Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dArzanika koza. (prathama khaMDa ) saMpAdaka, zrI. choTAlAla narabherAma bhaTTa gujarAta varnAkyulara sosAI TI-amadAvAda For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org majamudAr maNizaMkara jayAzaMkara kIkANI * graMthamALA naM 8 dArzanika koza AvRti pahelI prata. 1500 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (prathama khaMDa ) sa'pAdaka, zrI. cheoTAlAla narabherAma bhaTTa chapAvI prasiddha karanAra, gujarAta varnAkayulara seAsAiTI taraphathI hIrAlAla tribhuvanadAsa pArekha, Asi. sekreTarI--amadAvAda ki`mata eka rUpiyA mudrakaH--sAmAlAla maMgaLadAsa zAha mudraNAlayaH--dhI gujarAta prinTIMga presa mudraNa sthAnaH--gAMdhIreADa, cAra rastA, amadAvAda For Private And Personal Use Only sane 1937 saMvat 1993
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir majamudAra maNizaMkara jaTAzaMkara kIkANI graMthamALAne U pad ghA ta kAThIAvADanA tavajJAnI majamudAra maNizaMkara jaTAzaMkara kIkANanI yAdagIrI kAyama rAkhavA sArU junAgaDhamAM eka smAraka phaMDa karavAmAM AvyuM hatuM. te phaMDamAM bharAyelA rU. 2000) gujarAta varnAkyulara sosAITInA TrasTamAM sana 1886 nI sAlamAM te phaMDanA sekaTarIoe saMpyA hatA, tenI sADA traNa TakAnI sarakArI prAmasarI ne sosAITIe lIdhelI che. tenA vyAjamAMthI nyAya, mImAMsA, vedAMta vagere saMskRta pustake uparathI bhASAntararUpe athavA asala graMtha, temaja IgrejI pustake uparathI nyAya (lojika), arthazAstra, rasAyaNa zAstra, khageLa vagere viSayo upara pustaka lakhavAne uddeza che te anvaye Aja sudhImAM sadarahu phaMDa khAtethI pAritoSika ApIne nIcenAM pustake cAvI, "majamudAra maNizaMkara jaTAzaMkara kIkANu graMthamALA" tarIke gujarAta varnAkayulara sAyaTIe chapAvI prasiddha karyo che. (1) darzanazAstra saMbaMdhI carcA (2) pAtAMjala yogadarzana (3) zrI brahmasUtra zAMkarabhASyAnuvAda, prathama bhAga (4) e che ke dvitIya bhAga (5) yuropamAM buddhi svAtaMtrya (6) erisToTalanuM nItizAstra (7) akhAkRta kAvyo, bhA. 1 (8) dArzanika keza-prathama khaMDa amadAvAda ) hIrAlAla vi. pArekha Asi. sekreTarI tA 17-2-1937, For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prastAvanA bhAratavarSanAM Astika tathA nAstika danAnA uMDA, mArmika tathA talasparzI abhyAsa te te dazanAmAM vaparAyelA pAribhASika zabdonA yathArtha jJAna vinA sa Mbhavita nathI; temAM paNa nyAya, vaizeSika tathA vedAntanA granthA atyanta gahana pariSkAra tathA paribhASAthI vyApta hovAne age temane samajavA mATe pAribhASika zabdonuM tathA pariSkAra vagerenuM jJAna aparihArya che. agALAmAM nadiyA vidyApIThamAM udgama pAmele navyanyAya tA eTalI jaTila paribhASAthI pariSkRta thayA che ke koi prasiddha jJAtA pAse avicchinna adhyayana karyA vinA tenA bheAdha sabhavatA nathI. arvAcIna kALamAM padmAvijJAna, rasAyanazAstra vagere alaukika sukhatI abhivRddhinA sAdhanarUpe mAnavAmAM AvatAM zAstranA abhyAsa vRddhi pAmyA che. vyApaka svarUpamAM prasarelA yaMtrayuge tattvajJAna taraphanI janatAnI abhirUcine atyanta zithila banAvI dIdhI che. duniyAnA rAjakIya vAtAvaraNe viSama svarUpa dhAraNa karyuM che ane dravya prabaLazaktinA apUrva sAdhana tarIke gaNAvA mAMDayuM che. manuSya jIvana eTaluM yantrAya thai gayuM che ke nirvAhatI mArAmArImAM tathA byApArjana mATe satata doDadhAmamAM gaMbhIra cittvana ke tattvajJAnanA abhyAsa karavAnA yathAyeAgya avakAza prApta thatA nathI. jyAre AvI pari sthiti che tyAre je praznamAM daridratA pravartatI haiAya tenI dazAnu tA kahevuM ja zuM? Ama chatAM bhaktipradhAna tathA jJAnapasAsu bhAratavamAM tatvajJAnane pravAha atyanta zithila thayA DAvA chatAM satata vahyA kare che tathA dhaNokharI janatAne tattvajJAnanA abhyAsa karavAnI utkaMThA hovA chatAM tene samajavAnAM saraLa sAdhanAne abhAve nirAza thavuM paDe che. Adhunika samayanAM lakSaNA jotAM, tattvajJAnane jaje vahetuM ane prANavAna rAkhavuM hoya tA tattvajJAnanAM pustakone atizaya saraLa bhASAmAM ane banI zake tyAM sudhI bhinna bhinna prAntIya bhASAomAM paNa racavAM ghaTe che. AvI jAtane prayAsa yurepamAM vyApaka rIte thatA jovAmAM Ave che ane tyAMnA ghaNA dezAmAM tattvajJAnanAM pustako saraLa bhASAmAM ane sugama zailImAM pragaTa karavAmAM AvyAM che. prastuta danakAza upara darzAvelA prayAsAnA jevAja atyanta prazaMsanIya prayatna che. darzanazAstranA pAribhASika zabdonuM TuMku paNa Avazyaka sthaLe dRSTAntAthI saMpUrNa evuM gujariMgarAmAM hradaya gama vyAkhyAna karI A granthanA vidvAna kartAe gurjarabhASAmAM varSothI sevAyelI kheATa pUrI pADI che, jethI akhila gujarAta temanuM RNI che. A kAzanI DhAMdhavA lAyaka viziSTatA tA e che ke kartAe gaDanamAM gahana zabdonI samajuti ati For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4 saraLa bhASAmAM sAdhAraNa buddhine manuSya samajI zake tevI rIte ApI che. AnuM mukhya kAraNa to e che ke A kAzanA praNetA uttama zikSaka, apUrva kavi, talasparzI sAkSara, uMDA vivecaka tathA mahAna dAnika pa`Dita che. danakAza zrIyuta che.TAlAla narabherAma kavinI paripUrNa vidvattAnA parama paripAkanI punIta prasAdI che, kAraNa ke A kAza teezrIe lagabhaga pacAzI varSanI vaye zAstronuM maMthana karI mananapUrNa rItithI racyA che. A kozamAM darzanazAstranA sarva pAribhASika zabdonA samAveza karyo nathI paNa zAstrA dhyayanamAM upayogI evA sava` mukhya mukhya zabdonA sagraha karyo che. jyAM jyAM jarUra jAi tyAM tyAM eka eka zabdanI bhinna bhinna pustakamAM tathA darzanAmAM daSTigocara catI vyAkhyAo ApI che jethI tulanAtmaka abhyAsa karavAnI sugamatA paDe athavA amuka zAstranuM adhyayana karanArane amuka zabdanuM te zAstra zI rIte vyAkhyAna kare che tenI paNa spaSTa samajaNa paDe. ' jJAti' zabdanI athavA * jIvadhi zabdatI vyAkhyA vAMcI jonArane kartAnA AvA suMdara parizramane paricaya thaze. Ama chatAM zabdonI sarva prakAranI vyAkhyA A kAzamAM upalabdha thaze nahi. kAraNa ke tevA saMgraha karavAne ghaNo vyaktinI ekatra sahAya, ghaNA samaya tathA darzanazAstrAnA sarva pustakAnuM samagra paryAaAcana Avazyaka hevAthI te kArya ati duSkara che. mukhyatve A kAza kartAnA potAnA vistuta vAMcanamAMthI tAravI kahADelA prasiddha ane zAstrayanamAM upayAgI evA zabdonA saMgraha che. AzA che ke vidvattArasika, sahRdaya gurjara janatA A granthane saharSa vadhAvI leze ane darzanazAstranuM punarUtthAna sAdhI, tattvajJAnanA prakAza didigantamAM prasArI gujarabhUmimAM gIrvANubhAratIne punaH pratiSThita karaze. prastAvanAnI samApti karatAM pahelAM gujarAta varnAkayulara sAsAiTInA sekreTarI zrIyuta hIrAlAla tribhuvanadAsa pArekha jemanA sAjanyathI A granya prakAza pAmyA che. temanA kartI taraphathI hArdika AbhAra mAnI huM viramuM chuM. anuSarAma gAvindarAma bhaTTa For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org dArzanika koza a mavibhU-rAmayInayam |--je kAne banavAne mATaeN kAraNanI apekSA na hAya te kArya * kAraNAnadhIna hevAya; kArAnadhInapaNuM te asmApaNuM, bhAyA, svagna, maneratha, ityAdimAM ' akasmAttva' rahelu che. 2, anizcita dharAvavam / jenA kAraNane nizcaya thaI na zakayA hAta te. akRtAmyAmaH-pUrve nahi sapAdana karelA dha ke adhanA sukhaduHkharUpa kuLanI je prApti te, asaMtoSa ti:-AtmasAkSAtkAra thatAM pahelAM jeNe saguNabrahmanI sAkSAtkAra thatAM sudhI upAsanA nathI karI evA jJAnI purUSa (sUktatvam-mUtam| vRthApUrva pakSAdi karanArA ziSyAdine paNu kaThora vacana kalyA sivAya edha karavApaNuM. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir badhAne sasa` kahe che.) saMsa rahita yathA jJAnane utpanna karavApaNuM te akhaMDatva (OM, 6, ) akhaNDArthatvam - aparyAyAnekazabdaprakAzasve kSati vizivam |--paryAyarUpa na hoya evA aneka zabdovaDe je vastu prakAzita hoya ( eNTale jAvAtI hoya ), tathA viziSTa bhAvathI rahita hoya (eTale vizeSaNathI vizeSita na hoya) te vastune akhaDAvALI kahe che; arthAt te vastumAM akhaDAtva raheluM che, (eka anA aneka zabdone paryAya kahe che, jema-ghaTa, kuMbha, kalaza, I.) udA. jemahuM satyajJAnanamyuM prakSa '' emAM satyAdi traNa zabdo ghaTa, kuMbha, vagerenI peThe paryAyarUpa nathI paNa aparyAya che; tema satyAdi zabdo aneka paNa che; vaLI jema nItyaruM ( kALu kaLa ) zabdamAM 3pa jema nI" vizeSaNathI viziSTa che. tema satyAdri zabdo brahmanA vizeSaNarUpa pazu nathI, mATe sayAdri zabdo vaDe jaNAvAtA brahmamAM akhaDAva che ( kalpatarU ). 2. aparyAyazabdAnAM saMsargAgocara pramitijanakatvama akhaNDatvam - sjaatiiyvijaatiiysvgtbheyazacatram ! sajAtIya, vijAtIya, ane svagata, evA traNa prakAranA bhedathI rahitapaNuM, ( sajAtIyAdi zabdonAM lakSaNA te te zabdomAM jovAM. ) 2. tatprAtiAiryamala'ttvam / eTale teja eka vastu mAtra batAvanArA je artha te akhaDA kahevAya. jema, prakRSTaprAzcandraH (uttama prakAzavALA caMdra ) emAMnA uttama tathA prakAza zabdo phakta cadrarUpa vastu mAtranAja khAdha kare che. tema 'satyajJAnAnaMda zabdo paNa brahmavastuneja odha kare che. mATe te zabdomAM akha'Datva che, ane brahmamAM akhaDAva' che. arthAt satyajJAnAnaMda e bhinna zabdo na heAIne eka prAtipadika akhaNDopAdhiH- anirvacanIyeo dharmaH akhjyevAdhiH| je dharmanuM koI prakAre nivacana hAI zake nahi te dhama akhaDApAdhi kahevAya che; jema-pratiyeAgItva, anuyAgiva, Adika dharmo akhaDApAdhi kahevAya che. te akhaDIpAdhi dhama draSyAdi sapta padArthothI atirikta (bhinna) ja rUpa zabda che. 7. sattAnAyiyArthajJAna- dha hoya che. arthAt te dravyAdimAM aMtarbhUta hAtA natvam / (tAvAtmya saMbaMdha vinAnA khInna nathI. ( nyA pra. ) lArjavam / paryAyarUpa na hoya evA zabdovaDaeN sasa saMbaMdha rahita pramAjJAnanuM utpanna thavApaNuM te akhaDAta che. (vidyulI), For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karataH -(mImAMsakane mate) chIpamAM cAre prakAranAM karma zreyanuM hanana karatAM nathI pharuM ratama (A rU5 che) e jJAna yathArtha ja mATe te aghAtikarma kahevAya che. che, kemake kaI jJAna ayathArtha hotuM nathI. jema - gI (pradhAna kama) nA samIpamAM ja upalA udAharaNamAM re (A) aMza te pratyakSa ke padArtha kAMI phaLa sivAya kartAvyatArUpe zravaNa jJAna che, ane jJad (5) e jJAna te pUrve karavAmAM Ave che te, ene ja "zeSa' tema joyelA rUpAnI smRtirUpa che. mAtra jonAra "sahakArI' paNa kahe che. udAha-jema, darzana A be jJAnane bheda samajI zakatA nathI tethI pUrNamAsa e aMgI che ane prayAja e tene "A rU5 che" evuM bhedAgraha jJAna (bane tenuM aMga che, ane tenI darzapUrNamAsanI) jJAnamAM taphAvata che te na samajavAthI utpanna samIpamAM kahyuM che, temaja dazapUrNamAsathI thayeluM jJAna) utpanna thAya che. emAM bhramajJAna. tene bhinna phaLa kaheluM nathI mATe prayAja e jevuM kAMI nathI. arthAta thAtemA vAghAtiH aMga che. 2. tavIcatradhAna nanavyA( khyAtino abhAva eja akhyAti) e gana rati tavIcAthAnapAnanAstranA artha karavo. (prabhAkara.) 2. viSayaar- | vedamAM yajJAdi karmomAM keTalAMka pradhAnakarmo chImene jJAnanuM je padArthonA svarUpajJAnamAM hoya che ane keTalAMka e pradhAnanAM aMgabhUta bheda chatAM bhedagrahaNa karavAmAM na Ave, tathA ! Da kama hoya che. "jema darzapUrNamAsayAgamAM ? je jJAnanA viSayo bhinna chatAM te ekaja che ! prayAja' e aMgabhUta karma che. aMgabhUta ema samajavAmAM Ave, te akhyAti. jema kameM pitAnA pradhAna karmane je phalajanaka ke, chIpa ane rUpuM svarUpathI bhinna chatAM te bheda | vyApAra che temAM sahAya kare che; ema chatAM samajAtuM nathI, tema jJAnano viSaya bhinna | aMgabhUtakarmo ekalAM karavAmAM Ave to tethI thatAM eka rUpuMja mAlama paDe che, tyAM "akhyAti pradhAna karmanuM phaLa utpanna thatuM nathI. arthAta jANavI. (nyAya, maka.) je karmanuM pitAnuM kAMI phaLa nathI paNa pradhAna -agnidhAraNa karIne temAM karmanuM phala utpanna karI Ape che te aMga sAMje savAra hema karaze te. kahevAya che. __ agne prakRtayaH paMca-kSuttanidrA tathAlasyaM 3. vedanA arthanuM jJAna thavAmAM upayogI so paMca sitAH -bhUkha, tarasa, nidrA, je cha graMthe che, temAMnA darekane paNa aMga | kahe che, e cha graMthA -zikSA, kalpa, vyAkaraNa, ALasa ane saMga, e pAMca agninI nirUkta, chaMdas ane tiSa,e nAmanA che. prakRtio che. mAtA -kartA, karma, karaNa, e za -apratyakSa. samajI na zakAyuM te. tripuTInA anusaMdhAna sahita sajAtIya vRtiaghttksvm-tdvissytvaavyaapkvissytaa- one brahmAkAra pravAha te. ene savikalpa varaFI koI padArthanA viSayamAM avyApaka samAdhi paNa kahe che, evI ja viSayatA, te vALA hovApaNuM. jema- jIje padArtha (athavA karma ) sAkSAta ghaTa viSayatvamAM avyApaka viSayatAvat gaI | phaLanA sAdhana rUpe zrutimAM kahe heya te. bhAvanuM che, mATe gadabhatvamAM ghaTatuM aghaTa- ene ja "zeNI" athavA "pradhAna" paNa kahe che. katva rahyuM che. - attara - ajJAna'thI AraMbhIne tamAma aghatimA -(jenA mate) adhAti jaDasamUha, cetanathI bhinna sarva padArtha mAtra karma cAra prakAranuM che. () vedanIya, acAna-jJAna "janya' ane (2) nAmika, (3) getrika, (4) AyuSka. e ajanya" ema be prakAranuM che. temAMthI parAkSa For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ane apakSa jJAna e janyajJAna che; ane huM vinA te zakaya arthanA saMbaMdhavALA padArthamAM zuddhabrahmarUpa jJAna e ajanyajJAna che. te padanI je lakSaNavRtti te " ajahara navaguNa-janyasukha" ane lakSaNuM' kahevAya che. jema mALA gAjI ajanyasukha" evA sukhanA be prakAra cheH uThayA" emAM "mALA" zabdano zakaya artha temAMthI aMta:karaNanI vRttijanya sukha te jaDa mALA (mAMcaDo) che. te arthane tyAga ja sukha kahevAya che; ane brahmasukha te na karatAM mALAnA saMbaMdhavALA te upara ajanyasukha kahevAya che. beThelA mANasa che temAM lakSaNe karavI te ajahatUlakSaNA-lakSyatAvacchadakarupeNa lakSya- ajahat lakSaNa' che. zakyAbhayabodhaprayojikA lakSaNA ajahallakSaNA gaDhavImadbhava -nae: god lakSyatAchedakarUpe, lakSya ane zakya banenA para dhira iva jA muvaate suvidhA bodhanI hetu je lakSaNa, te ajahalakSaNa | mUaumizupuHvAH 1-ajitva (jIbha vagakahevAya che. jemakeI mANase bhejana mATe 1 rano) paM, pAMgaLo, AMdhaLA, bahere ane mUDha, rAkhelA dahIMnuM kAgaDAM, bilADAM, vagere prANI- e cha prakAranA bhikSu (saMnyAsI) zreSTha othI rakSaNa karavA mATe eka chokarAne kahyuM kahevAya che. (artha te te zabdomAM jovA.) ke "kAgaDAothI dahIMnuM rakSaNa kara." e vidamA -mami ta veDabrannavacana sAMbhaLIne te chokare kAka (kAgaDe ) ni = sanAte dita sarca Ina vattitamapadanI dahIMne bagADanArAM tamAma prANIomAM vihaM pravAse --je saMnyAsI bhajana karate lakSaNA kare che. evAM prANIo, kAgaDA, chatAM A ISTa che ane A aniSTa che, evI bilADa, kUtarAM, vagere che. evAM dahIM bagA- | Asakti rAkhatA nathI; tathA hitakara, satya DanArAM kAgaDA, bilADAM, vagere lakSya viSe ane thoDuM bole che te ajidda (jIbha vagaje "kAka' padanI zakyatA rahe che. te rano) saMnyAsI kahevAya che. lakSyatAne avacchedaka dadhi-upaghAtakatva ( dahIM - kAjhI - jainamate) bhogya padArtho, e bagADavApaNuM rUpa) dharma che. e dadhi upaghAtakavarUpa lakSyatAvachedakarUpe karIne kAka. ave padArthomAMja Azrava, saMvara, nijara. biDAla, zvAna, vagere sarva zakya ane lakSya baMdha ane mokSa, e pAMca padArthono aMta padArthono bodha te chokarAne kApadanI bhAva thAya che. lakSaNAthI thAya che. mATe kAkapadanI dadhi- mazarva-gurUmukhathI zAstrAdhyayana jeNe upaghAtaka viSe lakSaNe te ajahata lakSaNa karyuM nathI te ajJa; ane bhAva aApaNuM. kahevAya che. (nyA. pra.) 2. AtmajJAna zunyatva. temaja traNe janta- chatarIvALA tAva-pramANananyajJAnAviSacavaFT jAya che, emAM paNa eka sArthavAhI (eka | je padArtha pramANujanyajJAnano aviSaya hoya ToLAmAM janArA) purUSomAM chatra (chatarIvALA) te ajJAta kahevAya che. (arthAta ajJAtapaNuM) padanI lakSaNa thAya che. e lakSaNavaDe chatrI- 2. ajJAnatrayajJAnaviSayatna -ajJAna vALA tathA chatrI vagaranA badhA purUSono bodha jeno Azraya che evo ajJAnano viSaya thAya che, mATe e paNa ajahat lakSaNuM che. ajJAta; evuM ajJAtapaNuM te ajJAtatva. 2. rAdhArityAna te saMvaMSyantara jJAtA -jJAna thayA pahelAMnA kALamAM vRttiH -padanA zakya arthane parityAga karyo. viSayanI je sattA te. jema-chava ane brahmanI For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 4 ) ekatAnuM jJAna thayA pahelAM paNa te ekatA tA hatIja, mATe e ajJAtasattA che. 8. pariSadA vijJAtasya vAdinA trirabhihitasyApi vAkyArthasyAcodho'jJAnam / - piraSad * nirdhatvanIcatram / kAmAtranuM je upAdAna hAine mata ane asat zabdathI kahI zakAya nahi evuM. ( vedAnta-tattva-viveka. ) ajJAnam -jayamAtropAvAnastre sarasAmAMnA purUSa jANele tathA vAdIe traNa vAra kathana karelA evA je vAkyAtha che, te vAkyAnA medha na thA tene ajJAna kahe che. ( e eka nigrahasthAna che. ) ajJAnaprakAra-ajJAnanA be prakAra cheH (1) samAja ajJAna ane (2) vyaSTi ajJAna. k 2. bATi-mAva-have sativijJAnanirAsvam anAdi bhAvarUpa hoine jene vijJAna vaDe nirAsa thaI zake che te ajJAna kahevAya che. ( keTalAka ' jJAnaneA abhAva te ajJAna ema kahe che, paNa vedAnta zAstramAM tene bhAvarUpa na mAnatAM bhAvarUpa mAnyuM che. ( tatvadIpikA. ) nApramaDhAgAprattathaiva ca / trApravaktA strataH ajJAnabhUmisaptakam - bIjajAgrattathA prajJAprati pUrva mevAsamAnyAtA sattA jJAnam / je cyiA haiAne sAkSAt nAna thavAthI nivRtta thAya che te ajJAna. 