાય ૧. ગમ્મસાર, કર્મકાંડ, ગાથા ૮૮૨