3. madhyAhne sati sAkSAjJAnanivaryazcama-niyamUmayaH ||--ajJAnanI sAta bhUmikA cheH (1) khIjAgrata, (2) jAgrat, (3) mahAjAgrata, (5) svapta, (6) svamAtran ane (7) suSupti, ( lakSaNA te te zabdomAM jovAM. ) " 4. anAyupAdAnatve sati mithyAtvam / - je anAdi upAdAnarUpa huM.ne mithyA hoya te ajJAna. (bhASyaratnaprabhA ) '. savabhraddhALamajJAnam--je satya padAthI ane asatya padArthathI vilakSaNa hoya te na anu satya nathI kemake tene 1.nathI nAza thAya che; tema te asatya paNa nathI, kemake huM brahmane jANatA nathI ' evA ajJAnane anusava thAya che. mATe ene 'aneiva canIya ' paNa kahe che. " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6. sadbhijJaLananAvijJAnaniyarthamajJAnam / -~~ sat vatuthI vilakSaNu, anAdi, tathA jJAnathI nivRtta thAya evA padArtho te ajJAna, 'asat' e kAMi vastuja nathI mATe ' asathI vilakSaNa ' ema A lakSaNamAM kahyuM nathI. eneja mUla prakRti, pralayAvasthA, avyakta, abhyAkRta, akSara ( jJAna vinA nAza pAmatuM nathI mATe ) avidyA, tama, vagere kahe che, ajJAnarAjJa-ajJAnanI e zakti cheH (1) jJAnazakti ane (2) kriyA zakti. vaLI (1) vikSepa ane (ra) AvaraNa evI paNa e ajJAnanI zakti che. ajJAnAvasthA saptakam - ajJAnAvRti vikssepdvividhajJAnavRkSayaH / duHkhahAniva saptaitA avasthA: riItitAH // 1 // ajJAnanI sAta avasthA cheH--(1) ajJAna, (2) AvaraNa, (7) vikSepa, (4) parAkSapAna, (5) aparAkSajJAna, (6) tRpti, ane (7) du:khahAni, ( lakSaNA te te zabdomAM jevAM. ) aNutvam - sUkSmapadArthatve satyArambhakatvam / je padmA sUkSma hAIne, bIjA padArthane Arabha karanArA thAya che ane tene aNu ' kahe che. aNunA bhAva te aNutva. $. jJAnanivatyamajJAnam / anAnupAdAnaM anAdi upAdAnarUpa ane jJAnathI nivRtta thAya tenuM nAma ajJAna. ' upAdAna ' ) zabdathI ahIM pariNAmI upAdAna samAjavuM. ) ALakana-( zarIram )--strIjAtInA zarIrathI prathama utpanna thayeluM je IMDu hoya che, te iMDAmAMthI je zarIra utpanna thAya che, te aMDaja kahevAya che. pakSI, sarpa, garALA, vagerenAM zarIra aMDaja hAya che. | For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atalAdisaptakam-atalaM vitalaM sutalaM | atottvm-vrtmaandhvNsprtiyogitvmtiitaskata 4i rasAtta jaiva tAsaMtamiDuM | tatvam -dAnIM kAla viSe vartamAna je mAtaruM rAzi pAtAm | atala vagere dhvaMsa che, te vaMsanuM je pratiyogIpaNuM tenuM sAta bheda pAtAlanA che. (1) atala, (2) nAma atItatva. jema-A kALamAM (vartamAna vitala, (3) sutala, (4) talAtala, (5) kALamAM) ghaTane je vaMsa (nAza), e rasAtala, (6) mahAtala ane (7) pAtAla. vaMsane pratiyogI che nAza thanAra ghaTa, ___ atidezaH-svaviSayamuladhyAnyaviSaye upa tene viSe atItatva raheluM che. arthAta te ghaTa za-potAnA viSayanuM atikramaNa karIne bhUtakALamAM hato, ema kahevAya che. bIjA viSayane upadeza. mataka-lakika ikivaDe jeno | sAkSAtkAra thatuM nathI evuM. atiprasaGgaH-yasya bodho yatrabhimatasta- atyaMtInavRtti:-kAraNasahitakAryanivRttiH / nyApi prasanna -je sthaLe jene bodha kAraNa sahita kAryanI nivRtti che. jema thavo joIe ema mAneluM che, te sthaLe tenAthI jagatanI atyaMtanivRtti eTale jagata ane anyane paNa baMdha thavAne prasaMga Ave te tenuM kAraNa je avidyA, e bannenI nivRtti. atiprasaMga kahevAya. / atyantAbhAva-nityaH saMsargAbhAvo' ativAda-nirarthaka atizaya lavAre cantAmAva: -je abhAva nitya hoya che kare te. eTale utpatti vinAzathI rahita hoya che, - tijora-dravRttinacakSattivamati- tathA saMsargabhAvarUpa hoya che eTale anyonyAcaNiH -je lakSaNa pitAnA lakSya bhAvathI bhinna abhAvarUpa hoya che, te abhAva padArthamAM varte che ane te sAthe alaya atyaMtabhAva kahevAya che. arthAt je vastu padArthamAM paNa varte che te ati-vyApti. jema | ra je adhikaraNamAM koI vakhata paNa rahetI nathI, ke mANase gAyanuM lakSaNa evuM kahyuM ke | te vastuno saMbaMdha karIne te adhikaraNamAM "zIMgaDAMvAlI hoya te gAya" gAyane zIMgaDAM atyaMtabhAva rahe che. jema vAyu, AkAza, hoya che mATe zIMgaDAMvALI havApaNuM (gi7) vageremAM rU5 guNa koI vakhata paNa samavAya saMbadhe karIne rahetA nathI, mATe vAyu ane lakSaNu gAyamAM te che, paNa je gAya nathI | AkAzAdikamAM rUpa guNane atyaMtAbhAva rahe evI alakSya je bheMza temAM paNa te lakSaNa che. e ja pramANe pRthvImAtramAM rahenArA gaMdha lAgu paDI jAya che, mATe e lakSaNa ati guNane pRthvI sivAya jalAdika sarva padArthomAM vyApti SavALuM kahevAya che. atyaMtabhAva rahe che; AkAzamAtravRtti gatitharmrutra- lakSaNamAM zabda guNane AkAza sivAya sarvatra atyaMtAativyApti, avyApti, ane asaMbhava bhAva rahe che; AtmamAtravRtti jJAnAdi evA traNa doSa na hovA joIe. (e ati | guNono AtmA sivAya sarvatra atyaMtabhAva vyApti Adi doSonAM lakSaNa te te zabdomAM rahe che. mUtadravyamAtravRtti karmane mUrta jevAM.) dravyane choDIne sarvatra atyaMtAbhAva rahe che; tivAyattA-pitAnAthI atizaya ane bhUtalAdikamAM ghaTAdika kadAcita saMga vaibhavavALA devatAone joIne je svargamAM saMbaMdhathI rahe che mATe te saMyoga saMbadhe gayelAne paritApa thAya che. tene "atizaya- karIne te ghaTAdikane bhUtalAdimAM atyaMtabhAva tApa" kahe che. nathI paNa sAmayikAbhAva hoya che. e For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atyaMtabhAva utpatti-vinAzathI rahita hovAthI amutaH -sadasya dhamaLe dharkhatarAvanitya paNa che tathA anyonyAbhAvathI bhinna aaH -siddha evA dhamane bIjA dharmanA hAvAthI saMsargabhAvarUpa paNa che, mATe atyaMtA- avayava sAthe yoga. 2. vismaya sthAyIbhAvathI bhAvanuM ukta lakSaNa saMbhave che. vyakta thatA rasanuM nAma. 2. traikAlikasaMsargAvacchinnapratiyogitAkAs | ta-sajAtIya, vijAtIya, ane mA-nityasaMsargasaMbaMdhavALA pratiyogIne svagata bhedathI rahita. abhAva. jema-jaLamAM gaMdha guNane atyaMtAbhAva che. e abhAvane prativegI gaMdha che. adhama:-macannArAthaH -bhaya, dayA e gaMdhane jaLa sAthe haMmezA saMsarga hete hatA ane lAjathI rahita2. (kAmazAstramAM) nathI, mATe gaMdhano jaLamAM atyaMtabhAva ke vya-akartavyane jene vicAra na hoya te. kahevAya che. ___ adharma-duHkhAsAdhAraNakAraNaM adharmaH / 3. potAnA pratiyogIne asamAnAdhikaraNa | duHkhanuM je asAdhAraNa kAraNa te adharma je abhAva te atyaMtabhAva. jema pRthvI | kahevAya che. prANIone je duHkha thAya che te vageremAM ghaTano atyaMtAbhAva che. te potAnA ke adharma vaDeja thAya che. adhama vinA duHkha pratiyogI je ghaTa tenA adhikAraNathI bhinna prApta thAya nahi. mATe ukta lakSaNa saMbhave che. adhikaraNamAM rahe che. - 2. niSiddhavarmanandanarajananattiy4. je vastu che ja nahi, tene paNa cAvyanAtimAna -zruti-smRtirUpa zAstraatyaMtabhAva kahevAya che. jema-vaMdhyApurA, vaDe niSiddha je hiMsAdika karma che, zazAMga, ItyAdine atyaMtAbhAva che. te niSiddha karmovaDe je vastujanya hoya che ___atyantAyogavyavacchedaH-ma 'nIla tathA narakanI janaka hoya che te vastumAM ne mavacceva " (kALuM kamaLa thAya che ja) vartanArI, tathA guNatvajAti (sAmAnya) emAM "va" (ja) paravaDe "kALuM kamaLa nathI ja nI vyApya je (adharmava) jAti che, te thatuM' e vAtane nirAsa karyo che, te atyaMtAyogathava cheda che. jAti (sAmAnya) vALo guNa te adharma ___adRSTam-vidhiniSedhajanyatve satyatIndri kahevAya che. cama -vihita karma karavAthI dharma utpanna thAya rU. vaizvinirmina pApam -vedAdie che ane niSiddha karma karavAthI adharma utpanna niSiddha gaNelAM karma utpanna thayeluM pApa thAya che. te dhamadhame lakika indriyothI gamya te adharma nathI mATe atIndriya che. tethI te dharmAdharmane ! 4. balavadaniSprayAjakatve sati veda adaSTa kahe che. enuM bIjuM nAma "apUrva " che. pramAtivama -atyaMta aniSTano hetu hAIne kavirArabdha ( 4)-je zarIra vedamAM jene niSedha kare che te adharma. kevaLa puNyapAparUpa adaSTavizeSavaDe utpanna ba. vaivAdhitAniSTasAdhanata5 --vede thAya che te adaSTavizeSajanya kahevAya che. kaheluM hoIne je aniSTanuM sAdhana hoya jema, svargamAM rahelA devatAnAM zarIra tathA te adharma. jema-hiMsAyukta abhicAra kare narakanAM rahelA nArakI jIvonAM zarIra. temAM vede kahelAM chatAM te aniSTanAM hetu che mATe puNyavizeSasahakRta paramANuothI devatAnAM te adharma che. ane pApavizeSa sahakRta paramANuothI nArakI badhapavArtha-(jaina mate ) jIvanI chevonAM zarIre utpanna thAya che, saMsAra viSe je sthiti che, te sthitirUpa For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (e) hetuthI jenuM anumAna thAya che te adharma ! je vyApAra, te vyApAranA AdhArane adhikaraNa padArtha che. kahe che. jema-tapelImAM bhAta rAMdhe che.' adhi -dhitvAdrithanadhaY- tapelI AdhakaraNa che. eka hetu tathA eka daSTAMta vaDe sAdhyanI adhiriAtaH-ssiddhAvajogavAisiddhine saMbhava chatAM je adhika hetunuM tathA siddhiH soDadhijasaddhAntaH -jenI siddhi adhika daSTAntanuM kathana, tene adhika kahe che thavAthI bIjA prakaraNanI siddhi thAya jema-te vyaktimAna dhUmata bAvana mahAna- te adhikaraNa siddhAnta, jema-netravaDe savA ttavavata -A anumAnamAM eka dhUma- jenAre ane tvacAvaDe sparza anubhavanArA rUpa hatuthI tathA eka mahAnasa (raDuM) | ekaja che, ema siddha thayA pachI "deha ane rU5 daSTAMtathI parvatamAM agnirUpa sAdhyanI IkriyAthI jJAtA bhinna che' e prakaraNanI siddhi thaI zake che; ema chatAM Aleka siddhi thAya che mATe e adhikaraNa (prakAza)rUpa hetunuM ane cavara (AMgaNanI siddhAnta che. jage) rUpa dAnanuM kathana karyuM che te adhika dhArA- ve rati varmAtRtvamAM kahevAya che, phaLanuM bhoktApaNuM heIne je karmanuM kartApaNuM te dharm-je koIpaNa vastune AdhAra 2. uttarAkhyatva -eka prasaMga hoya te adhikaraNa kahevAya che. gane tenI pachInA prasaMga sAthe, tene vaLI 2. sAkSAtraraMparacA vA kriyAzraya: - tenI pachIne prasaMga sAthe, ema uttara sAkSAt ke paraMparAthI je kriyAne Azraya (pachInA ) saMbaMdha jyAM sudhI cAle tyAM sudhI hoya te. adhikAra kahevAya. rU. jayasAcA-bodha Apa- 3. (dharmazAstramAM) chuM vicAraApanArAM vAne samudAya. sAvaravAmA-pitAnI IcchA 4. vaivavAra smAcAyaH vedavicArarUpa pramANe vastune levA vecavA vagerenI kriyA vagere karavAno haka saMpAdana karI ApanAra nyAya. e nyAyarUpa vicAra nIcenAM pAMca , dhaNIpaNuM, te adhikAra. aMgene AdhAra che mATe e pAMca aMgavALuM 4. anekadehArambhakatve sati blvtpraarbdhadhikaraNa kahevAya che. jema rmAcham -aneka dehane AraMbha karanArAM viSayAsaMtipUrvapakSasiddhAntanirNa- 2 karmo chatAM baLavAna evA prArabdha karmanuM rAmavALavAravam -viSaya, saMzaya, phaLa te adhikAra. saMgati, pUrvapakSa, ane siddhAntarUpa nirNaya, adhikAravidhiH-phalasvAmyabodhako vidhiHevAM pAMca aMganAM AdhArarUpa je nyAya tene karmajanya phaLanuM bhaktApaNuM te phala. adhikaraNa kahe che. e viSe loka paNa svAmya kahevAya; je vidhi evA phalasvAmyane bodha kare che te adhikAravidhi.' viSayo vizayazcaiva pUrvapakSastathottaram / 2. setikartavyatAkasya karaNasya yAgAdeH satiSeti cA zAdhivALe mRtapAsagna vidhiH ItikartavyatA artha upara kahyo teja che. sahita karaNarUpa yAgane phaLanI sAthe je 6. rnarmadvArA vyApArAvAra - saMbaMdha che, tene baMdha karanAro vidhi. kartA ane karmaThArA phaLa utpanna karavA mATe (ItikartavyatA Izabdo juo.) For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (8) adhikArI ( anubandhaH )--dvividha prayo- adhiSThAnam-yadAdhAramAropyaM bhAsatetat / ... janakaNikAdhizvarI --zAstranAM prayajana Aropita padArtha je AdhAra upara bhAse che mukhya ane gauNa evA bhedathI be prakAranAM te padArtha. jema-chIpamAM rUpuM bhAse che. temAM hoya che. e banne prakAranA prayajananI rUpuM e Arepita (eTale kalpita ke bhramakAmanAvALe manuSya mekSa zAstrane adhikArI rU5) padArtha che ane te chIpanA AdhAre gaNAya che. | bhAse che, mATe chIpa e rUpAnuM adhikAna 2. tattarNananyAravan !---te te. che. e rIte AkhuM jagata Arepita karmathI utpanna thatAM phaLanI IcchAvALA, hAvAthI tene AdhAra je brahma te jagatanuM rU, tattarAmajarA tyA-te te karma ! adhiSThAna che. karavAnI yegyatAvALe. 2 sattAsphUrtipradAnatvamadhiSThAnatvam / adhiSThAnanI sattAthI kalpita padArtha sattA4. malavikSeparahitatve sati sAdhanacatuSTaya vALa gaNAya che. kalpita padArthane sattAphUrti Hve sati jJAnavarava -je purU ApavApaNuM te adhiSThAnatva kahevAya che. pamAM pAparUpa maLa ane mananI caMcaLatArUpa rU. trAjJAnavicarUma -jagatarUpa vikSepa na hoya; tema je purUSa viveka, vairAgya, - prapaMca sahita ajJAnane je viSaya te adhikAna zama vagere cha guNe ane mumukSutA evAM ! kahevAya che. cAra sAdhanathI saMpanna hoya; ema chatAM mAtra aghoghAghajyanAthA- anavasthA " jenAmAM potAnA (Atma) svarUpanuM jJAna ' nAme denA be prakAra che: (1) adhadhAvastI hoya te adhikArI kahevAya. (vedAMtamate) ane (2) UrthadhAvAntI. temAM adhadhAvantI 5. koIpaNa zAstra samajavAne yogya pitAnI pUrva pUrva sthitinA pravAhamAM koI hoya che. jema kSazAstra samajavAne vive- jagAe virAma pAmatI nathI. te jema-ghaTa kAdi cAra sAdhanavALo gya gaNAya che ne thavAmAM kapAlanI apekSA; pAla thavAmAM temAM adhikArI kahevAya. kapAlikAnI apekSA; tenI utpattimAM tenA vata-mana, indriyo, vagerenI avayavonI apekSA che. devatAo. jema mana e adhyAtma che, maMtavya ghanamU-kAkSaratra 5 ti vaiTiI (mana vaDe vicAravAnuM e adhibhUta che, vaidi kone mate akSaramAtrane pATha te adhyayana ane caMdramA teno adhideva che. ( "adhyA. kahevAya che. mAditraya' zabda juo.) 2. sAkSaragrahNamiti miimaaNskaaH|madhamatama-aMtaHkaraNa ane iniA mImAMsakone mate artha sahita akSaranuM grahaNa te adhyayana. viSayane adhibhUta kahe che. jema-cakSu adhyAtma ! 3. muvataH zAstrArthajJAnanam ! che. draSTavya viSaya adhibhUta che, ane sUrya | gurUnA mukhathI ( gurUnI pAsethI) zAstranA e adhideva che. ("adhyAtmAdiya" arthanuM jJAna te adhyayana. basa te A zabda juo,) 4. pUrvagurumukhoccAraNatve satyuttaraM shissyoMyagva-tripAnamALa tattavA- zAnita (Anta siddhAntA) -prathama thanAM tattamaiM, nicanRtvam -mAtra samIpamAMja | gurU bele te sAMbhaLIne pachI te pramANe ziSya hovApaNAne lIdhe te te padArthonuM te te karmomAM bele che adhyayana, ema vedAnta siddhAnta je niyaMtA paNa tene adhiSTAtRtva kahe che. lezamAM kahyuM che For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gadathavaNAbethanama-bhagya buddhithI apekSAe adhibhUta che. upara kahelI cauda strIonI prAptine je nizcaya kare te. | tripuTIo A pramANe che - madhyastatva-saMsAra stram adhyAtma. adhibhUta. adhideva, pramAtAdigata deSa, zakti Adika sAthe cakSa, 1 mana. maMtavya- caMdramA Adikane soga, ane rajatAdikane (rUpe ( vicArane viSaya) vagerene) saMskAra, e traNathI utpanna 2 buddhi. behavya- bRhaspati thavApaNuM. (jANavAne viSaya) 2. laMkAnansarva zakti pramajJAmina 3 ahaMkAra. ahaMkavya- rU. sati saM caryam ! ikiyAdinA saMyogathI (nAdAbhyAbhimAna re, utpanna thayele chatAM pUrvAnubhavanA smaraNarUpa ne viSaya) . pratyabhijJAthI je bhinna haya, ane je saMskAra 4 citta. cetayitva-- kSetranu. mAtrathI upaje hoya te adhyAsa kahevAya che. (kalpanAno ke smRti e adhyAsa jenA viSe hoya te ayasta ! no viSaya ) ... 5 5 zrotra. kahevAya. jema chIMpamAM rUpAne adhyAsa thAya zrotavya - dizAo. che, athavA bIjI rIte kahIe to chIpamAM (sAMbhaLavAne viSaya) rUpe ayasta che. adhyastapaNuM te adhyatatva. | sparzayitavya- vAyu. --riAne vayi ikSetra (aDavAne viSaya) 7 cakSu A draSTavya- sUrya zrAvAdhica vartamAnam ! atmA eTale deha, (javAno viSaya) I diyAdi, kSetrajJa, brama, vagerenA saMbaMdhathI - rasAyitavya- vaNa. AtmAnuM je nirUpaNa te adhyAtma (jJAna) (cAkhavAne viSaya) kahevAya che. 2. AtmA eTale zarIrane anulakSIne je 9 nAsikA. ghAtavya- azvinI. kAMI kahevAmAM Ave te adhyAtma, e sAmA (suMghavAne viSaya).. 10 vA, vaktavya - agni nya artha che, 3. aMtaHkaraNa ane Itine paNa kavacit (elavAne viSaya) adhyAtma' nAmathI oLakhavAmAM Ave che- 11 pANi-hastaIdriya) Adatavya- I. (juo "adhyAtmAditrayam'). (grahaNa karavAne viSaya) __ adhyAtmazAstram--AtmAnamadhikRtya pravRttaM 12 pAda (paga ikiyo. gaMtavya- upendra zAstram ! AtmAnuM brahmarUpe kathana karanAruM (javAnuM sthaLa) athata AtmaviSayaka je zAstra che. 13 pAyu (guda Idiya) visjanma- mitra ke mRtyu mAtra-adhyAtma, adhibhUta (kADhI nAMkhavAno ane adhideva, emanI tripuTI. zarIra eTale viSaya ) .. daza Idi ane cAra aMtaHkaraNa maLIne 14 upastha. strI Adi saMbaMdha prajApati. caudane adhyAtma kahe che; e adhyAtmane je AnaMda, viSaya te adhibhUta che; ane tenI devatA te | adhyApa-cidAtmArUpa vastumAM aadhideva che. darekanuM pitAnuM zarIra adhyAtma vasturUpa jagatane Apa. enAM bIjAM che, paNa bIjAnuM zarIra jenAranI pitAnI lakSaNo -- For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1. patra pUravamA: pUrve jeyelA artha karIe to avabhAsane artha "jJAna" padArthane bIjA padArthamAM bhAsa tha te thavAthI e jJAnarLA kahevAya, kemake adhyAsaadhyAre pa. rUpajJAnathI padArthane bhAsa thAya che. (parimalAdi) __2. ekAvacchedena svasaMsRjyamAne svAtyantA- | 2. vAmAvAvALe mA cAra je mAvava-vamA: je padArthamAM je padArthane padArthane avabhAsa thAya che tenA abhAvarUpa atyaMtabhAva heya te padArthamAM te padArthane adhikaraNamAM te padArthane avabhAsa te adhyAsa. ekaja padArtha heya e avabhAsa tenuM nAma rU. dhaNAnaviSamatAvamAsaH | adhiadhyAre. je padArthamAM avabhAsa thAya che. karaNanI sattAthI viSama sattAvALe avabhAsa te AkhA padArthamAM avabhAsavALe na ! jema-chIpamAM rUpAne avabhAsa chIpa e joIe; tema pahelAM ke pachI paNa avabhAsa- adhikAna vyAvahArika sattAvALuM che ane vALA padArthane tenI sAthe saMbaMdha na hovo | temAM dekhAtuM rUpuM e prAtimAsika sattAvALuM joIe. e be sara hoya te ja adhyAropa che, mATe chIpanI ane rUpAnI samAna sattA kahevAya e dhyAnamAM rAkhavuM. nathI paNa viSama sattA che, mATe chIpamAM A adhyAropa athavA adhyAsa be rUpAne avabhAsa e abhyAsa che. prakAra cheH--(1) jJAnAdhyAsa ane (ra) | 4. jhabhya sahaii ROIarthadhyAsa. vaLI (1) svarUpAdhyAsa ane (2) | je netrAdinA deSathI utpanna thayele tene saMsargovyAsa evA paNa abhyAsanA be bheda aMtaHkaraNamAM rahelA saMskArathI janma heya che. vaLI (1) pAdhika ane (2) nirupAdhika te abhyAsa evA paNa adhyAsanA be bheda che. (eneja 6. chAnAmAnyajJAnAnya ti zreSasopAdhika zrama ane niSNAdhika zrama kahe bacAvaI je adhikAnanA sAmAnya jJAnathI che.) vaLI e sapAdhika ane nipAdhika janya heIne netrAdi devathI janya hoya bhrama paNa bAhya ane AMtara ema be prakArano che te adhyAsa. jema chIpamAM rUpuM jenArane che. (A badhA bhedenAM lakSaNa che te zabdamAM prathama A' evuM adhiSThAnanuM sAmAnya jJAna jevAM.) thAya che, pachI netrAdi doSathI tene chIpa na rU. varaMtunyavaraMvAra / vastumAM avasvane jANatAM rUpuM jANe che, e avyAsa che. Aropa te adhyAropa. jema, chIMpa e vasta 6. pAramArthivavAchinavAyanAmAvadhiche, temAM rUpAne (avastuno) Apa e zaraNe pratIya mAnattama! pAramArthika sattA vaDe adhyAre pa. temaja brahma vastu che, temAM avacchinna evuM je avyasta padArthanA avasturUpa prapaMcane Apa te paNa adhyApa.. atyaMtabhAvavALuM adhikaraNa temAM je (vizeSa mATe "adhyAsa" zabda juo.) | jaNAvApaNuM te adhyAsa. pAramArthika sattA :-ratra pUrvadAvamAsaH anyamAM mAtra caitanyanI che, tenAthI avachina (vyAsa) anyane avabhAsa te adhyAsa. je padArtha jagatane atyaMtabhAva che; e atyaMtAbhAse che te avabhAsa evo artha karIe te, bhAvavALuM adhikaraNa caitanya che. temAM jagata chIpamAM rUpuM bhAse che mATe rU! e avabhAsa pratIta thAya che. mATe jagatanI pratIti e tha; mATe e padArtharUpa avabhAsa hovAthI adhyAsa che. e ja rIte pAramArthika sattAvALA tene sarvAdhyAya kahe che. paNa je padArthane caitanyathI avAchina chIpamAM rUpAne atyantabhAsa jenA vaDe thAya che te avabhAsa, evo , bhAva che. e atyaMtabhAvavALI chIpamAM rUpuM For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (11) pratIyamAna thAya che mATe chIMpamAM rUpAnA adhyAsa che. abhyAsaprAro-adhyAsa be prakAranA che. (1) jJAnAdhyAsa ane (2) adhyAsa. ( adhyAsa zabda e ). te sivAya svarUpAdhyAsa ane saMsargAdhyAsa evA paNa e prakAra che. svarUpAdhyAsamAM AkhA padArthanuM adhyasta padArtha sAthe svarUpathI ja tAdAtmya jaNAya che, jema-dAraDImAM sApa. AtmAdi pAramArthika hAvAthI temAM svarUpAdhyAsa hAi zakatA nathI. saMsargAdhyAsamAM sphaTikane rAtA phUlanA saMbadha thavAthI sphaTika rAtA jaNAya che; zaMkhamAM AMkhanI pILAzathI pILAza jaNAya che; mATe e saMsargAdhyAsa kahevAya che. vaLI sApAdhika ane nirupAdhika evA paNa adhyAsanA be bheda che; vaLI te dareka bAhya ane AMtara evA bhedathI e prakAranA cheH jema- rAtA Tika ' e bAhya sapAdhika bhrama che, kemake rAtA phUla rUpa bAhya upAdhithI te upajyuM che. huM kartA' e rIte - tyAdika bhrama e Antara sAdhika bhrama che, kemake ka`rUpe pariNAma pAmelI avidyArUpa Antara upAdhithI e bhrama. thayA che. have chIMpamAM rUpAnA bhrama thayA che. bAhya niAdhika bhrama che; tema AkAzamAM nIlatAdika bhrama che; te paNa khAO nirupASika bhrama che. anu chuM-brahmane jANatA nathI ' e Antara nirupAdhika bhrama che. huM , adhyAhAraH - azrutapadAnAmanusandhAnam / vAkayamAMnAM padonA tAtpa uparathI, je pA vAkayamAM kahelAM nathI, te padonuM anusanmAna karI levuM te adhyAhAra kahevAya che. 2. AAkSAviSayavavAnusanhAnamadhyAH / AkAMkSAnA viSaya evAM je pado hoya tenuM anusaMdhAna karI levuM te paNa adhyAhAra che, adhyeSaLA--( mImAMsAne mate ) hirtha, vidhi / hindu pratyayano artha je vidhi mAdhaka thAya che tene adhyeSaNA kahe che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | anaMtastitvama-svAsthUnavRtti( yat )tavam / potAnAthI agnyana dezamAM rahenAra je padArtha tepaNuM jema-prameyatva padArtha jyAM hoya che tyAM abhidheya paNa hoya che, mATe abhidheya e prameyatvane anyanavRtti kahevAya. tethI abhidheyatvamAM prameyatvanuM atirikatva che. anadhyavasAyaH-vastunA vizeSa rUpanA adarzana vaDe janya je 4 A kAMIka che e prakAranuM jJAna; tene anadhyavasAya kahe che. ( enA tarkanA viSayamAM samAveza thAya che. ) viSaya; sazaya ananubhASaNam - pariSadAtrirabhihitasyApi ananuvAvADananuMmAjaLam / pariSadmAMnA purUSe traNa vAra kahelA aneA paNa je anuvAda na karavA te ananubhASaNa kahevAya che. ( e eka nigrahasthAna che. ) anabhyAsa dazApannajJAnam - vizeSa darzanAganyajJAnam|vizeSa darzanathI ajanya jJAna arthAt je padArthonuM mAtra sAmAnya jJAna thayuM che, paNa vizeSa jJAna thayuM nathI, evuM jJAna te saMzaya kahevAya che. anavasthA--vizrAmathI rahita kAraNA vagerenI dhArA ( pravAha ) mAnavI te anavasthA. jema--vvaNuka e paramANurUpa avayavajanya che; paramANurUpa paN avayavajanya che; ItyAdi pAra na Ave tyAM lagI mAnyA karavuM te. 2. upapAdyopapAdakapravAho 'navadhiranavasthA / upapAdya ane upapAdakanA pravAhanA jemAM cheDA na Ave te anavasthA. 4. pUrvottarottara pekSitatvam / pUrva padArthane tenI pachInA padAnI apekSA hoya, tene vaLI tenI pachInAnI, ityAdi cAlyAja kare te anavasthA. 4. ( nyAyamate ) jJAtivAdharovoDanavasthA / sattA, vyatA, guNatva, kava, pRthvItva, jalava, patra, rasava, ghaTatva, paDhatva, ityAdika For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (12) natirUpa sAmAnya che. te saghaLAM sAmAnyAmAM rahele| je eka sAmAnyatva dhama che--jene jAtitva paNa kahe che--te sAmAnyatva dharmanA jAtipaNAmAM anavasthA doSa bAdhaka che. kemake jo sAmAnyatva dharmane jAtirUpa mAnIe te jema sattA, dravyavAdika jAtiomAM sAmAnyatyarUpa jAti mAnI che, tema te sAmAnyatvarUpa jAtimAM paNa koI jAti mAnavI paDaze. teke sAmAnyavarUpa eka vyaktimAM dharmane AkAzAdinI peThe jAtirUpatA saMbhavatI nathI, tathApi sAmAnyatvarUpa jAtine, tathA tenA AzrayabhUta sattA, dravyavAdika jAtione meLavIne te badhAmAM eka bIjI jAti mAnavI paDaze; vaLI te khIjI jAtine tathA tenI AzrayadbhUta sarva jAtine meLavIne te sa`sAne mate. ) jAtiomAM eka trIjI jAti mAnavI paDaze. e rIte anavasthA doSanI prApti thaze. e anavasthA doSa sAmAnyatvanA jAtipaNAnA Adhaka che. anavasthAoSatrayam-(1) prAglApa, (2) avinigamyatva ane (3) pramANApagama, e traNa anavasthAnA doSa che. eTale anavasthAnA aMgIkAra karavAthI e traNa doSa ave che. anavasthA jAhai--anavasthA doSanA e prakAra che: (1) adhodhAvantI anavasthA ane (2) UrdhvadhAvantI anavasthA. ( te zabdo jI ). te anAtmakUtatkALamyAna vastutva pAnanutraviSTam / je lakSaNa vastunA svarUpamAM praviSTa na hoya te. jema daDavALAnuM 'daMDa' e lakSaNu che, te daMDavALAnA svarUpamAM praviSTa nathI, mATe e anAtmabhUta lakSaNa che. (jaina piMrabhASA ). anAva:--yathA vipravRtti:; anullAha: koi kAmAM jyAM tyAM karIne pravRtti thavI te; utsAharahitapaNuM, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anAdiSaTkama - jIva Izo vizuddhA cit tathA nIverAyomiyA| viyoniyA:16smamanAyaH // 1 // jIva, Izvara, zuddha caitanya, jIva IzvaranA bheda, avidyA ane caitanyanA yAga, e cha vedAntavAdIone mate anAdi che. ( paMcadazyAdine mate A vAta lakhI che; sakSepazArIrakamAM te ajJAna pachInI emanI utpatti hovAthI anAditva mAnyuM nathI. ) anArthAta:-~~-cantAmAva:| bIjI gatinA abhAva; khIje koI rasto na hovA. anArabhyAdhItaH (maMtraH) - yasya mantrasya krmvizetre viniyogono vedanA je matrane koi paNu karmamAM viniyoga kahyo na hoya, tevA maMtra anArabhyAdhIta' kahevAya che. ( bhImAM anAmA saMyoga:- ghaDI che kapAlAnA sayAgathI thAya che. te kapAlAne je AkAzArUipa pUrva deza sAthe sayoga che, te sayoga dhaTanA AraMbhaka nathI, mATe te sayAga anAbhaka sayAga kahevAya che. nicchAmA dhar--akasmAt kAMTo vAgavA vagere je prArabdhabhAga AvI paDe che te. anityaH prAgabhAvapratiyogita dhaMsa prtiyogicAnyataravAnaniyaH / je padArtha prAgabhAvanA ke dhvaMsane pratiyeAgI hAya-arthAt jenA prAgabhAva ke dhvaMsa saMbhavatA hAMya, te padAne anitya kahevA. aniAMvabhUtiH--( zrIrAmAnuja darzana pramANe ) 'vADaghelAMmUni ' e maMtramAM kahelI 'ekapAda vibhUti '-arthAt saMsAra, te anitya vibhUti kahevAya che; trivAvasthAmAM vini' e maMtra pramANe ' tripAda vibhUti' te nityavibhUti kahevAya che. anityasamaH - sAdharmyAt tulyadharmopapatteH sarjanityaprasannata anityasamaH / vAdI evA uttara Ape ke jemAM samAna dhama paNAvaDe tamAma padArthI anitya thaI javAnA prasaMga For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (13) Ave, te uttara "anityasama' kahevAya che. jema thAya che. e ubuddhapaNA rUpa deSa che. sahavAdI kahe ke "anitya evA ghaDAnA samAna kArI jenA evI-IdaaMzA vacchinna citanyamAM dharmapaNu vaDe zabda paNa anitya che evI rahenArI ane chIpanA nIlapRi triNa kRti rIte ghaDAnuM sAdhamma te sarva bhAva padArthomAM vagere vizeSa aMzane AcchAdana karanArIraheluM hovAthI sarva anitya thaI jAya. evI avidA kSobha pAmIne rajatAkAra pariNAmane rIte anityasvarUpa samAnadharmapaNA vaDe dUSaNa- pAme che. enuM nAma anirvacanIya khyAti che. ApanAre uttara anityasama kahevAya che. (khyAti eTale bhrama.) anartharanI ma-sAjhikSan rAta managu - namitArthopAnam ! je ane asatathI vilakSaNa te-ajJAna. artha pitAne abhimata na hoya te arthanuM 2. sadanyatve satyasadanyatve satyubhayAtmakAnya. saMpAdana karavuM te. tvam ! je satathI, asatathI ane te bannethI anukaraNatvam-sadRzakriyAdikaraNatvam / anya hoya te anirvacanIya. keIna jevI kriyA vagerenuM karavApaNuM. 3. sattvarahitatve satyasattvarahitatve sati / baguu-La: va: pratinidhiH | sasaravaraditatvam sattvathI, asatvathI ane pratinidhi athavA mukhya nahi evI kalpanA te te bannethI paNa je rahita hoya te anukalpa che. anirvacanIya. anuva -pakSapAtitram | pitAnA 4. savAlavAcAM vivAdAdagve sati pakSamAM AvavApaNuM. sana vivarAtrima je padArthane 2. sArivAram ! kArya utpanna vicAra satvarUpe, asattvarUpe athavA sadasarUpe thavAmAM sahAyaka je kAraNa hoya tepaNuM. paNa karI zakAya nahi te anirvacanIya che anukramaH-yasyottaraM yasya pAThakaraNam / (advitasiddhi.) (zAstramAM) je pAThana pachI jene pATha 6. savAnadhArI satyatavAdhika sari na Avato hoya te pramANe pATha kara che. savalatrAdhavarAva je padArtha satvanuM, anugatatvam / ekatve satyanekavRttitvam / asattvanuM ke sadasattvanuM adhikaraNa hoya nahi te ni je padArtha eka haioIne aneka padArthamAM vartate te anirvacanIya kahevAya che. (nyAyamakaraMdIkA) hoya te. banirvacana ti:-"chIpamAM rUpuM anua --g: du:pravRttiH | dekhAya che.' e udAharaNamAM chIMpamAM ani duHbInuM duHkha nivAraNa karavAnI pravRtti. rvacanIya rUpAnI utpatti thAya che, ema 2. niTariMvArapUrvaka sAdhaka | animAnavuM te. khulAse -satya rajata (rUpA)- 9nA nivAraNapUrvaka ISTa sAdhananA IchA. nA anubhavajanya saMskAravALA purUSanI cA nuratanamU-butArthaviSayavunyuvIikiyane jyAre meMDhA AgaLa paDelI chIMpanI risaMzaniyaMrtagurAnusadhAnam ! (zAstrAdimAMthI) sAthe saMyoga sa baMdha thAya che, te vakhate sAMbhaLelo artha ghaTe che ke nathI ghaTata ItyAdi cakSudhArA bahAra nIkaLelA aMtaHkaraNanI te saMzayonuM nivAraNa karanArI yuktiono vicAra zuti (chIpa) nA idamAkAra ("A" evA karo te. AkAranI) tathA cakacakitAkAra vRtti utpanna anuzArika sati vajanumatatvam | thAya che. cakacakitapaNuM rUpa sAdasyanA darzane je kamane tenA karanArane iSTa hAIne bIjA nathI prathama joyelA rajatanA saMskAra uddabuddha kaI kahenAranI temAM je anumati te anujJA. For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (14) anutpattisa-gApuraH jamAvaTuM- "sarvamanirca pramecavAtA' sarva padArtha mAtra muttarama: padArtha utpanna thayA pahelAM tenuM anitya haivA gya che, prameyadharmavALA kAraNa hotuM nathI. ema uttara Apo te hAvAthI' A anumAnamAM sarva padArtha mAtra anutpattisama uttara kahevAya che. (A paNa pakSa rUpa hevAthI te pakSathI bhinna keI anvaya asat uttara hovAthI jAti che. gatamamate) daSTAnta ke vyatireka daSTAnta che nahi, mATe anukra -atInnivazekuLanavam | prameya hetu anupasaMhArI kahevAya che. jemAM rUpa sparzAdika vizeSa guNa indriye ! manuSapa-graMthamAM viSaya, prajana, vaDe pratyakSa karavA yogya hotA nathI, te anubhUta adhikArI, ane saMbaMdha, e cAra bAbato kahevAya. kahelI hoya che. e cAra bAbate DAhyA anuvAma-karthAbamAvasya upajAra mANasanI prasthamAM pravRtti karAvavAnA hetu nitanavasthA | kAraNavagara kArya thAya che, mATe e cAra anubaMdha kahevA che. e nahi, athata kAraNa e kAryanuM niyata ane oka che ke - upakAraka che, evo niyama jene viSe thaI "sarvevAva zAtrAdhAmanuM patuTayam ! " zake nahi te. pRthaka pRthak bhavatyetajjJAta zAstre pravartakam / / mandithikamAikvAtha satyanuM ! artha-badhAMja zAstronA cAra anubaMdha hoya che ameDibamAvaTamAran ! je sthaLe je vastu che ane te dareka zAstranA bhinnabhinna hoya che. prApta thavAnI yogyatA che, te vastu te sthaLe e anubadhe jANIne ja jijJAsuo te te nathI evI abhAvapramAnuM je karaNa te anupa | zAstromAM pravRtta thAya che. labdhi pramANa. (ane e abhAvarUpa pramAne 3. maGgalAcaraNAvyavahitottarameva prnthaadaavnubdhyanupadhi kahe che) mAna: A graMthanuM maMgalAcaraNa karyA pachI tarata ja 2. kSAnALAnanyAmAvAnumavAdhAranAram | graMthanA AraMbhamAM je kahevAmAM Ave che te jJAnanA karaNarUpa ajanya abhAvanA ! anubaMdha. anubhavanuM asAdhAraNuM kAraNa te anupalabdhi 2. viSAdrArA rAdhe pravartavaH | pramANu kahevAya. ema chatAM lakSaNane nirdoSa potAnA viSayanuM jJAna ApIne te dvArA karavAne granthakAre A lakSaNamAM keTalAMka vize- zAstramAM pravRtti karAvanAra je viSaya te paNe mUkyAM che. je "adaSTa' je saghaLA anabaMdha. banAnuM sAdhAraNa kAraNa che, tenI vRtti _ anubhavaH-smRtibhinnaM jJAnamanubhavaH / karavAne "asAdhAraNa kAraNa" evuM pada lakSa ! smRtithI bhinna evA jJAnane anubhava kahe NamAM mUkyuM che, ItyAdi (vedAnta pari.) che. jema-pratyakSAdi pramANuvaDe utpanna TrusTama-anupalabdhine abhAva thayeluM "A ghaDo' ityAdi je jJAna che, te (3parigha zabda juo.) jJAna smRtithI bhinna che ane jJAnarUpa paNa anupAyatiredAnta | che, mATe "A ghaDe" ItyAdika jJAna anubhava hetu: anupasaMhAra anaittidevAmAla ) je kahevAya che ene anubhUti paNa kahe che. hetu a vaye daSTAtathI paNa rahita hoya tathA e anubhava pratyakSa, anumiti, upamiti vyatireka daSTAtathI paNa rahita hoya che ane zAda, ema cAra prakArano hoya che. e hetu "anupasaMhArI' kahevAya che. e eka anubhava je vastuviSayaka haiya te, vastuviSayaka prakArane akAtika hetvAbhAsa che. jemAM anubhavajanma saMskAra paNa hoya che. tema te For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (15) saMskArajanya kRtajJAna paNa teja vastuviSayaka heca che, mATe te parAmarzamAM vyAjJiAnarUpa heya che. e pramANe anubhava, saMskAra ane karaNanI vyApArarUpatA saMbhave che. arthAta smRti e traNane samAnavastuviSayaka kArya, parAmaza vaDe janya jJAnane anumiti kahe kAraNubhAva hoya che. ( ahIM "saMskAra" zabda che" e lakSaNa saMbhave che. (parama zabda vaDe bhAvanAkhya saMskAra jANavo) anubhavanA juo). be prakAra che:-(1) yathArthInubhava ane (2) 2. brijanacajJAnanumatiH liMganA eTale ayathArthanubhava. lakSaNe tene zabdomAM jevo) hetunA jJAnathI janya je jJAna te anumiti. anubhUti -(anubhava zabda juo.) 3. cANijJAnavara jJAnam ! vyAptijJAnaanubhUthamAnAH -pracakSAnumA viSayoH | rUpa karaNanuM je jJAna te anumiti. je viSaya pratyakSa anubhava hoya te viSayane 4, cAtajJAnAzvacA jJAnamA vyAyanA jJAAropa, nathI vyApakanuM je jJAna te anumiti. jemaanumata-sAdhutamane tyAganuvAda - dhUma vyApya che, te vaDe vyApaka je a9i, mAnasaparimajhAnam ! "ANe sAruM karyuM ' | tenuM jJAna te anumiti jJAna kahevAya. ityAdi anumodanarUpamananI vRtti dekhADavI te. . cAIjiriA kSamatAjJAnAnyajJAnama ! anumAnAmAnjha numitimavirAmanuM- ' vyAptithI viziSTa evI pakSadharmatAnA jJAnathI mAnam aa anumiti pramAnuM je karaNa hoya te janya je jJAna te anumiti, jema-dhUmADAmAM anumAna kahevAya. jema-"A parvata agnivALe agnivyApaka che e vyAptijJAna che. parvata che A prakAranA anumiti jJAnanuM 'A ! e pakSa che. parvata dhUmADAvALo che ane dhUmADe agninI vyAptivALA che' e prakAranuM dhumADe agninuM vyApya che. e jJAna che pakSa vyAjJiAna karaNa che mATe e vyAptijJAna dharmatA 4 na che. e vyApti viziSTa pakSaanumAna pramANu kahevAya che. dharmatAnA jJAnathI "parvata agnivALe che" 2. jJAnasatra nAkrAntareDa- evuM je jJAna thAya che te anumiti. , sArthavRddhiH eka deza (sthaLa) mAM je bane che . sAdhanamanAta sASyavaziSTa vRddhiH saMbaMdha jANe heya temAMthI eka dezane sAdhanane dharma jevAthI sAdhyaviziSTamAM je jANavAvaDe daranA eka dezamAM rahelA bIjA | buddhi te anumiti. jema-dhUma e sAdhana padArthanuM jJAna te anumAna pramANa. (zabarasvAmI) (hetu) che; agnivyApyatva e dhUmano (sAdha anumati -pAmavanya jJAna manumitiH || nane) dharma che. e dharma parvatamAMthI jevAthI parAmarza vaDe janya je jJAna te anumiti | agnimasvarUpa sAdhyaviziSTi e parvata che, kahevAya che. jema-dhumADe agninI vyApri- evI buddhi thAya che te anumiti che. vALo che, e vyAptijJAna che. ene ja anumAna / 7. liGgaliGgipUrvakaM svajJAnadvArA hetupkssjnypramANa kahe che. ene ja anumati jJAnanuM sArthajJAnamliMga (hetu) liMgI (hetumAna) karaNa kahe che. e vyAptijJAnarUpa karaNanA e enA viSayamAM pitAne je jJAna thayuM hoya vyApArane liMgaparAzarma kahe che. jema-agninI te uparathI hetu ane pakSa vaDe upajeluM je vyAptivALA je dhUma che, te ghUmavALo A sAdhyanuM jJAna te anumiti (sAMkhya mate). parvata che." evA jJAnanuM nAma liMgaparAmarza che jema-dhUma e liMga che ane agni e liMgI che. e parAmarza te vyakti vaDe janya hoya che. eTale jyAM dhUma hoya che tyAM agni hoya che, ane vyApi janya jJAna anumitinuM janaka che, evuM jJAna rasoDA vageremAMthI pitAne For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (1) thaheluM hoya che. e jJAnadvArA vyApti grahaNa karIne dhUmarUpa hetu. tathA parvatarUpa pakSa joine te vaDe parvata agnivALA che evuM sAdhyanuM jJAna te anumati. anumiti e prakAranI cheH (1) svArthAnumiti ane (ra) padArthonumiti. ( lakSaNA te te zabdomAM jovAM ), anuyAno--vasambavizeSaH / amuka prakAranA svarUpa saMbadha te anuyAgI. (praticoLI zabda juo ). 2. manamAva:sambandhaH sAyaM vAti 1 je adhikaraNamAM abhAva, saMbaMdha ke sAdasya hAya te anuyAgI. athavA jema-patamAM dhUma dekhIne agninuM anumAna karyAM pachI, ' parvatamAM agni che evuM anuvAd:---pramALAntareLa niItAyajJA:me anumAna karyuM che' evuM je anumati jJAnanuM jJAna thAya che, tene anuvyavasAya jJAna kahe che. ,, rAvH anuvAH / pratyakSAdika pramANavaDe nirNIta je artha che, te aMnuM bedhaka je vAya te anuvAdaka kahevAya che. jema, " zieimasya mepanam-agni e TADhanI nivRttinA upAya che. " A vAkya anuvAda kahevAya che. kemake agnimAM himanI nivRtti karavApaNuM raheluM che. e sarva leAkAne pratyakSa prabhANuthI nizcitaja che. evA pratyakSa pramANathI nizcita arthanuM dhana karanArUM hovAthI e vAkya ' anuvAda' nAme avAda kahevAya che. ( pU. mI. ) 2. hAsya punarvacanam| ekavAra kaheluM krIthI khelavuM te paNa anuvAda kahevAya che. jema-" jIddAti nuddAti " tyAdi. navam / eka jaNe je viSaya jevI rIte grahaNa karyo hoya tene tevIja rIte ' ahIM paNa grahaNa karyAM che' evA anubhava mAtranuM je janakapaNuM te anuvAdava rU. nedIyassthAnAntarasthitasyAnusandhAnam / najIkanA sthAnamAM rahelA padArthanuM anusaMdhAna te anuSaMga. 4. asyoddezena pravRttasya tannAnarika vidhayA anucAvalam-gRhItakAAnumavamAtrana-DasiddhiH / khIjA koI uddezathI pravRtta thanArane teNe na dhAryuM hoya tevA bIjA ja koI anI siddhi thAya, ane te paNa kAI khIjA niSpAdakanA yatnathI utpanna thayelI hAya, je snAnane artha sarAramAM janArane tRSA paNa maTe che; kerInI AzAthI mA taLe janArane phaLa ane sugaMdha paNa maLe che; snehIne tyAM lagna prasaMge janArane miSTa bhAjanAdi paNa maLe che. e badhAM AnuSaMgika phaLa kahevAya che. anukRtti:-~-patisya puna: paTanam / paThana karyuM hoya tenuM punaH pAna karavuM te anutti. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anuvyavasAyajJAnam - jJAnaviSayakajJAnatvam / jJAnane viSaya karanArUM je jJAna te anuvyasAya jJAna kahevAya che, e anuvyavasAya jJAna mana rUpa iMdriya vaDeja zrAdya hovAthI ' mAnasa pratyakSa ' kahevAya che. jema- A ghA che evuM jJAna e vyavasAya jJAna kahevAya che. te pachI e vyavasAya jJAnane viSaya karanArUM eTale ' ghasvaina ghaTamAM nAnAmi ' ( Tave karIne ghaTane huM jANuM chuM ) e prakAranuM mAnasa pratyakSarUpa jJAna upaje che te anuvyavasAya jJAna kahevAya che. | 2. viyaracAnAntarasthitasthAnusandhanam / dUra sthAnamAM rahelA padArthanuM anusaMdhAna karavuM te. ( vinArI ) anuSaGgaH -- ekatrAnvitapadasyAnyantrAnvayaH / eka sthaLamAM je padanA anvaya ( saMbaMdha ) hoya tenA bIje sthaLe anvaya karavA te anuSaMga, 2. vAkyAntare janitAnvayabodhapadasya vAkya - ntareDanvayAnusAnam| eka vAkyamAM je padanA anvayanA khAdha thayA che, te padanA anvayAnu bIjA vAkyamAM anusadhAna karavuM te. For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (17) anuSTanaH-tArmArinanA zAstra (vRtijJAna), bhI (bhaya), e kahelAM karmadi karavAM te. sarva mana che. (kRtine anuvAda) anukathAnakU-smaraNanA smaraNa. atatorza tRttiyammu-antakaraNanI enephivmAvava6-dravyanA nava be vRttio che, (1) nizcaya vRtti, ane (2) prakAra, guNanA covIza prakAra, karmane pAMca sukhAkAra vRtti. prakAra, sAmAnyanA be prakAra, vizeSanA anaMta attaravRtiviparyayaH--svama prakAra e sarva bhAva rUpa che ane aneka paNa manorAjya naSTa putrAdikanuM pratyakSa vagere che, mATe te sarvamAM anekatva viziSTa bhAvava antaHkaraNa vRtti rUpi viparyayanuM che. e sAdhamya raheluM che. | sarapharAdhanA -zama, dama, uparati, anaikAntika,-viruddhAnyapakSavRttitve titikSA, zraddhA ane samAdhAna e che; tathA saciisavAyasanvagrAvRttaH je hetu . zravaNa, manana, nididhyAsana e traNa; e badhAM bIjA (sAdhya ) viruddha pakSamAM vartata aMtaraMga sAdhana kahevAya che. hoIne anamiti jJAnanA virodha sAthe saMbaMdha banAstrama - huM ajJAnI rAkhI rahyo hoya tearthAta je hetu sAdhyamAM | chuM, brahmane jANatA nathI e prakArane bhrama. prarvatato hoya tema sAthe rahitamAM paNa sattarapratyakSanA--(zarIranI aMdapravartate heya te anekAMtika hetu kahevAya. ranA padArthone viSaya karanArI pratyakSa pramA. sattAkU-sarvajJAna pratyakSaram | ara7mejAnaira:-(badhamati) (1) sarva jJAna vagerene pratyakSa karanAruM sAdhana rUpaskaMdha, (2) vijJAnakaMdha (3) vedanA 2. zarIranta:tve satIndriyasAcavevam skaMdha. (4) saMsArakaMdha, (5) saMskAraskaMdha, zarIranI aMdara raheluM hoIne sarva indriyone ! e pAMca TakAnA samUha te aMtaratA sahAya karanAruM je sAdhana che te. - saMghAta che, ema bauddho mAne che, 2. jJAnazaktipradhAnatve sati militasamastA cinIcanAmRtasAtvimAMrA vemu 1 attaramumaitrI, karaNa AdikathI jemAM jJAnazakti pradhAna che ane apaMgIkRta antaHkaraNane rAgadvepa vinAnuM karavuM te. paMca mahAbhUtonA sAtvika aMzanA bhegA attaranaridhajhama - kartA huM, maLavAthI je utpanna thayuM che te antaHkaraNa. bhaktA chuM evA prakAranI AtmAmAM je katRtvakatRtvatA buddhi che te. 3ntaHAvatA-atakaraNanI cAra attAveja- jaina mate) sanmArgama devatA che. jema mananI devatA caMdramA, buddhinA deva brahmA, ahaMkArano mahAdeva, ane cittane A pravRttino pratibaMdha karanAra vizva che tenuM nAma viSya deva che. aMtarAya che. mattA : mana, buddhi, ahaMkAra vaoNjiniyamU-(vAcaspati matama) ane citta evA attakaraNane cAra prakAra che. manane ' antarindraya' kahe che. AcArya te. atta: pAnano dharmA-rAma:saMjavA matane agiyAramI Indriya gaNato nathI, virAchADA tarasyatadIma: saMva mana kemake vRttinuM upAdAna che, paNa kAraNa nathI. gva ! kAma, saMkalpa, vicikitsA (saMzaya), antaryAtvamanva yatratyakSazraddhA, azraddhA, dhRti (dhIraja-vegane aTakA- vyApAram ! pitAnA zarIra saMbaMdhI je vavAnI zakti), ati, hI (lajajA), dhI pratyakSa, tenA virodhI vyApArapaNuM-pitAne For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (18) apratyakSa karavApaNuM. jema gusthI vidyArthI adha:putiraskRtI ra vikALAM vRkSachI vevaantardhAna pAme che-saMtAya che. [vyutpattivAda. | nimittA jALastaraiyA ne drAkhyAmava: prI attaryavANA-bhUmirsnavAyu vaM rtitaH I1 zrati ane smRti evI be sUryazca zazI tathA / AtmA cetyaSTamUrtAnAmaSTaumadA- AMkho brAhmaNonI paramezvare banAvI che. 3varitA: 1 (saMjJAdarzanAta ! ATha antarmada temAMthI eka je na hoya to te koNa kahevAya nIce pramANe che - ane bane na hoya to tene AMdhaLo kahevAmAM 1. bhUmi -tamo guNavALAne vastrAdi Ave che. IcchAno hetu je mada te. andhatAmisram-aNimAdiguNasampatto ha- 2 kasTame -saMsArIne A mATe jarUranuM chAnuzraviviSaya pratyuthane 2 vAte sametanache evI cintAne hetu mada te. sthiti vastrAstavatAmisram | aNimA 3. zari-kAmI ane strIsaMbha- vagere siddhio tathA A lokanA ane paragechAthI tene anukULa vyApArane hetu mada te. lekanA viSayo prApta thayA chatAM paNa kalpane 4. vAyunaH-prayANa karanArane paradezanI aMte te saghaLAM nAza pAmaze evo je trAsa icchAne hetu je mada te. tene aMdhatAmisa kahe che. 2. pAMca parvavALI . gAjArAma -vAhanavALAne hAthI avidyAnuM pAMcamuM parva-abhiniveza-teja aMdhagheDAnI IcchAne hetu je maMda te. | tAmisa che. avidyAdi pAMca kaleza eja 6. sUryama-dhAgnithI bharelAne "Ano avidyAnAM tama Adika pAMca parva kahevAya che. saMhAra karI nAMkhavo" evI IcchAno hetu je varaghomikSuH-( mizupam e zabda bhada te. juo.) 7. vakrama:--ciMtA bharelA mANasane annamAra - mAtRpitRgacussoA karavA dhAreluM kArya pAra paDaze ke nahi. fjatA sArIram | mAtA ane pitAe ityAdi saMzayathI mauna rahevAno hetu che ! khAdhelA annamAMthI upajelA rakta tathA varyAnuM kArya je sthUla zarIra te annamayakeza. bhada te. 8. mAtmA -ahaMkArathI bharelAne "mArA . annasaptakam-nIyAdikaM tathA drshpuurnnmaajevuM vidyAdi koNa jANe che" evI buddhine ! * | sAvathI manaH prANAH kSIra 2 vA ve cA rakta satavA matam 1 (1) DAMgara vagere hetu je mada te. dhAnya, (2) daza yajJa, (3) paumAsa yajJa, antyAvayavI-avayacajanyatve styvyvyinavoiscavacavI ! je dravya avayavaDe ! (4) mana, (5) prANa, (6) dUdha, ane (7) vANI, e sAta prakAranAM ane kahevAya janya hoIne bIjA keI avayavanuM janaka ! che. temAMthI - na heya he aMtyAvayavI kahevAya che. jema - (1) DAMgara vagere manuSyanuM sAdhAraNa manuSyanuM zarIra hastapAdAdika avayavaDe ! - anna che. janya che, paNa pitAnAmAM samavAya saMbaMdhe (2)-(3) daza ane pUrNamAsa e be karIne bIjA koI avayavInuM janaka nathI, mATe devonuM ana che. manuSya zarIra atyAvayavI che. (6) dUdha e vAcharAM vagere pazuonuM 2. TravyAnArmaratve saMta vyatAma | anna che. kArya dravya hoIne je bIjA drivyanuM AraMbhaka (4-5-7) mana, vANI, ane prANa, e na hoya te. ; traNa AtmAnuM anna che. For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (19) anyatamaH---- jyAvaraNe) anemaLye nirdhAtiH / anekamAMthI je ekane nizcaya karyAM hAya te. anyata:-- vyAkaraNamAM ) emAMthI je ekane nizcaya karyo hoya te. 3. svetarayAvatpratiyeAgibhedavattvamanyatamatvam / potAnAmAMthI anya tamAma pratiyogInA bhedavALuM te anyatama. 2. kriyAbhAvavatsamavetatve sati kriyaavts2. nyAya ane mevAvacchinnati-mavevibhAga: anyatararmavibhAH / je vibhAcAgitAmeH / aneka bhedathI achinna pratigatvajanaka kriyAnA abhAvavALA dravyamAM sama ceAgIpaNAvALA bheda, vaita hoya che, tathA svajanaka kriyAnA abhAvavALA dravyamAM samaveta hAya che, te vibhAga atyaMtaraka ja vibhAga kahevAya che. jema- pakSInI kriyA vaDe utpanna thayelA te pakSInA 4. taddhinaa sati tadrinave sati tadri- parvatathI vibhAga-pakSI ane patanA vibhAga- namitram / cA ghaTaTayuTThAnyatamaH / jema, ghara, svajanaka pakSInI kriyAnA abhAvavALA papaTa ane ghara, emAMnuM anyatama. eTale dhaTathI tamAM paNa samavAya saMbadhathI rahele che, tathA bhinna tathA paTathI bhinna hoine gharathI paNakriyAvALA pakSImAM paNa samavAya saMbadhathI bhinna evuM bhinnatva. arthAt e traNamAMnuMraheleA che; mATe te pakSI parvatanA vibhAga eka evA artha che. atyaMtara karmaja vibhAga kahevAya che. anyatarakarmajasaMyogaH -- sacAga eka dravyanI kriyAvaDe janya hoya che, te anyatara kaja saMyoga kahoya che. jema-patanI sAthe je bAja pakSInA saMyoga che te kevaLa bAja pakSInI kriyA vaDe janya che, mATe e sacAga anyatara kaja sayAga che. ra. (nyAyamAM) cAvacchinnapratiyAzivamend: | epaNAthI avacchinna evA pratiyogInA bheda 2. mevaDhayAmAMvavatvamanyaratnam / e ( banne ) bhedanA abhAvavALu te anyatara. 4. etadbhinnatve satyetadbhinnA ystdbhinnsvam / AnAthI bhinnapaNuM ne je AnAthI paNa bhinna hoya, tenuM bhinnapaNuM te anyataratva. jema ghaTa ane paTamAMthI anyatara, eTale ghaTathI bhinna hAine tenAthI bhinna je paTa tenuM bhinnANuM. matalaba ke ghaTathI bhinna evA paTanuM bhinnatva ghaTamAM rahe che, ane paTathI bhinna evA ghaTanuM bhinnatva paTamAM rahe che, mATe e bhinnapaNuM te anyataratva che. 9. tamimnastre satitaminaminnatvam / tenAthI bhinna hAine, tenAthI bhinnanuM je bhinnava, che anyataratva. ( upara lakhelA khulAsA pramANe ja samajI levAnuM che. ) anyatarAmajhAvamAH--je vibhAga eka dravyanI kriyAvaDe janya hoya te. jemaniSkriya parvatamAM rahelA pakSonI kriyA vaDe Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pakSInA te parvatathI vibhAga thAya che, te anyatarakaja vibhAga kahevAya. 2. kriyAbhAvavatsamavetatve sati kriyAvatsa mantrata saMco: antarmana saMthAH 1 je sayAga svajanaka kriyAnA abhAvavALA dravyamAM samavAya saMbadhe karIne rahe che; tathA svajanaka kriyAvALA dravyamAM samavAya sabaMdhe karIne rahe che, te sayAga anyatara kaja sayAga kahevAya che. jema bAja pakSInI kriyA vaDe janma te bAja pakSIne parvata sAthe sayAga che. e pakSIpatanA saMcAga svajanaka kriyAnA abhAvavALA parvatamAM samavAya sathI rahele che; ane svajanaka kriyAvALA pakSImAM paNa samavAya sabaMdhathI rahele che. mATe e sAga anyatara kaja sayAga che. anyathAkhyAtiH - anyaakaarjnyaansyaalmbnam / mULa padArthanuM anya padArtha rUpe jJAna thavAnuM je AlaMbana te anyathAkhyAti, For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (20) 2. (bhATa ane vaizeSikanA matamAM) patti pramANathI kahevA mAMDyuM ke, rA nI tamAravati tatrakAratvamAnam | je padArthane jemAM rAtI AMkha rAtanA ujAgarA sivAya abhAva che, te padArthamAM te prakAranuM bhAna thavuM te. utpanna thatI nathI mATe teNe rAtre ujAgara rU. (naiyAyika matamAM) "chIpamAM rUpe karyo hovo joIe. A arthapatti pramANa dekhAya che e daSTAntamAM jonAranAM doSayukta ! "anyathApyapatti' doSavALuM che. kemake ujAnetrane lIdhe chIpane joine pUrve jeyelA rUpAne garA sivAya netrAmiNaMda regathI paNa AMkho smRtirUpa saMskAra jAgrata thaine pAsenI rAtI thAya che. chIpamAM te rUpA rUpe dekhAya che, arthAta smRti- | anyathAsiddhaH-kAraNasAmagrIbAhyatvam / / jJAnanA viSayabhUta rajata (rUpA) ne rajatatva kArya banavA mATe jeTalI kAraNa sAmagrI hevI dharma te purAvarti (meMDhA AgaLa paDelI) joIe, tenAthI je vastu bhinna hoya che chIpamAM "A rUpuM che.' e prakAre dekhAya (chatAM kAraNa rUpa jaNAtI hoya) te vastu che. enuM nAma anyathAkhyAti che. te kAryamAM anyathAsiddha kahevAya che. arthAta mAthAnupautta -sthAmAvaprogAsanmava: | | kaI kAryanuM je pratyakSa kAraNa na hoya paNa vastunA pitAne abhAvathI bIjI koI vastuno paraMparAthI kAraNa hoya te anyathAsiddha kAraNa asaMbhava jaNAto hoya tyAre te asaMbhavane ! kahevAya che. athavA- anyathAnupapatti kare che; jema agninA abhA- 2. je padArtha vidyamAna na chatAM paNa vathI dhULano asaMbhava che mATe e asaMbhava kArya utpanna thAya che, te padArtha kAryAnuM kAraNa e anyathAnupapatti che. kahevAtA nathI paNa "anyathAsiddha' kahevAya che. gAthAzutti -A arthapatti jema-ghaTa rUpa kAryamAM bhATI vahI lAvanAre pramANunA eka dezanuM nAma che. divase bhajana gadheDe vagere anyathAsiddha (kAraNuM) kahevAya che. nahi karanAra devadattanuM rAtribhojana vinA azvathAra -anyathAddhi 5paSTatva ghaTatuM nathI, mATe te ghaTAvavAne rAtri- dArtha pAMca prakAranA hoya che. te nIce pramANe - bhojana rUpa arthAntaranI kalpanA karavAmAM 1. prathama anyathAsiddhA-je kAryanI Ave che, e arthapattinuM daSTAnta che. emAM prati kAraNane pUrvavRttipaNuM je rUpe karIne putva ghaTatuM nathI eTale puSTa utpanna thatuM grahaNa karavAmAM Ave che, te kAryanI prati nathI. ema zAstrIya bhASAmAM kahI zakAya. 2 che athai kahI zakAya. te rU5 anyathAsiddha hoya che. jema-ghaTAdi rAtribhojana vinA anyathA puSTatva utpanna rUpa kAryanI prati daMDa cakrAdi rUpa kAraNenuM na thatuM hoya, to ja ene nirdoSa arthapatti kahI zakAya; paNa je rAtribhojana vinA anyathA pUrvatti paNuM dUtva, cakra, Adi rUpe ja paNa puchava utpanna thatuM hoya to tene arthI grahaNa karAya che, mATe te daMDava, cakava, Adika patti pramANe kahevuM e deva che, mATe artha. dharma ghaTanI prati anyathAsiddha kahevAya che. patti pramANu evuM hovuM joIe ke, je anu- | e rIte je je kAryanI prati je je kAraNanuM papadyamAna arthanA jJAna uparathI je upapadya- je je rUpe pUrvavRttipaNuM grahaNa karavAmAM mAna arthanI kalpanA karavAnI hoya te arthe Ave che te kAryanI prati te te rU5 anyathAnara anyathA upapanna thaI zake nahi. A siddha kahevAya. nirdoSa apattinuM daSTAnuM kahyuM have sadoSa 2. dvitIya anyathAsiddhaH--je kAryanI arthapatti mATe eka bIjuM daSTAna leie. prati je padArthane svataMtra anvaya vyatireka la nI AMkha rAtI joine 3 e arthI thaI zakatA nathI, paNa pitAnA kAraNane laine For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (21) ja anvaye vyatireka grahaNa karAya che te padArtha karAyA pachI je kAryanI prati pUrvavRttipaNuM paNa te kArya prati anyathAsiddha hoya che. grahaNa karAya che, te padArtha paNa te kAryaprati jema-ghaTAdika kAryo prati daMDAdika karaNanA anyathAsiddha kahevAya che. arthAta je padArtha rUpasparzAdika guNone svataMtra anvaya vyatireka kAryane janaka hoya, te padArthanI paNa je thato nathI, arthAta-rUpa hoya te ghaDe hoya; pUrvavRtti hoya, te pUrvavRtti te kArya prati rUpa na hoya te ghaDe paNa na hoya; evo anyathAsiddha kahevAya che. jema-dhaTarUpa kAryanI anvaya vyatireka thato nathI paNa te rUpa- prati kulAla (kuMbhAra) ne pitA anyathAsiddha sparzAdika guNonA kAraNabhUta je daMDAdika che hoya che. kemake kulAlanA pitAnuM ghaTarUpa te daMDAdikanuM grahaNa karIne ja te rUpasparzAdi kAryane janaka kulAlarUpa putranI prati prathama guNone anvayavyatireka te ghaTAdika pUrvavRttitva grahaNa karAyA pachI te ghaTarUpa prati grahaNa karAya che; arthAta-daMDarUpa | kAryanI prati pUrvavRttipaNuM grahaNa karAya che. hoya to ghaDe hoya; daMDarUpa na hoya te ghaDe mATe kulAla pitRtvarUpe te te kulAlano pitA paNa na hoya; e prakAre daMDAdika kAraNane ghaTarUpa kAryanI prati anyathAsiddha che. ane aMgIkAra karIne ja te rU5 sparzAdika guNone kulAlasvarUpe to te kulAlane pitA te ghaTanuM anvayavyatireka grahaNa karAya che mATe tenuM kAraNa ja kahevAya. daMDAdika kAraNenA rUpaspardhAdika guNa te ghaTAdi 5. paMcama anyathAsiddhaje kAryanI kAryo prati anyathAsiddha kahevAya che. prati je kAraNa niyamathI pUrvavRttirUpe siddha 3. tRtIya anyathAsiddha:-je padA- che, te kAraNathI bhinna padArtha (kadAca kAraNathanuM prathama anya koI kAryo prati pUvRtti- 3pa thayA hoya topaNa) paNa te kAryanI prati paNuM grahaNa karAyA pachI je kAryanI prati anyathAsiddha kahevAya che. jema ghaTarUpa kAryonI pUrvavRttipaNuM grahaNa karAya che, te padArtha paNa prati niyamathI pUrvavRttitvarUpe siddha evAM je te kAryanI prati anyathAsiddha kahevAya che. ca dvAlAdika kAraNa che. te kAraNathI arthAta je padArtha prathama eka kAryanuM kAraNa bhinna je rAsa (ga), kulAla patniI Adi thayA pachI ja bIjA kAryanuM kAraNa gaNAte paNa ghararUpa kAryanI prati anyathAsiddhaja hoya te padArtha te bIjA kAryanuM anyathAsiddha hoya che. kAraNa kahevAya che. jema-"AkAza e ghaTarUpa aAzA -varasaniyata[vartana kAryaprati anyathAsiddha che. ahIM, AkAzamAM putra jAma taminnamanyathaDasiddhiHA kAryonI zabdaguNanuM samavAyI kAraNapaNuM che, eja te utpattithI niyame karIne pUrve honAra, tathA AkAzamAM AkAzava che. evA AkAza avazya karIne prApta, evAM je kAraNe che, te rUpavaDe te AkAzanuM ghaTAdika prati pUrvavRtti. kAraNothIja te kAryanI utpattine saMbhava paNa kahevuM joIe; paNa te AkAzanuM prathama hovA chatAM te kAraNathI je bhinepaNa tenuM zabda guNanI prati pUrvavRttipaNe grahaNa nAma "anyathAsiddhi che. jema-avazya karIne karAyA pachI ja ghaTAdike prati pUrvavRttipaNuM prAma tathA niyata pUrvavRtti evAM je daMDagrahaNa karAze, mATe e AkAzane ghaTAdi cakAdika kAraNo che, te daMDacakrAdika kAraNe prati anyathAsiddha che. vaDeja ghaTakarUpa kAryanI utpatti saMbhavI zake che. 4. caturtha anyathAsiddha -je padArthanuM evA daMDAdika kAraNothI bhinnapaNuM te daMDarUpa je kAryonA janaka prati pUrvavRttipaNuM grahaNa (daMDanuM rUpa), daMDava, rAsabha, AdikamAM che. For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 21 ) eja te daDarUpAdikamAM anyathAsiddha che. tathA evI anyathAsiddhivALAM hovAthI te daMDarUpa, daDava, rAsabha, Adi anyathAsiddhi kahevAya che. 2. nAcavyavastipUrvavastittva sati sarvAnu pArzvam / kAryathI avyavahita ( a MtarAya vagaranA ) pUrvakALamAM hovA chatAM paNa kAryanuM anutpAdakapaNuM te anyathAsiddhi anyayo yava che.--jema varSa tra dhanurdharaH / arjunajadhanuSyadhArI che. ahIM arjuna sivAya bIje dhanurdhArI nathI ema kahIne tra (ja) padavaDe tenA vyavasheda karyAM che. thatIja hoya evA arthAMpatti pramANanA doSa. jema te chIMpamAM rUpuM dekhAya che te sadasa vilakSaNa aniva canIya khyAti che, ema vedAntIe kahe che. tyAM koI vAdI evuM arthAkRtti pramANa lAve ke, chIMpamAM je rajat che te satthI vilakSaNa che mATe nRzaMga (mANasanAM mAthAnAM zIMgaDAM) nI peThe asat hAvAthI khyAtija banatI nathI; ane asathI vilakSaNa hAvAthI brahmanI peThe abAdhita hovAthI Adha banI zakatA nathI. bannethI vilakSaNa hoya te khyAti ane khAdha banneya AvatAM nathI. tyAre vedAntI kaheze ke tamArA kahevAthI viparIta upapatti thaI zake che, eTale sadasad vilakSaNavarUpa ativacanIya khyAti banI zake che, mATe tamArUM aaupatti pramANu anyathaivApapatti doSavALuM che. anyo'nyAbhAvaH - taadaatmysmbndhaavcchinntithApitAtha'mAyonyA nyAmAvaH / je abhAvanI pratiyeAgitA tAdAtmya saMbaMdha vaDe avacchinna hoya che te abhAva anyonyAbhAva kahevAya che. jema-dhaDA e paTa nathI, evI anyathavopAMtta:-varItyene vattisAmyam / pratIti lokone thAya che. e pratItithI paTa khIjI rIte paNa-ulaTI rIte paNa-upatti viSe paTanA bhedarUpa anyAnyAbhAva pratIta thAya che. e pratItithI ghaTa viSe paTanA bhedarUpa anyAnyAbhAva pratIta thAya che. have gharamAM rahelA anyAnyAbhAvane praticeAgI paTa che. te paTamAM rahelI je anyAnyAbhAvanI pratiyAgitA che, te pratiyogitA tAdAtmya saMbaMdhe karIne avacchinna che. ( abheda nAme je svarUpasabadha vizeSa che, tene tAdAtmya saMbaMdha kahe che. ) mATe ghaTa e paTa nathI' e pratIti vaDe te ghaTamAM je tAdAtmya saMbaMdhAvacchinna pratiyeAgitAvALA evA paDhanA abhAva pratIta thAya che. te abhAva anyAnyAbhAva kahevAya che. e anyAnyAbhAvane bheda'' paNa kahe che. ra. je abhAva pAtanA pratiyeAgInA samAnAdhikaraNamAM rahe che, athavA je abhAvanuM tAdAtmyaja tenuM pratiyeAgI hoya che, te abhAva anyAnyAbhAva kahevAya che; jema pRthvI vageremAM ghaTanA anyAnyAbhAvarUpa bheda che, te abhAva ghaTa vidyamAna hoya tApaNu raheA hAya che, mATe te pratiyeAgI samAnAdhikaraNa kahevAya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tAdAtmyane adhyAsa jema, jIvane deha mAnaveA ane dehane jIva mAnavA te. anyonyam - kriyAvyatihAraviSayatvam / kriyAnA vyatihAra ( vinimaya-alebadale )nuM je viSayapaNuM te anyAnya kahevAya che. jema'anyA'nya tAkayataH / ' te be jaNa eka bIjAne mAre che. emAM tADanakriyAnA vyatihAra spaSTa che. rU. vasApekSatraTsa pakSaprakSyam| potAnA jJAnanI apekSA rAkhanArUM je jJAna, tenI apekSA rAkhanArUM je jJAna, te jenA viSe hAya, te anacenyAbhAva. jema-mahiSathI bhinnatva te gatva che, ane gAyathI bhinnatva te mahiSatva che, evuM lakSaNa thayuM; emAM geAtvanuM jJAna thavAne mahiSatva jJAnanI apekSA anyonyAyAlaH--anyA/mannanyADa che ane mahiSatva jJAnane mATe geAtva jJAnanI catAvA--AdhyAsaH| eka khIjAmAM eka bIjAnA apekSA che. For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org prApti. ( 23 ) 4. ( vaivAntamate ) svajJaptadhInakajJaptitvam / potAnA jJAnane adhIna jenuM jJAna che, tenuM jJAna hovApaNuM. 2. je anumAnanA sAdhya tathA hetune tathA khIjA abhAvAnA bIjI jagAe sahacAra dekhAtA hoya te. jema ' paryaMta agnivALA che, dhUmADAvALA hovAthI. ' A anubhAnamAM agnirUpa sAdhyanA tathA dhUmapa hetunA rasA anyonyAzrayaH |----peAtAnI utpatti tathA sthiti viSe je parasparanI apekSA te. anvayaH--parasparamIzamaH / paraspara anIDAmAM sahacAra levAmAM Ave che, ane pANInA dharAmAM te bannene abhAva jovAmAM Ave che; mATe e anumAna anvayavyatirekI che. anvayavyatireki liGgam - anvyvytirekvyAsamaSTi, anvayaSyati|i je liMga ( hetu ) sAdhyanI anvayavyAptivALu hoya che tathA vyatireka vyAptivALu paNa hoya che, te liMga avayavyatireki kahevAya che. jema- parvate vakimAn dhUmavantyAt ' A prasiddha anumAnamAM ghUmarUpa liMga vahnirUpa sAdhyanI anvaya vyAptivALu che tathA vyatireka vyAptivALuM paNa che, mATe te anvayavyatireki kahevAya. ra. vAkayamAM kriyAnusArI zabdono saMbaMdha krama. 2. svasattAniyatattattAvavAyasanvayaH eka pradArthanI potAnI sattAnI sAthe niyame karIne jenI sattA hoya evA kAryanA saMbaMdha te anvaya. 4. calace cattaravaya:| eka vastu hoya tyAM bIjI vastunuM niyame karIne hAvuM te. 6. hovApaNA rUpa sabadha. jema-jAvratamAM sthUla zarIranA, svapramAM sUkSma zarIranA, ane suSuptimAM kAraNu zarIranA sAkSI tarike AtmAne ( traNe avasthAomAM ) anvaya che. . huM ampayaraprAtaH-sAdhvavyAsaMsAdhana yatra praryaMta saH / sAdhyathI sAdhana vyApta che evuM jyAM batAvavAmAM Ave che te. jema--agni sAdhyuM che, tenA vaDe sAdhana dhUma te vyApta che, evuM mAnasamAM ( rasoDAmAM ) batAvavAmAM Ave che, mATe ' rasoDuM " e anvaya dRSTAnta che. anvayavyatireki anumAnam - satpakSa vipakSA'nvacayavyatirekI| je anumAnamAM sapakSa ane vipakSa banne vidyamAna hoya te anumAna anvayavyatirekI kahevAya che; jema 'parvatA'hamAna dhUmavatthAt / " 'paryaMta agnivALA che, dhUmADAvALA hovAthI' A prasiddha anumAna che. temAM pAkazALA e agnirUpa sAdhyuMbALI hovAthI sapakSa che; ane pANIno dharA agnirUpa sAdhyanA abhAvavALA hovAthI vipakSa che. evI rIte sapakSa tathA vipakSavALuM hovAthI e prasiddha anumAna anvaya vyatirekI kahevAya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir e anvayavyatiki liga peAtAnA sAdhyanI siddhi pAMca rUpe viziSTa hAine kare che. te pAMcarUpa A pramANe cheH--(1) pakSadharmAM,(2)sapakSasattva, (3) vipakSAndhyAvRtti, (4) adhitaviSayatva, ane (5) asat pratipakSatya. jema-dhUmarUpa hetumAM parvatArUpa pakSa viSe vRttitvarUpa (1) pakSa dharmava che; tathA mahAnasAdipa sapakSa viSe vRttitvarUpa (2) sakSesatva paNa che; tathA hada (pANInA dharA) rUpa vipakSa viSe avRttitvarUpa (3) vipakSathI vyAvRtti paNa che. jenA sAdhyarUpa viSaya (agni) bAdhita nathI evA hetu te ' abAdhitR viSaya ' kahe vAya; evuM (4) abhAdhita viSayatva paNa dhUnarUpa hetumAM raheluM che. sAdhyanA abhAvane sAdhaka je bIjo hetu te ' sapratipakSa ' kahevAya. evA satpratipakSa je hetune hAtA nathI te * asapratipakSa ' kahevAya. evuM (5) asapratipakSatva paNa dhRmarUpa hetumAM che; mATe e dhUmarUpa anvayavyatirekiliMga ukta pAMca rUpe karIne viziSTa che. For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (24) anvayavyabhicAra:-kAraNasatve kaaryaabhaavH| anvayAkhyAnam-tAtparyAvadhAraNArtha prati-- kAraNa havA che chatAM kArya utpatti na thavA pAnama | tAtparyane nizcaya karavAne je rUpa je abhAva che te anvayavyabhicAra. jema- pratipAdana karavuM te. kAdaMbarI vagere graMthamAM maMgaLa karyA chatAM paNa graMtha samApta thayo nathI, mATe anvaya- ! ___anvAcaya:-uddeza siddhyaa'nuddeshsiddhyaarthiivyabhicAra che. arthAta "maMgaLa" e anvaya. para: udezanI siddhinI sAthe jene udeza vyabhicArI hetu che. ke nathI tenI siddhine paNa upadeza kare te. anyathAraH--detusamAdhisaraLatyaMtAmAvA- jema, "mikSAM vAra, cadra nAM parata ravAnA " tathA sAththAmAnavivaraNaM 3varyacaNiH | 'bhikSA mAgavA jA, ane je kadI gAya hetunA adhikaraNa viSe vartanAro je atyatA- najare paDe che tene paNa lete Avaje.' bhAva che, te atyaMtabhAvanuM apratimI evuM ahIM uddeza bhikSA mAgavA javAnuM kahevAne je sAdhya che, te sAdhyanI sAthe je te hetanuM che, paNa gAya zodhavA mokalavAne uddeza nathI; samAnAdhikaraNapaNuM che, eja te hetumAM sAdhyanI ! ema chatAM sAthe sAthe tene paNa upadeza karyo anvayavyApti che. jema- te vyaktimAna dhUmana' che, mATe e upadezane anyAyakahe che. parvata agnivALe che, dhUmADAthI.' A va tAmidAnava-jJAna viSacatra anumAnamAM dhama e hetu che, ane agni ! rAdhAviNacasvanirAma ti vAraH ! zakti sAdhya che. temAM dhUmarUpa hetunA AdhakaraNarUpa jJAnane je viSaya hoya te zAbdabodhane paNa je parvata, mahAnasa (raDuM) Adi che, heya evo niyama thaI zake nahi, e vAda. temAM agnirUpa sAdhya te vidyamAna hoya che, pavana-vizvamAnavamAstram je mATe agnirUpa sAdhyane atyaMtAbhAva te padArthamAM je dharma hoya te dharmanuM kamI thavApaNuM. tyAM saMbhava nathI, paNa tyAM ghaTane atyaMtA- sArA -nyUta saMkhyAvALA bhAve saMbhave che, mATe e ghaTanA atyaMtabhAva avara vaDe AraMbhAyelA dravyanuM parimANa. te hetusamAnAdhikaraNa kahevAya che. e atyaMtA apara: (mAvavA : )-nA, bhAvanuM pratiyogIpaNuM te ghaTa viSaja che, ' ta. vata, viparita, kAvaca, vinIta. agnipa sAthe viSe nathI, mATe te agni * eTale janme che, astitvamAM Ave che, vadhe sAba, te hetu samAnAdhikaraNa atyaMtabhAvane apratiyogI kahevAya che. evA arUpa nAza pAme che, evA che padArtha mAtranA dharmo ' che, pariNAma pAme che, apakSaya pAme che ane sAdhyanI sAthe dhUmarUpa hetunuM samAnAdhikaraNa- che tene bhAvavikAra kahe che. emAM pAMcame. paNuM che. eja te dhUmarUpa hetumAM agnirUpa bhAvavikAra "apakSaya' che. eTale ghaNA avasAdhyanI vyApti che. ene anvayavyApti kahe che. ke yavono nAza thaIne ghaTatuM javuM ; ghasAvuM anvayasahacAra:-kAraNasattve kaarysttvm|| kAraNa hoya to niyamathI (jarUra ) kAryanI | (zarIra vagerenuM); zarIranI kSaNatA thavI te. utpatti thAya che evA sahacAra (hameza sAthe - papa6 (karma-adhaH saMsAramavAcahovApaNuM) ne anvaya sahacAra kahe che. jema 1 ke ra varSa mALanuM bhUta dravyane je nIcenA bhATI, kuMbhAra, daMDa, cakra, vagere kAraNo hoya deza sAthe saMyoga thAya che, tene adhaHsaMcAga to jarUra ghaDAnI utpatti thAya che, mATe te kahe che. e adhaHsaMganuM asamavAya kAraNa mATI vagere kAraNe anyAya sahacAravALAM je karma che, te karma apakSepaNa kahevAya che. kahevAya che. (vizeSa khulAsA mATe "vAi' zabda juo.) For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (25) TF- mUtacatuthAHithI ! jema-manuSyatva jAti manuSya mAtrane samAna mAm ! pAMca bhUtemAMthI eka bhUtanuM potAnA ! hevAthI "sAmAnya" che, ane brAhmaNa sivAyanAM cAra bhUta sAthe mizra na thavuM. (dareka jAti brAhmaNamAtrane samAna hovAthI "sAmAnya sUkamabhUta DhuM chUTuM hoya tyAre te bAta | che; paNa e bemAM "manuSyatva" "parasAmAnya" kahevAya che.) che ane "brAhmaNatva " apasAmAnya che. kemake apabhraMza--sAdhusara jIjakag- te manuSyatva karatAM nyUna dezamAM rahenArI che. zucirAyuzA zuddha zabdane sAdhavana-ArmaraRa[ ! besavAnI zakti niSphaLa nIvaDavAthI zabdanuM zikSA karavA cogya karma karavApaNuM. je bIje prakAra ucAra thAya che te zabda | 2. vivaraNatvamA pitAne cogya apabhraMza kahevAya. karmanuM na karavApaNuM. aparatvam-aparavyavahAraviSayaguNatvavyApya 3. zAstravidhyullaGghanatve sati niSiddhasevana kArjimavAravA aparavyavahAranA viSayamAM ! kAtaritorAma I zAstravidhinuM ullaMghana eTale A mUrtavya A mUtadravyathI apara karavAnI sAthe niSiddha padArthanuM sevana karavAthI ( nikRSTa, pAse nAnuM ) che. A prakArane je je khAsa pApa thAya che tepaNuM. pratyakSajJAnano viSaya tema- vartanArI, ane argu-AtranirvANatiriyAguNavajAtinI vyAkhyA je jAti (aparatva) ! dhanAnAmanA dehanivahathI adhika bhAga che, te jAtivALA je guNa te aparatva sAdhanane asvIkAra te aparigraha, kahevAya che. 2. samAbhyanuSThAnAnupaktasya vastumAtrasyAsa prhH| 2, mAragavAnA pArAvArAma ! A apara samAdhinA anuSThAnamAM nipagI evI tamAma che (para nathI) evA vyavahAranuM asAdhAraNa vastuonuM agrahaNa. kAraNa te aparatva. aparokSajJAnam -viSagacittAdAtmyApanna karavA-(1) dezika (deza-sthaLa pramANamAM pramANa cetanya jyAre viSaya sabaMdhI) aparatva ane (2) kAlika adharatva cetanyanI sAthe tAdAmya pAmyuM hoya tyAre te evA be prakArane aparatva guNa che, tathA apakSa jJAna kahevAya che. pRthvI, jaLa, teja, vAyu ane mana, e pAMca 2. badhirAttivartamAna viSayavaitA. mUrtamAM rahe che. temAM paNa kAlika bhinna pramANatam je viSaya pUrve jANe aparatva te janya mUrta dravyamAM ja rahe che. na hoya, tathA je viSaya bAdhita na aparatva guNa anitya che. hoya, tathA je vartamAna kALamAM hoya, temaja apakSa-jIvanmukti. | pratyakSane cogya hoya, evA viSaya caitanyanI sAthe abhinna evuM je pramANa caitanya te aparavairAgyam--brahmajJAnAnyaviSayavaitRSNyam / brahmajJAna sivAya bIjA viSayamAM tRSNArahita aparokSa jJAna ene ja pratyakSamA kahe che. (A hevApaNuM. (enAyatamAna, vyatireka, ekendriya 6 aparokSa jJAnathI brahmanuM abhAnAvaraNa nAza ane vazIkAra, evA cAra bheda che, lakSaNa | te te zabdomAM jevAM) ___aparokSatvam-yogyaviSayasyAnAvatasaMviH tArAram . pratyakSa yogya viSayanuM je apasAmAnyam-sUtazattimAM je anAvRta sAkSI cetanyanI sAthe tAdAbhya teja sAmAnya thaDA dezamAM rahe che te arasAmAnya che te viSayanuM apakSapaNuM che, pAse che. ) For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org A (1) pokSavyayadAH ghaTa che, A paTa che, evA sAkSAtapaNAnA vyavahAra. apavaze:-ekavIza prakAranAM du:khanI je nivRtti te apava. ( gAtama nyAya ) ) apavAd:----sAcahero vAyoDavavAva: || utsarganA koI eka deza viSe je khAdha che tene apavAda kahe che. (sarvA zabda jI jema- jyAM jyAM cetatatva hoya che tyAM tyAM katva hoya che.' evA utsaga ( bhUyAdana- vAravAra levAmAM AvavuM ) karyAM pachI, * cetanane eka deza je muktAtmAo, cetana chatAM temAM tuva dharma evI rIte e utsarganA apavAda Ave che te. te 9 nathI, ' karavAmAM 2. adhiSThAne trAsyA pratItasvAdhiSThAnatirekhAmAnizcayaH / adhiSThAnamAM je vastu traNe kALamAM na chatAM bhrAMtithI pratIta thAya che, tenA adhiSThAna sivAya abhAva nizcaya karavA te apavAda. jema-chIMpamAMthI bhrAMtithI pratIta thatA rUpAnA adhiSThAna rUpa chIMpathI jinna evA rUpAnA abhAvanAne je nizcaya te apavAda. 3 adhyAropitasyAdhiSThAnamAtraparyavazeSaNam / adhyAApita padArthanA khAdha karIne adhiSThAna mAtra roSa rAkhavuM te apavAda. eneja khAdha ke vilApana kahe che. 4. "ner nAnApti vizvana' " ahIM kAMI bhinna bhinna prapaca jevuM cheja nahi." ItyAdi zruti vaDe ArApita prapaMcanA je niSedha te apavAda. asiddhAntaH--sidhAntamatamAtrisya thAttau taddhi siddhAntamatamAvyottaravAnamanasiddhAntaH | eka siddhAnta matanA Azraya karIne kathA ( vivAda ) pravRtta thayA chatAM te siddhAnta matathI viruddha siddhAnta matanA Azraya karI prativAdIne je uttara devA tene 'apasiddhAnta' kahe che. ( A eka nigrahAsthAna che. ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir apAdAnatvam- parakIyakriyAjanya vibhaagaaprayatnam / je padArthanI eka padArthathI jUdA paDavAnI kriyA bIjA kAine lIdhe thatI hAya te paTTAtha paNuM. jema- jhADathI pAMdaDu paDe che' emAM pAMdaDAMnI jUdA paDavAnI kriyA khIjA kASThane lIdhe thatI nathI mATe jhADa apAdAna nathI; paNa jhADathI pAMDhAM pADe che' emAM jhADa apAdAna che, ema kahevAnuM tAtpa che. ( kArakavAda. ) 6 apAnaH-adhAgamana karanArA ( zarIranA nIcenA bhAgamAM gati karanAza ) vAyu te apAna vAyu. apArthakam - parasparAnanvitArthaka padasamUhaH / je padonA arthanA paraspara anvaya thatA nathI evA padonA samUhanuM nAma apAka che. jemashbdH ghaTaH paTaH nitya: anityaH ca prameyatvAt, tyAMdi paTTonA samUha apAka kahevAya che. apArthatvam - pratyekavAkyAnAmanvitArthave pratyeka vAyanA piyAsamudraryatyayam / anvaya zuddha hAvA chatAM paNa te vAkyeAnA samudAyanA atha kAMI paNa niSpanna na thatA hoya tepaNuM, apUrvam - vaidhaniSiddhakriyAjanyayoH kaalaavidhAna karelI ane niSiddha karelI evI saramAdhino: suddhadu:layodyutumUrta pukhtapApam / zAstra kriyAmAthI kAlAntare utpanna thanArAM je sukha duHkha, tenAM hetubhUta je puNya pApa te apUrva kahevAya che. apUrvatA -- prakaraNapratipAdyasya maanaantrvicaMtA / prakaraNamAM pratipAdya je vastu che, te vastunuM zruti pramANathI bhinna evA pratyakSAdi pramANathI je nahi pratipAdana karavApaNuM te apUrvatA kahevAya che, jema-tattvIvanijayaM putraM ghRcchAmi ' upaniSadamAM pratipAdana karelA te purUSa viSe huM tane pUchuM chuM'' emAM kahele advitIya purUSa upaniSad sivAya bIjA koi pramANunA viSaya nathI, mATe e emAM apUrva tA che. For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (ra7) apUvi -kamALAntareTT prANu apekSA che evAM uccAraNa mAtramAM je Aniidhaka apUrvavidhiH je artha te (ukta) vidhi ! pUrvI (pUrvathI cAlatI AvelI prathA ) rahelI vAkyathI bhinna evAM pratyakSAdika pramANa vaDe 1 che, tethI rahitapaNuM arthAta pUrvanA jevIja aprApta hoya, te arthane prApaka je vidhi, jenI AnupUrvI hoya te, te apUrva vidhikahevAya che, jema-"jAti- 3 sajAtIyocAraNAnapekSoccAraNakavRtyArahita menasvAmI ta" "varganI icchI- | (uparane maLato ja artha che.) vALAe jyotiSThama yAga vaDe yajana karavuM." 4 pUrvakalpIyAnupUrvAsamAnAnupUrvIghaTitatvam / A apUrva vidhi che, kemake svarUpa phaLanA, sAdhana rUpe e jyotiSTama yAga A vidhi- 1 ( ! (vedAMtamAM) pUrvakalpanI AnupUrvInI samAna vAya sivAya bIjA koI pramANuvaDe prApta che AnupUrvIthI je gehavAyeluM hoya tepaNuM. nathI, mATe A vidhi apUrva vidhi kahevAya che. S (mImAMsAmAM) lagAvavAmAM -#AryanimittacoroDAma- vArasAmAnyam ! pitAnA sajAtIya sava kAryanI nimittabhUta be vastuone uccAraNanI apekSAvALuM je uccAraNanuM paraspara saMbaMdha che. | samAnapaNuM te. ____ apekSAbuddhiH-anekaikatvaviSayiNI buddhiH avicchinnavyavahAratve sampradAyAvicchedatve aneka evAM ekatvane viSaya karanArI je | vA stha#ryamALArUMva jeno vyavahAra vacamAM buddhi te apekSA buddhi jema. A eka. A te tUTI gayo na hoya, athavA saMpradAya eka e buddhi be ekavane viSaya kare che; avicchinna cAlyo Avyo hoya, ema tema A eka, A eka, A eka, evI | hAIne jenA kartAnuM smaraNa keIne ja nathI, buddhi traNa ekatvane viSaya kare che. AvI ! tevuM hovApaNuM. rIte dareka chUTA TI eka eka dravyaviSayaka | akasiviniM-(sAMkhyamata) AtmA buddhi te apekSAbuddhi. ( purUSa koInI prakRti nathI ke koInI vikRti vinAvinAzapratiyoginI vRddhiH vinA nathI, mATe te aprakRtiavikRti kahevAya che. zake karelA vinAzane pratiyogI je vinAmya aprati - rammavinAma: jyAM (padArtha) te saMbaMdhI buddhi te apekSAbuddhi. | AraMbha karavo joIe tyAM anAraMbha hovo te. kemake vinAza e vinAsyanI apekSA rAkhe che.! ___ apratimA-uttarArhaparokaM budvApi uttarasyAapohA--ziSyasya mithyaagrhnnaapaakrnnaapaakrAsAmarthanA ziSya mithyA artha grahaNa karyo rtivarAjumAvatinA prativAdInA prazna hoya tene dUra karavAnuM sAmarthya. vAkyane uttara Apo egya jANyA chatAM 2. siddhAntarikSAnirALAmarthya | paNa uttara na sUjhI AvavAthI je mUgA siddhAntanA pratipakSenuM nirAkaraNa (khaMDana) 'hevuM tenuM nAma apratibhA. (A eka karavAnuM sAmarthya. nigrahasthAna che.). - apacava--jene kartA kaI purUSa apratisthAniya -pratisaMkhyAthI na hoya te aparuSeya kahevAya. jema vedano | bhinna evo vastuno nAza. eTale "huM A kartA ke purUSa nathI mATe veda apAya che. vastune nAza karIza' evI buddhi sivAya je 2. vArthajJAnApekSavArA mAtra tyAnupUrvI vastune nAza te apratisaMkhyA niSedha racavA vAkyartha jJAnamAM je uccAraNanI ! kahevAya che. For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (28) amar--wAminnajJAnamamAM! "prama" thI tepaNuM. arthAta jene traNe kALamAM niSedha bhinna je jJAna te badhuM "apramA' kahevAya. banI zake nahi, evuM hevApaNuM. che. (pramANathI utpanna thayelA jJAnane pramA abhayadAnam-anantaprANigaNAnugrahakara vasa cArAnam ! anaMta prANIonA samUhane upaprAmAsvamU-taramAvavati tAravavam | kAraka evuM ghara vagere baMdhAvI ApavArUpa dAna. je vastumAM je dharmane abhAva hoya, te abhAnApAdakAvaraNam-( kUTastho ) na vastumAM te dharmaviSayaka jJAna te apramA' bhAvItyAkArakAbhAnApAdanaprayAjakIbhUtamAvaraNam / kahevAya che. apramAne bhAva te "aprabhAva'. ! (phUTastha) nathI jaNAta, evI rItanA jema-rUpApaNAnA dharmanA abhAvavALI chIMpamAM | abhAnanI utpatti kara "mAM hetubhUta je rUpApaNAnA dharmaviSayaka jJAna te "apramatva che. AvaraNa te. - 2, paraMtajJAnasAmAnyan deza- 1 maraH- vyAtivocAmAMvavAnamavA vALI jJAnanI sAmagrIthI jJAnanuM utpanna dravya, guNa, kama sAmAnya, vizeSa, samavAya, thavApaNuM. e cha padArthonA bhedarUpa je anyAbhAva akSADhaq-kavacavAno vyumeLa kathana- che, te anyAbhAvavALo padArtha abhAva kAjAm parArtha anumAnanAM hetubhUta je kahevAya che. have dravyAdi cha padArthonA bhedarUpa pratijJA, hetu, udAharaNa, upanayana ane anyonyAbhAva sAtamA abhAva padArthamAM nigamana. e pAMca avayava che, te avayane rahe che-bIjA koI padArthamAM raheto nathI. je ukta krama cheDIne je vyakrama rIte kathana ke eka dravya padArthamAM paNa guNAdika pAMca che, tene aprAptakAla che. jema-" ghaTavA padArthone bheda rahe che, paNa dravyamAM dravyane tAta phADanityaH' ItyAdi sthaLa viSe bheda raheto nathI; e ja pramANe guNakamAdikamAM prathama kahevA jevA "roniHsaH' e pratijJA paNa dravyAdi pAMca bheda rahe che, paNa avayavanuM pazcAkathana che, ane pratijJAnI pitAne bheda pitAne viSe rahetuM nathI; mATe pachI karavA yogya "tavAta' e hetu dravyAdi cha padArthone bheda kevaLa abhAva avayavanuM pratijJAnI pahelAM kathana che. A padArthamAM ja rahe che. mATe upara kahyuM te rIte pratijJAdi avayanuM je vyutkrama rIte abhAvanuM lakSaNa saMbhave che. kathana che, tenuM nAma "aprAptakAla' che. 2. nivedhanurvapratItiviSADamAva:-je padArtha akANArAjAthi -je ikiya niSedha mukha pratIti viSaya hoya che te saMgAdi saMbaMdhathI viSayadezamAM prApta na padArtha abhAva kahevAya che. jetha-pRthvImAM ghaDe thaIne potAnA sthAnamAM ja rahetI thakI te nathI; ghaDe e vastra nathI; ityAdi je viSayane prakAza kare che, te Idriya aprApya - 1 niSedhamukha pratItio che te pratItio prakAzakArI kahevAya che. jema-rasana Idriya | bhUtalAdikamAM ghaTAdikanA abhAvane ja viSaya pAtrasthita zarkarAdika viSayadezamAM prApta thayA kare che. mATe e niSedhamukha pratItinA viSaya sivAya pitAnA sthAnamAM rahIne tyAM rUpa abhAvanuM lakSaNa saMbhave che. (abhAvaAvelI zarkarAne saMga saMbaMdha vaDe prakAza vAcaka nakArAdika zabdajanya pratItine niSedhakare che. mATe rasana indriya "aprApyaprakAza- mukha pratIti kahe che.) kArI' kahevAya che. 3. sambandhasAdRzyAdibhinnatve sati prtikaravAthatva-jAjinivAticAvi cogAnavInajJAnaviyoDamAvaH je padArtha traNe viSayamAM je niSedhanuM apratiyegI hoya, saMbaMdha tathA sAdaryathI bhinna hoya tathA For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (29) pratiyogI viSayaka jJAnane adhIna je jJAna che, bhAva ane saMsargabhAva.) vedAMtIo prAgabhAva te jJAnano viSaya hoya, te padArtha abhAva tathA praasAbhAvane mAnya rAkhatA nathI; kahevAya che, jema-pRthvI vageremAM rahelo che kemake "sava mana zANItu" eTale ghaTapaTAdikano abhAva che, te abhAva saMga "A sava jagata utpatti pahelAM kAraNarUpe ane samavAyarUpa saMbaMdhathI bhinna che; tema sata hatuM." mATe prAgabhAvanI kalpanA beTI chapa vageremAM raheluM je rUpA vagerenuM sAdasya Thare che; ane jJAna vinA, utpanna thayelA che, te sAdasyathI paNa bhinna che; vaLI ghaTAdikano niranvaya nAza svIkAravAthI prativegInA jJAna vinA abhAvanuM jJAna thatuM dhvasAbhAvanI kalpanA peTI kare che, mATe bena nathI. mATe ghaTapaTAdirUpa pratiyogInA jJAna abhAva che. vaDe janya je "ghaTanA abhAvavALuM bhUtala" amAvArtha-abhAvanA mukhya be ItyAdika jJAna che, te jJAnane e abhAva prakAra che. (1) saMsargabhAva (2) viSaya paNa che. mATe abhAvanuM A trIjuM ! anyabhAva. saMsargabhAva prAcInanA lakSaNa paNa saMbhave che. mata pramANe (1) prAgabhAva ane (-) 4. pratijisApekSatravipAkamAva: | prakhrasAbhAva, (3) atyaMtabhAva, ane (4) pratiyogInI apekSAvALo je pratItine sAmayikAbhAva, ema cAra prakAra che. ane viSaya te abhAva. navIne mata pramANe (1) prAgabhAva, (2) 5. pratiyoginirUpaNAdhInanirUpaNaka: abhAvaH / praasAbhAva, ane (3) atyaMtAbhAva ane ema traNa prakArano che. temAM atyaMtabhAva pratiyegInA nirUpaNane adhIna nirUpaNavALo | ane anyonyAbhAva, e be nitya che ane te abhAva. bIjA badhAM anitya che. te anitya abhAna phAvitavratIti viSacaH | nakAra | vomAM paNa prAgabhAva te utpatti rahita zabdavaDe jenI pratIti kahevAmAM Ave che te | hoIne anAdi che tathA nAzavAna che; ane abhAva. praasAbhAva utpattivALe hoIne nAzarahita che tathApitasaMgatitiviSaya: anaMta che. sAmAyikAbhAva te utpatti ane pratiyogImAM Arepita evA saMsarga nAzavALo che. (saMbaMdha) janya pratItine je viSaya hoya! abhAvapramA:-yogyAnupalabdhikaraNikA / te abhAva. yogya evI je anupalabdhi, te che kAraNa amAraH (va )-pratisaMkhyAnirodha. jenuM evI je pramA te 'abhAva pramA' apratisaMkhyAnirodha, ane AkAza. e jema-ghaDA vagerenI anupalabdhithI (aprApithI) traNa prakArano abhAva che. (e abhAva pRthvI upara ghaTAbhAvanI pramA upaje che, kSaNika nathI, paNa e abhAva sivAyanuM mitratA :-hArIne mArA tamAma jagat kSaNika che. "pratisaMkhyAdi' sArA sparza ane vega e be guNazabda te te sthaLe jovA.) vALA dravyane je bIjA mUrta dravya sAthe saga thAya che, te abhidhAtAkhya saMga samAvazaH-(vedAnta mata) be prakArano kahevAya che. jema jhADa kApavAne te upara abhAva che. abhAvanuM sAmAnya lakSaNa - kahevADe bhAre che tyAre sparza ane vegavALA nazcivitAviyADamAvaH | nakAra zabdanA | ja kahevADArUpI dravyane jhADarUpa bhUta dravya sAthe ullekhavALo je pratItine viSaya te abhAva je saMyoga thAya che te abhighAtAkhya saMyoga kahevAya che. (te be prakArane che-a nyA - kahevAya che. For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (30) abhicAraH-~-mAraNeATanAdiphalakatAntrika- abhidheyAvadhiH-kRti sAdhyatve satISTa cAvizeSaH | mAraNa, uccATana, vagere phaLa sAdhanam ! je vastu kRtithI sAdhya hAIne ApanAre eka prakArano taMtra zAstramAM kahela ISTanuM sAdhana hoya . jema- jJAdi kRtisAdhya prayoga. hAIne ISTanA sAdhana rU5 che mATe yajJAdimAM abhizApratyakSam - idantAmAtrAvagAhi abhidheya vidhitva raheluM che. paNa strI Adi jJAnanA 'A' evA viSaya mAtramAM praviSTa viSayo ISTa sAdhana te che, paNa kRti sAdhya thayeluM jJAna. nathI. temaja gRhadAharikRti sAdhya che paNa 2. viSacakSatrakriyajJa jJAnamA viSayanA | ISTa sAdhana nathI. mATe A be chellA udAsabaMdhavALA iMdriyathI thayeluM jJAna ema. | haraNomAM abhidheya vidhipaNuM nathI. " A ghaTa che ', "A paTa che', ityAdi. 1 miniveza-puramADataiH zArIri midhA-"A zabdathI zrotAne A mini vize mAhyiAdri arthane bodha thAo" e prakAranI izvaranI nAbAlaM svAbhAvikaH sarvasAdharaNo mrnntraaso'icchArUpa je zabdanI zakti te "abhidhA' | miniveza: AyuSya have bAkI nathI ema (zakti) kahevAya che. jANavA chatAM ane A zarIra ikiyAdi paNa adhiniyama- dharA- paNa anitya chatAM temanAthI mAre viyoga na tvanA artha sAthe zabdanA anvaye 3pa bodhanA thAo. e vidhAnathI AraMbhIne strI bALakane phaLavALA zabdanI yejanA karavApaNuM. ! -sarva prANI mAtrane sAdhAraNa evo je maraNane ___ abhidhAnAnupapatiH-anupapadyamAnavAkyai * trAsa (bhaya) hoya che te abhiniveza. zatravat tadupI mutacralpanA 2. svatI punaracAsaNutva "huM mRtArthapatti pramANano A eka bheda che. ane mAruM" e rUpathI grahaNa karelA padArthano vAkyane eka bhAga sAMbhaLavAthI te vaDe tyAga karavAnI je anicchA te abhiniveza. upapAdana karAtA bIjA arthanI kalpanA karavI. vija-sevAnadhijharAma bhedanuM te "abhidhAnAnu55tti" kahevAya che. jema, adhikaraNa je na hoya te abhinna kahevAya. bAraNuM baMdha kare" e vAkayamAMnuM eka che minimittalAna - kaI bhAga "bAraNuM' eTaluM "sAMbhaLatA baMdha kare" kAryanuM je nimitta kAraNa hoya teja upAdAna e arthanI kalpanA karyA sivAya vAkayAtha kAraNa paNa hoya che. jema-koLiyo pitAnI utpanna thAya nahi; mATe evI kalpanA karavI jALanuM upAdAna kANu che ane nimitta kAraNa te "abhidhAnAnu5patti' kahevAya che. paNa che tema. madhArA -(midhA zabda juo). mamayA-- vasAnAtIyatamA madhetha -zAstra pramAnivaryAjJAnavaro- baLavAna tathA sajAtiya evI vastunA DamiyaH zAstrathI upajelA pramA jJAna vaDe saMbaMdha vaDe je vastunuM agrahaNa te abhibhava. nivRtta thaI zake evA ajJAnane je padArtha jema-senuM eka prakAranuM teja che tethI temAM viSaya hoya te padArtha te zAstranuM abhidheya bhAsvara zukalarUpa hovuM joIe; ema chatAM athavA viSaya kahevAya che. TuMkAmAM-keIpaNa pRthvIne baLavAna ane sajAtiya saMbaMdha zAstramAM pratipAdana karele mukhya viSaya te thavAthI pRthvIgata pILA raMga ane bhArepaNuM abhidheya. (cAra anubaMdhamAna "viSaya" e benA saMbaMdhane lIdhe bhAsvara zukalarUpatA nAmane anubaMdha.) dekhAtI nathI, te abhibhava kahevAya, For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (31) mimAnava-menyuF I zokanA mithyApaNAnI kalpanA karavI te pitAnA zarIrAdimAM utkarSapaNAne Arepa abhihitAnupatti kahevAya, karavApaNuM. 2. strI putrAdimAM mArApaNAne | abhiSTatvam-svakarttavyatAprayojakecchA viSayatvam Agraha hovApaNuM. pitAnI kartavyatAnI projaka evI IrachAne abhivAdanam-nAmoccAraNapUrvakanamaskAra : viSaya hovApaNuM. pitAnuM nAma prathama bolIne praNAma karavo te. abhyAgata:-bhinnasthAnIye svasthAnAgataH / (2) sparzapUrvajanama : pagane sparza jUdA sthAnamAM rahenAre ane je pitAnA karIne pachI praNAma karavA te. | sthAnamAM AvyuM hoya te. abhivyaktiH- sUkSmarUpeNasthitasya kAraNasya bhyAsa-punaH punaraguNIjanam ! vAraMvAra navirbhAva sUkSmarUpe rahelA kAraNane kAryarUpe AvirbhAva (prakaTa thavApaNuM.) Avartana karavuM te abhyAsa. 2. kAryasyAsti prakAzata iti vyavahAraH / / 2. utsAharUpaprayatnasya punaH punaramuSThAnam / kArya che, jaNAya che, evA prakAre kArya usAharUpI prayatna vAraMvAra karavo te. vyavahAra ne abhivyakti. 3. prakaraNapratipAdyasya punaH punaH pratipAdanam / mica - pratyakSa jJAnarUpa abhi- prakaraNa vaDe je pratipAdana karavAne artha vyakti karanArA pradArthane abhivyaMjaka kahe che. hoya tenuM pharI pharIne pratipAdana karavuM te. 2. mAre vyavahAranavam ! pratyakSa vyava jema chAndogyamAM "tatvamasi" e mahAhArane je utpanna kare te abhivyaMjaka kahevAya. vAkyane nava vakhata abhyAsa karyo che, tema . sAvaranivartam abhyupgmvaadH-vaadiblniriikssnnaarthmAvaraNane dUra ' na svIjaLaFA vAdInuM potAnA pakSa karanAruM te abhivyaMjaka kahevAya. - 4, pti cavavAranAmuM "vastu che' , siddha karavAnuM baLa keTaluM che te jovAnA e vyavahAra utpanna kare te abhivyajaka. hetuthI, siddhAntIne pitAne mAnya na hoya midanAnapurA- kanagyyamAnasamagra- evA arthane paNa svIkAra karIne je vAda vAvAjhavattaduparAmUlAtarakalpanam (A karavA te. kRtArthapatine eka bheda che.) AkhuM amulyAdhavA-saguNa brahmanI upAvAkaya sAMbhaLyA pachI te upapanna na thatuM hoya che sanAthI rahita chatAM vivekAdi sAdhana saMpanna tyAre tene upapana kare evA arthAntaranI thaIne brahma jijJAsAthI zravaNadikamAM je je kalpanA che. jema-tata mAtmavita - | pravRtta thAya che, te akRti pAsti purUSa "AtmAne jANanAre pramAtRtvAdi baMdharUpa amukhyAdhikArI kahevAya che. zokane tare che.' e vAkyamAM zoka' zabda mArzanizcara:-visaMvAvijJAnam' phaLathI vaDe upalakSita je pramAtRtvAdi baMdha te jJAnathI rahita je vidhi jJAna, tenuM nAma "ayathArtha nivRtta thAya che ema kahyuM che. paNa jyAM sudhI nizcaya'. zokanuM mithyAtva siddha thAya nahi tyAM sudhI e gAthAIskRti-ayathArtha anubhava e vAkayArtha upapanna thAya nahi; mATe janya saMskArathI utpanna thayelI ti, For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kahevAya. athArthobha -ahaMkArathI mAMDIne 2. sudAmAnya jJAna devALI sthala deha paryata sarva padArtha AtmapaNathI ! sAmagrIthI utpanna thayeluM jJAna, rahita che, mATe te ahaMkArAdikamAM Atma- 6. vadhArtha viSayAnubhavaH je artha paNAnI buddhi te ayathArtha anubhava kahevAya. bAdhita che te atha-viSe anubhava. jemache; evA ayathArtha anubhavajanya saMskArathI chIpamAM rUpuM bAdhita hovA chatAM "A rU5 utpanna thayelI evI, te ahaMkArAdikamAM che' evo anubhava te ayathArthanubhava che. AtmapaNAnI smRti te ayathArthAtmasmRti kathAnubhUti-attAryaviSayAnubhUtiH bAdha thaI zake e je viSaya te bAdhita - mAthAnA kamrAtaH-" mAthAmAtravuiM kahevAya. evA bAdhita artha viSe je anutaY" A saghaLe tApe prapaMca mAyA bhava te ayathArthInubhUti jANavI. mAtra che." ityAdika Rtio vaDe, tathA kabutaro- nira vyAvahArika prapaMca miyA che, dazya che parAtrita mevAvatiete tAvayutasiddha che. je be mATe, chIpamAM dekhAtA rUpAnI piDe." ityAdI padArthomAMne eka padArtha pitAnI avinAza anumAna vaDe A prapaMcanuM mithyApaNuM siddha avasthAne viSe bIjA padArthane Azritaja che; ema chatAM evA prapaMcamAM satyapaNAne rahe che-svataMtra rahetA nathI, te bane padArtho je anubhava te bhrama che. evA bhramarUpa | ayutasiddha kahevAya che. jema taMtu Adika ayathArtha anubhavajanya saMskArathI upajelI avayavomAM samavAya saMbaMdhathI raheto je je prapaMcanA satyapaNAnI smRti, te ayathArtha paTAdika che te avayavI che, te avayava ane anAtmamRti kahevAya che. avayavIrUpa bane padArthomAMthI eka paTAdika gAma -tamAravati tA- rUpa avayavI padArtha pitAnI avinAza nubhava ! te dharmanA abhAvavALA padArthamAM te avasthAmAM bIjA taMtu AdirUpa padArthane dharmane viSaya karanAre je anubhava, te anu- Azritaja rahe che te avayava padArthane bhava yathArthInubhava kahevAya che. arthAta te cheDIne avayavI padArtha svataMtra (e) rahI dharmanA abhAvavALo padArtha che vizeSya jemAM, zakatuM nathI, mATe te taMtu Adika avayava tathA teja dharma che prakAra jemAM, e je tathA pAdika avayavI bane ayutasiddha anubhava ayathArthanubhava kahevAya che. jema- | kahevAya che. e ja pramANe guNa ane guNI, chIMpamAM "A rajata che' e anubhava tathA kriyA ane kriyAvAna , jAti ane vyakita, deraDImAM "A sApa" e anubhava che; temAM | tathA avayava ane avayavI, e pAMca ayuta A rajata che' e anubhavamAM rajatatva siddha kahevAya che. dharmane abhAvavALo chIMpa vizeSya che ane | niSa zArIra-sAnnima zarIrarajata dharma e prakAra che, mATe rajata ! mAnijhama | nija zarIrathI je bhinna dharmanA abhAvavALI chIpamAM te (anubhava) | zarIra hoya tene ayonija zarIra kahe che. rajatatva dharma 'prakAraka' hovAthI ' A ! 2, zAjitannipAnAnapelakU niSaHT rajata' e anubhava kahevAya che. e ja rIte vIrya ane raktanA ekatra thavAnI apekSA napatva dharmanA anubhavavALI deraDImAM te saparva je zarIramAM na hoya te. jema, daja, dharma prakAraka hovAthI A sarpa che' e ubhijaja, deva, nATakI, vagerenAM zarIra anubhava paNa ayathArthInubhava kahevAya che. te anija che, For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 33 ) cenavruta zruta maryAta gamata aLa:--dharmaLadvAra,mitranAm| je | vedamAM kahyuM che ke lAkaDAMne paraspara brazIne yajJane mATe agni matamAMvajJAtaM vijJAtam ! " " jenA vaDe azruta utpanna karavAmAM Ave che te kA. ( nahi sAMbhaLelA ) padA` zruta ( sAMbhaLelA ) thAya, aciMtita padArtho ciMtita thAya, ane ajJAta padArtha jJAta thAya, evI brahma vastu che e avAda vAya che. arthavyasanam athavA arthavAsanAsamagrAvasthAzAstrarthAsaktiH / zAstratAtparyAgrahaNena zAstranuM tAtparya grahaNa na karI zakAvAthI badhA prakAranA zAstrArthImAM Asakti. arthAdhyAsaH - pramANAjanyajJAnaviSayatve sati pUrvadaSTasakhAtIyaH / pramANathI nahi upajelA jJAnanA viSaya hAi ne je pUrve joyelA padArthonA sajAtIya hoya te. jema--chIMpamAM rUpAne adhyAsa; AtmAmAM anAtmAnA abyAsa; ityAdi arthAdhyAsa che. Ave:---vatAvavA manava svamAvayaMLApana / ApaNe karelA apakAranI apekSA rAkhyA sivAya je svabhAvajanya kruratAvaDe apakAra kare te. ariSaDvargaH--kAmaH kostathA lAbha gaNo'yamariSaDvargo ca mattaraH / madamAhau vaivAnta parimAvitaH / / vedAnta zAstramAM kAma, krodha, lAbha, mada, mAha ane matsara e chanAM samudAyane ariSatva athavA cha zatru kahe che. (kemake te jemanAmAM hoya temaneja hAni kare che.) arupamanonAza-mananuM pharI utthAna na thAya evI rIte manane! nAza, e nAza videha muktimAMja thAya che. artha:-SandriyamAtrapracavivA'rthaH / eka eka iMdriya mAtra vaDe grAhya vizeSa guNa, te artha nAme prameya kahevAya che. (gautamamate). e aprameya rUpa, rasa, gaMdha, sparza, zabda, buddhi, sukha, du:kha, cchiA, dveSa, prayatna, ema agiyAra prakArane che. ra. vastu, padArtha. arthavAdaH - prAzastyanindAnyataraparaM vaakymarthavAH / vihita arthanI stuti karanArUM athavA niSiddha arthanI nindA karanArUM je vAkaya che, te vAkaya athavAda kahevAya che. e avAda vihita arthanI stuti karIne adhikArI purUSane tatkALa vihita arthamAM pravRtta kare che; tathA niSiddha arthenI nindA karIne niSid arthathI tatkALa nivRtta kare che. athavAda traNa prakArane che: guNavAda, ane bhUtA'vAda. ( lakSaNA te te zabdomAM jovAM. prakara 2. prajaLapratipAthastra prazaMsanam / NumAM pratipAdita anI prazaMsA karanAra vAya. jema-advitIya vastunI prazaMsA karatAM Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir arthAntaram ( nigrahasthAnam ) - prkRtaanupyunhAvAdhanamAMntaram| prasaMgamAM prApta je a hoya tene ' prakRta ' kahe che. evA prakRta arthamAM anupayegI aMnuM je kathana, tenuM nAma arthAntara che. jema- zanityaH zvetavAt '(zabda anitya che, kArUpa hovAthI). A prakAranuM anumAna karI zabdamAM anityatva siddha karyAM pachI zabda guNa che, te guNa paNa AkAzanA che; athavA%0tAt e hetupada che, zvetu pada dineti dhAtu upara tuti pratyaya AvavAthI siddha thAya che; muk pratyAMta ke ti pratyayAMta pada kahevAya che; evuM evuM kathana prakRte je zabdanI anityatAnI siddhi temAM nirupayeAgI heAvAthI arthAntara kahevAya che. * attiyoSatrayam--arthAtpatti pramAhyunA traNa doSa che: (1) anyathANuvavRttiH| eTale arthA5ttithI siddha karele artha IjI rIte paNa utpanna thatA hoya te. (2) anvayevapattiH / eTale arthIpattithI siddha gaNeleA atha bIjI rIteja utpanna thatA For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 34 ) hAya. matalaba ke arthopattithI utpanna na thatA hoya. athavA sAMbhaLIne devadattanA rAtrI bhAjana' nI kalpanA karavAmAM Ave che, kemake anna khAdhA sivAya zarIranI puSTi thatI nathI. temAM rAtrI bhejana teA upapAdaka che ane puSTatA upapAdya che. temAM je padArtha vinA je padArtha kadAcit paNa sabhavatA nathI, te padArthane te padA upapAdya kahevAya che, jema rAtribhAjana vinA divase na khAnAra purUSane viSe putva kadAcit paNa saMbhavatuM nathI, mATe putva e rAtribhAjananuM upapAdya kahevAya che; ane je padAnA abhAvathI je padArthanA abhAva thAya vruddhiH |che, te padArthanA te padArtha upapAdaka kahevAya che. jema-rAtrIbhAjananA abhAvathI divase abhAjI purUSamAM putranuM upapAdaka kahevAya che. temAM ' A devadatta rAtrIbhAjI che' e prakAranuM je rAtrIbhojanarUpa upapAdakanuM jJAna che te jJAna apattipramA kahevAya che, ane divase abhAjI purUSanuM putva rAtribhAjana vinA anupapanna che, e prakAre je putvarUpa upapAdyanu jJAna che, jJAna arthopatti pramANa kahevAya che. rU. anuca:| eTale asat artha thatAM tenA vAcaka zabda mAtra vaDe tenuM bhAna thatuM hAya, tethI bhAnAbhAnanI upapatti thatI na heya. te anuya nAme arthIpattinA doSa kahevAya. arttixmA ( arthAtpatti pramANa ane arthApatti pramA, bannenuM ekaja nAma ' arthopatti ' che, e dhyAnamAM rAkhavuM. ) 1. anyathAnupapannadarzanAdupapAdake kASTha padArtha khIjI rIte utpanna thatA nathI ( eTale sA~bhavatA nathI ) ema jovAthI tenA upapAdakanuM je jJAna te arthapatti pramA che. ( vizeSa khulAsA mATe 'arthAtpatti pramANa' zabda jue. ) 2. sundhAyajJAnapramanuM sampAjJAnam / sapAghanA jJAnathI upajeluM je saMpAdakanuM jJAna te. ( saMpAdya=upapAdya ane saMpAdakaupapAdaka jANavuM.) 3. anuppdymaanaarthjnyaanaattduppaadkiibhuutaarthaantr5nam / anupapadyamAna anA jJAnathI tenA upapAdaka evA bIjA koI anI kalpanA karavI te apatti pramA, ( arthakSya Apatti-jJAnama-arthopatti: evA tatpurUSa samAsa karIe te te 'arthIpattipramA' kahevAya che; ane arthakSya ApattiryasmArT evA bahubIddhi samAsa karIe teA te arthapatti pramANa ' kahevAya che. TuMkAmAM-upapAdakanuM jJAna te pramA che ane upapAghanuM jJAna te ' pramANu ' che. : 2 zropattikamALaC-3papApanA hetumUtte vaLAvAnuM kArbottitramALam / upapAdakanA jJAnanuM hetubhUta je upapAdyanuM jJAna che, tene arthAMpatti pramANa kahe che. jema, divase naMha bhAjana karanArA devadattanuM zarIra puSTa dekhIne Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2. 3papAtramArgamaryAttitrALam / upapAdaka pramAnuM je karaNa te arthopatti pramANa kahevAya che. alAbhavijaya: --- alAbhe'pi laabhvtsntossH| alAbhamAM paNa lAbhavALAnA jevA satAya. alIkatvam - yAdRzIpratiyogitA viziSTatve satyavratIyanAnatvam / tenA jevI pratiyeAgitAvALuM hovA chatAM je pratIyamAna thatuM na hoya te. apratIyamAna padArthanI pratiyogitA pratIyamAna padArthamAM rahelI che. e pratIyamAna padArtha tenA jevA eTale satya padArtha jevA dekhAtA hAya tathapa vastutaH jotAM te dekhAya nahi tyAre te alIka ( mithyA ) kahevAya. jema-mRgajaLa. 2. sarva dezakAlaniSTAtyaMtAbhAvapratiyogitve sati sattAvAra myAcalam / je padArtho sarva dezakALamAM rahelA asaMtatA bhAvanA pratiyeAgI For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (35) heya ane evo heIne sA padArthanA tAdA- jhave/na-vicitA ke padArthane bhyathI rahita haiya, te padArtha alIka (mithyA) viSayarUpe kathana karavAmAM A zabda vaparAya kahevAya. che. jema-je padArtha buddhine viSaya heya te morAra - jainamane) trA- "bughathavagAhI" kahevAya. I. Dhicaitra vAmAvarALe vatata sa: traNe lokanI avaDhavamUvyApakatva, viziSTatva, bahAra kyAM kevaLa AkAza dravyaja che te. sAhitya (sAthe hovApaNuM), anukUlatva, (jema- ___ aloluptvam-viSayasannidhAne sati indri- pAvAchidmavyApa dhAtvarthaH eTale phaLane cAviyam viSaya samIpamAM hovA chatAM anukULa athavA phaLane prayojaka je vyApAra IkiyenuM vikriyA nahi pAmavApaNuM. te dhAtvatha kahevAya), sImAM karavI (jema- - aDhAka:-vidhimattA rAjariNaTE- bAvarii-glIza" eTale ghara vaDe jenI mitra ! zAstranI AjJA vinAja kevaLa rAga- hiMda hada baMdhAI che evuM AkAza) e pramANe dikathI je vastu prApta thAya che te vastune "avacchinna padanA yathAyogya artha samajavA. laukika kahe che. evA laukika padArthathI je vAchara-pratiyogI, vyApti. iyattA vastu bhinna hoya te alaukika kahevAya che. ] karavI, nakakI jema, i samacAvana=nakkI jema, bhojanAdika prANI mAtrane rAgathI prApta ekeja kALe tripAvana pRthivImacAvata= che-te mATe zAstranI AjJAnI jarUra nathI- traNa DagalonI vyAptivALI athavA traNa DagalAM mATe bhojanAdi laukika che. paNa saMdhyAdikAma varDa iyattA karAyelI pRthvI mAgI.. tevA nathI mATe te alaukika che. 2. vizeSAdhinA vizeSaramA vizeSaNa prityakSana-akSitri- 25 upAdhithI vizeSa karavuM te jema-"prAmakanya pratyakSamauvinu cakSa Adika I dvi- vAva ghaTe "prAgabhAvathI avacchinna yano ghaTAdi arthanI sAthe je sAmAnya che eTale prAgabhAvano pratiyogI ghaTe. lakSaNadirUpa alaukika sani che, te | navaratvanuM-vAsa+ vaviroghaH | alaukika sanikaI vaDe je pratyakSa ke alau. koI svarUpano saMbaMdha eTale padArthanA pitAnA kika pratyakSa kahevAya che. ("laukika pratyakSa rUpane koI eka saMbaMdha te avachedakatva. zabda juo.). jema-dhUmane svarUpane khAsa saMbaMdha dhUma asivA-alaukika pratya sAthe che. mATe-trame dhUmAma pratiyogitA kSane kAraNabhUta sanikarSa te alaukika sani savajI dhUma ( ta) eTale prameya karSa kahevAya che. je dhUmAbhAva, teno pratiyegI dhUma, e prativegIpaNAnuM avacchedakatva eTale dhUmatAne pArjiA -alaukika | svarUpa saMbaMdha vizeSa dhrumatvamAM che. sanikanA traNa prakAra cheH (1) sAmAnya 2. matarikverAvRttitvam | avacchinna lakSaNa sanikarSa, (2) jJAna lakSaNa sakirya, (je padArthane avachedaka heya te) padArthathI ane (3) yoga ja dharma lakSaNa sanika adhika dezamAM nahi rahevApaNuM jema-dhUmatA (te te zabda juo.) ' vaDe avacchinna dhUma che, mATe ghUmatA e agatyanuM-carya vastune cAvatIcattA dhUmanI acchedaka che, ane dhUma avachinna cittA hatA cUnama ! je vastunuM jeTaluM kada | che. dhUmatA e dhUmathI adhika dezamAM rahetI ke mApa ghaTatuM hoya tethI e chApaNuM te rahetI nathI mATe dhUmamAM dhUmatAnuM avachea85tva. kava che. For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 3 ) avache dharma:-vyAvakadharma-hadakhAMdha kahe che. jema-taMtue paTarUpa dravyanuM samavAya nArI ke maryAdita karanAra dharyuM. jema- | kAraNa che; kapAla e ghaTarUpa dravyanuM samavaDiya gadhavattva lakSaNanI lakSyatA pRthvImA rahelI kAraNa che; hAtha, paga vagere zarIrarUpa dravyanuM che. te lakSyatAne khIjAthI bhinna karI potA- samavAya kAraNa che; mATe taMtu, kapAla, vagere mAMja rAkhanAra pRthvatva dha che, mATe pRthvIva avayava kahevAya che. e pRthvIne avacchedaka dharma che. athavA, 2. je dhama je dharmanA nyUna dezamAM athavA adhika dezamAM nathI rahetA paNa samAna dezamAM rahe che, te dhama te dharmanA avacchedaka dhama kahevAya che. jema, gaMdhavatva dharma pRthvIva dharmathI nyUna ke adhika dezamAM na rahetAM pRthvItva dharmanA samAna dezamAM rahe che, bhATe gadhavattva e pRthvItva dharmanuM ane udAharaNa e traNa avayavA hoya che; cacacatrayam anumAnamAM pratijJA, hetu, avacchedaka che, (nyA. pra.) athavA udAharaNa, kaipanaya, ane nigamana, avatarrANA--pratyaprastAvAya prathamamupAve traNa avayavA hAya che. emAMnA koipaNa ghAtaH| graMthanA viSayano AraMbha karavA mATe traNane avayavatraya' kahe che. jemaprathama je upAdghAta karavA te. 6 - devAnAmaMzA vezavazena prAdurbhAvaH avatAra: devA peAtAnA aMzanA Aveza vaDe prakaTa thAya che te. 2. utkRSTAvasthA tyAgitve sati nikRssttaavasthA pratnam / utkRSTa avasthAne! tyAga vagara nikRSTa avasthA grahaNa karavI te. karyo 3. svAdRSTAracitatve satyabhautikazarIratve sati sAmulavuM:ladetutvam| jenuM zarIra potAnA adRSTathI baMdhAyuM na hoya tathA bhUtAthI baneluM paNa na hoya, ema chatAM sAdhuone sukhanA hetu che tathA asAdhuone je duHkhane hetu che, evuM mArIra dhAraNa karavApaNuM te avatAra. avatAradhAraNatvam - ekaakaaraavgaahijJAnatvam / je jJAnanA AkAra eka ja che, arthAt nirNayAtmaka jJAnane viSaya karavA (nizrayAtmakatva.) avayavaH -- dravyasamavAyikAraNamavayavaH | dravyanuM je samAyi kAraNa hoya tene avayava Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2. samuvAMrAoca H / aMzarUpa je hoya te avayava kahevAya. samudAyanA rU. kAcchinnavaramALavAnacaya:| maryAdita piraNAmavALA padArtha te avayava. 4. drArambhAvyalam / kA dravyane Abha karanArUM dravya te avayava. (1) paryaMta agnivALA chaeN, ( pratijJA ); (ra) dhUmADAvALA che. mATe ( hetu ); ( 3 ) rasADAnI peThe ( aMdAharaNa ) athavA (1) rasoDuM agni vyApya dhUmavALu che ( udAharaNa ); (2) tevAja agni vyApya dhUmavALA A parvata che ( upanaya ); (6) mATe pata paNa agnivALA che (nigamana). avayavapadArtha:-- :~~avayava padArtha (1) pratijJA, (ra) hetu, (3) udAharaNa, (4) upanaya, ane (5) nigamana, ema pAMca prakAranA che. temAM hetu avayava-(1) ajJAta vyatireka vyApti hetu kheAdhaka, ( 2 ) apratItAnvaya vyAsika hetu khAdhaka, ane (3) pratItAnvaya vyAptika hetu khAdhaka ema traNa prakAranA che. udAharaNaavayava----(1) anvaya vyApti medhaka ane (2) vyatireka vyApti dhaka, ema e prakArane che. For Private And Personal Use Only upanayaavayava --(1) anvayI ane (ra) vyatirekI, ema e prakAranA che.
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (37) avayavavAtha-anumAnamAM rahelA apekSAe karIne anumAna pramANu ghaNA vAdIpratijJA vagere vAke (udAharaNa mATe juo one saMmata che. mATe pratyakSanirUpaNanI pachI avayavatrayam ) ziSyanI prathama anumAna viSeja jijJAsA ava -nTaravyamavayava janya evuM thAya che. ziSyanI e anumAna viSayaka dravya te avayavI kahevAya che. jema-pRthvInA jijJAsA upamAnanA nirUpaNamAM pratibaMdhaka ThakyaNukathI AraMbhIne je je utpattivALuM pArthiva thAya che. e jijJAsA anumAnanuM nirUpaNa dravya che te avayavI kahevAya che. ane teja kyAMthI nivRtta thaI jAya che, ane te pachI pramANe jaLanA, tejanA ane vAyanA caNakathI upamAnanuMja vaktavyapaNuM prApta thAya che. mATe AraMbhIne je je utpattivALuM jalIya, taijasa anumAna nirUpaNa pachI avasara saMgati vaDe upamAnanuM nirUpaNa saMbhave che. ane vAyavIya dravya che, te sarva avayavI kahevAya che. avasthAjJAnatvam-ghaTAdyavacchinnacaitanyA virama ghaTa AdithI avacchinna je citanya avazvaH -sthApanAvo vaA:, vipacA- tene AcchAdana karanAruM je ajJAnatva te. varNyaH, tAvetau sAdhyadRSTAntadharmo viparyasya avasthAtrayam-jAgrata, svama ane te varSAvarcIsama bhavataH je pakSanuM sthApana saptine vedAntIe avasthAtraya athavA traNa karavuM hoya tene vaNya kahe che; ane jenuM avasthAo kahe che. sthApana na karavuM hoya tene avarNa kahe che. avasthApaTA-jAgrata, svama, suSupti, have vaNyamAM je sAdhya ane dRSTAMta heya, mUcha, maraNa ane samAdhi, e cha avasthA. tathA avarSamAM je sAdhya ane daSTAMta thata vaLI-zizutva, bAlya, kaumAra, kezara, vana hoya, te bannenA dharmane ulaTA sulaTI karI ane vAddharA, e paNa cha avasthAe nAkhavuM te varNasamAM jAti ane avarNasamAM ' kahevAya che. rasa jAti nAme asaduttara rUpa jatinA bheda kahevAya che. eTale-varNanA dharma avaNyane ivAntaratvaka-pradhAnAnta: tim ! mukhya lAgu pADavA te varNasamA jAti ane viSayanI aMdara je AvI jatuM hoya te avayaMnA dharma vaNyane lAgu pADavA te ' avAntara' kahevAya che. avaryAsamAM jAti kahevAya che. avAjorgTayA-savaiyArthaaoDavAntaraavarAti-~-pratiya dhImajJim- prayaH ! dhaNukarUpa pRthvI vagerethI te mahAna vijJAsAniyA anantaravaravyamavasarasati: arthanA pRthvI vagere payeta jeTalAM pRthvI vagere rUpa nirUpaNamAM pratibaMdhaka je ziSyanI jijJAsA. kArya dravya che, te sarva kArya dravyone te jijJAsA nivRtta thaye, je pachI dhvaMsa (nAza) te "avAntara pralaya', pRthvI, vaktavyapaNuM che, tene "avasara saMgati' kahe vagere eTale pRthvI, jaLa, teja ane vAyu che. jema-anumAnanA nirUpaNa pachI avasara jANavAM. avA-tara pralayamAM guNa ane saMgati vaDe upamAnanuM nirUpaNa che. temAM, karmane nAza thato nathI, paNa te paramANupratyakSa pramANanI kAryarUpatA samavyAptijJAna gata rahe che. rU5 anumAna viSe che, tema sadazyajJAnarUpa vAttAvArthatavaMghavArthocataravAvaupamAna viSe paNa che; mATe pratyakSa pramANunA vavicam | tat ane vam e be padArthomAMthI nirUpaNa pachI anumAna ane upamAna banenuM game te eka padArthanuM bodhaka vAkya. 2, nirUpaNa prApta thayuM; temAM upamAnanI mahAvAkyanI aMtara praviSTa je vAkya te. For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (38) avara-cAvInacArakSama7 svAdhIna bhAva buddhi che, tenuM nAma avidyA. te be uccAraNa yogatva. prakAranI cheH (1) kAryAvidyA ane (2) vakrataUTTA -adhiSThAnamAM vikAra ! kAraNavighA. thayA vinA je pariNAma thAya te | 2, pAMca kalezamAM pahele kaleza. ene ja jema-senuM kAyama rahyA chatAM tenAM kaDAM, tu vidyA kahe che. A avidyA cAra kuMDaLa, kaDI, vagere pariNAma thAya che; prakAranI che - athavA-jema brahmamAM vikAra thayA vinA temAM 1 (1) anityamAM nityatva buddhi. jema, vivartarUpe jagata bhAse che. e avita | brahmAdi anitya che tene nitya mAnavA. pariNAma kahevAya che. (2) azucimAM zuci-buddhi. jemavita-vazvanachAnagudhitvamAM dehAdi azuci che tene zuci mAnavA. baLavAna aniSTanuM je ajanakapaNe te avi- | (3) duHkha ane tenAM sAdhanAmAM sukhabuddhi gItatva. 2. prazastapaNuM. te sukhasAdhana- budi. jema salpha (mALA), saritAdara-aninda AcAra. 2. | caMdana, vanitAdi. je AcAra narakAdirUpa baLavAna aniSTane (4) anAtmAmAM Atmabuddhi. jema, na utpanna kare e hoIne svArgIdirUpa dehAdimAM. ISTanA sAdhanarUpa hoya te avigItAcAra | vidyAda--be prakAranI avidyAH kahevAya che. (1) mUlAvidyA ane (2) tulAvidyA. vizAtA-Siddhati vadhaghaga vidyAvaLa panna-avidyAnAM pAMca para : | je padathI pariSatanA purUSane tathA parva vibhAga -tame mAhe mAmallAmistro prativAdI purUSane arthano bodha na zreSajJa: iaaN (1) tama, (2) meha, (3) mahAthAya, e padane je prayoga che, tenuM nAma moha, (4) tAmistra, ane (5) aMdhatAmisa. avijJAtArtha che. temAM je padone anvaya kilaSTa hoya, tathA je padano artha aprasiddha ___avidyAvRttirUpa vipryyH| saakssaadhoya, tathA je pada atizIvratAthI uccAraNa vipavAnAH jenuM sAkSAt upAdAna avidyA karyuM hoya, te pada paripapurUSane tathA prati che. evI vRtti te avidyAvRtti; e avidyAvAdIne bodhanuM janaka hotuM nathI. evA padanA vRttie kareluM je ulaTuM jJAna te prayoganuM nAma avijJAtArtha che. avidyAvRttirUpa viparyaya-jema-chIpamAM rUpAnuM vidyA-AvaraNazakti pradhAna ajJAna jJAna, ityAdi. te avidyA. vinAmAva-vyApti. 2. saMbaMdha mAtra. 2. svAzrayavyApI viyA. pitAnA 3. svadeza vRttitva. Azrayane je mohanI prApti kare te avidyA. 4. cAdhyaniSThavyApanavitadharma: vyApaka 3. gastafmamRtamanisaravALAnA vidyA | vaDe nirUpita evo vyAyamAM rahelo dharma. (eTale rajoguNa tathA tame guNathI abhibhUta) | jema-vyApaka je agni tenAthI nirUpita evo satvaguNa jemAM pradhAna che evA ajJAnane vyAptirUpa dharma vyApyarUpa dhRmamAM raheluM che. avivA kahe che. (ajJAna zabda juo.) virodha-brahmasUtranA bIjA adhyAyanuM ghA (pAMtajalamate) zakti - nAma. zrutithI vidhI evAM smRti, pratyakSa vacA I tadubhAvathI rahita padArthamAM je taddana ane anumAnAdi pramANe AbhAsarUpa che, For Private And Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 3 ) mATe vedAnta vAkayeAnA samanvayamAM te smRti vagere virodhI na hovAM tene avirAdha kahe che. aminAdaH--niyama. avyayaH--na vidyate yA (vinA) dharmata: svatA vayavatA anya saH| je padArthanA dhamanA, svarUpane! ke avayavanA nAza nathI thatA te padArtha avyaya kahevAya. avyavahitatvam - vyavadhAnAbhAvatvam / aMtarAya vagaranuM jema-'avyavahita pUrvakSaNa' eTale je kSaNanI vAta karatA hoie tenI pahelAMnIja pU kSaNa; e anne kSA vacce kAMI cheTu ke vyavadhAna na joie. avyApti - lakSyaikadezAvRttitvamavyAptiH / ) potAnA lakSyanA eka dezamAM ( bhAgamAM lakSaNanuM je na hovApaNuM te avyApti doSa kahevAya che. jema-koi mANase gAyanuM lakSaNu karatAM kahyuM ke " je kapilA ( rAtA raMganI ) hAya ta gAya. ' have gAyanuM kapila lakSaNa badhI gAyomAM hAtuM nathI paNa kAika gAyamAMja hoya che. mATe e lakSaNa pAtAnA lakSyarUpa gAyamAtramAM na vatAM tenA eka dezarUpa 2. lakSyavRttitve sati lakSyatAvacchedaka samAdhiLAtyatAmAvatiyAnitvam / je lakSaNa lakSyamAM hAine lakSyatAnuM je avacchedaka samAnAdhikaraNa temAM > lakSaNanA atyatAbhAvanuM praticeAgipaNu raheluM hoya te avyApti kahevAya. A vAta dRSTAnta vinA ThIka samajAya nahi, mATe dhAro ke 'kipalatva" e gAyanuM lakSaNu che. e lakSaNu kapilA gAyamAM hAine, lakSyatA je gautra, tenu avaccheda samAnAdhikaraNa je zveta gAya, temAM rahelA kapilA je atyatAbhAva, tenu' praticeAgI je kapilava, te je lakSaNamAM hoya te avyApti doSavALu' lakSaNa che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avyApyatvam- --vyAvyAmAvAvad vRttitvam / vyApyanA abhAvavALA padArthamAM rahevApaNuM. avyAvyavRttinuLaH--je guNu pAtAnA AzrayarUpa dravyanA kAika dezamAM rahe ane kAIka dezamAM na rahe. te jema-zabdaguNu AkAzarUpa vibhu dravyanA Azrita chatAM paNa AkAzanA koi bhAgamAM hoya che. ane koi bhAgamAM nathI hotA, mATe zabda e avyApyapitta guNa che. samRta dravyAnA sacAgavALA padArthane vibhu kahe che. ) avyApyavRttitvam - svaatyNtaabhaavsmaanaadhiraLatamArRttitvam / sva eTale zabdAdika avyApyavRtti guNanuM peAtAnA atyaMtA bhAvanI sAthe je samAnAdhikaraNapaNuM te zabdAAkAzamAM merI avacchinna pradezamAM utpanna dimAM avyApya vRttitva che. jema-ekaja vibhu thayelA zabdanA, teja AkAzamAM rahelA ghaTAda avacchinna pradezamAM atyaMtAbhAva rahe che. te potAnA atyatAbhAva sAthe zabdaguNanuM samAnAdhikaraNa kahevAya. evuM samAnAdhikaraNatva e avyApya vRttitva kahevAya che. 2. je e dravyAnA sayAga thAya, te e dravyAnA thADAka bhAgamAM te yAga raheto zraIka gAmamAM varte che, mATe e lakSaNa hoya, ane gheADAka bhAgamAM saMyoganA abhAva avyApti doSavALuM che. rahetA hoya (arthAt sayAga na rahetA hAya), evA saMcAgane avyApyavRtti kahe che. jemavRkSa ane vAnaranA sayAga avyApyavRtti che. kemake vRkSanI DALa sAthe tenA sAga che, paNa mULa sAthe nathI avyutpannatvam--pavajJAnarahitatvam / A padanA A artha che, evA prakAranA jJAna vinAnA hovApaNuM. te azAstrIyadvaitanlR--kAmakreAdhAdidvaita azAstrIya dvaita kahevAya che. kemake e dvaita 'jJAna' nuM vidhAtaka che. ( zAstrIya dvaita guru zAsrAdika che; te ' jJAna ' nuM sAdhaka che. ) " anuDhALa me--puNya pAparahita ka ( e phakta yAgIonuMja hAya che. ) For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (40) sa tva vizaInatvanA - te ATha sAdhanaH-(1) yama, (2) niyama, (3) viraparA vaidika karma karavAnI aogyatAne Asana, (4) prANAyAma, (5) pratyAhAra, (6) hetu evo koI eka prakArane dharma. (jema- dhAraNA, (7) dhyAna, ane (8) samAdhi. sUtaka vagere.) asaMsaktiH-savikalpasamAdhyabhyAsena niruddha azuddhatvam-vyAkaraNAdilakSaNAnanusAritvam / ' manasi nirvasvasathavA jJAnanI sAta vyAkaraNAdimAM kahelAM lakSaNane anusaratuM je (pada ke vAkyAdi ) na hoya, temAM rahele bhUmikAomAMnI pAMcamI bhUmikA. savikalpa je doSa te azuddhatva. samAdhinA abhyAsathI rokAyelA manamAM nirvikalpa samAdhinI avasthAne "asaMsakti" 2. zAstraniSiddhAnunavatvam I zAstra niSiddha kahe che. A avasthAmAM suSuptinI peThe bhedAkarelA kAryanA kartA hevApaNuM. dikanuM vismaraNa thavAthI ene suSupti paNa azuddhiH-kartRdravyAdeHsparzanAdyanahatApAdakA kahe che. A avasthAmAMthI yogI potAnI vizeSa: (mA) yajJAdi karmanA kartA meLe vyutthAnane pAme che (jAgrata thAya che.) ane tene mATe ANeluM je dravya (sAmagrI prasaMga -asaMsarga eTale bAdha sAhitya) vagere, tene sparza karavAnI aAgyA : grahaNa athavA pratibaMdhakanuM grahaNa, tene nAne saMpAdana karanAra koika doSa vizeSa te abhAva eTale bApanuM grahaNa na karavuM athavA azuddhi, (ema hemAdimAM kaheluM che.) pratibaMdhakanuM grahaNa na karavuM te asaMsargIgrI ajImavAsanA-azuddhavANanA-nIva- kahevAya. be padArthanA bhedanA ajJAnane paNa niSidanamavirAjataraMvAratabhartArA A asaMsaLaMgraha kahe che. lakSaNamAM cAra vAta kahI cheH (1) niSiddha " eTale akasmAta kAgaDo, bilADuM vagere joI rahyAti- sataH (zUngastha) ivAjAya te; (2) niSiddhasama eTale taraNAM toDavAM. vyastapIvAna mAnam ! zunyavAdI mAdhyamika bhoMya para lITA karavA, pitAnA aMga upara - bauddhone mate jJAtA, jJAna, ya, e sarva tAla vagADavA, ityAdi;3) niSiddhAvidyA eTale asat che, eTale vAMjhaNInA chokarAnI peThe strIciMtanAdi ane (4)niSiddha karma eTale palAMDu tAtemanuM astitva ja nathI. e rIte asata. bhakSAdi. e cAranA saMskAra, tathA tethI paNa chIpamAM asat rUpAnuM jJAna upaje che, mATe tene "asakhyAti' kahe che. pahelAM pUrva janme karelAM karmanAM phaLa je janmAntaramAM maLyAM heya-jevAM ke narakavAsAdi- 2. keTalAka (tAMtrika vagere ) ne mate tenA saMskAre, e azubha vAsanAnAM udA- chapa vagere vyavahArika padArtha asata na che, haraNa che. ene ja azuddha vAsanA paNa kahe che. paNa chIpamAM je rUpuM jovAya che, te asata acavitarmAdhikAritvasampa- che. mATe " A rUpuM" evuM jJAna asata rUpAne tvamAM vihita karma karavAne anadhikArI- viSaya kare che, ane chapanuM jJAna thayA pachI, paNuM saMpAdana karanAra te azauca kahevAya. amane chIMpamAM asata saMpuM pratIta thayuM-amane zraddhAM-juhA,brAviDa zmevuM chIpamAM rUpuM dekhAyuM te asat hatuM-e bhavayeti vivaryacaddhidA gurU agara zAstra anubhava thAya che, mATe e asaMta khyAti upadeza karelA arthamAM " A ema ja kahevAya che. hoya' evI avaLI buddhi te azraddhA. atya-vastumAva vidharma vaBo :-ATha aMga (sAdhana) je vastune je dharma che, tenAthI virodhI dharma je ganAM che te aSTAMga roga kahevAya che. te vastumAM mAnavApaNuM te asatyava. For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (41) atavama--sarvaDherA nuMvaMdhiniSedhapratice- zake nahi, paNa asamavAyI kAraNaja nitvam ! sa deza ane sarva kALanA hAya che, mATe pArUpa kAnu sAgarUpa saMbaMdhavALA padArthanA abhAvanuM je pratiyogI-guNa e asamavAyI kAraNa che. lakSaNa A paNuM te. (ve. si. leza. ) rIte Te cheH-parUpa kAnA tarUpa 2. kacidapyadhikaraNe sattvenApratiyamAnam / samavAyI kAraNamAM saMceAgaguNurUpa padArtha koi paNa adhikaraNamAM sa5NA vaDe na samavAya saMbadhathI rahelA che, ane tevI jaNAvApaNuM. advaitadIpikA, ) rIte rahelA hAine pararUpa kAryanA janaka thAya che, mATe sagrega e paTanuM asamavAyI kAraNa che. 3. sadvailakSaNye satyaparokSapratIti viSayatvam / sathI vilakSaNa chatAM aparokSa pratItine viSaya hovApaNuM. ( advaitasiddhi. ) 4. kALamavapraticAhityam| je prAgabhAvanuM praticeAgI hoya te asat. ( nyA. ) asattvApAdakAvaraNam - ( kUTasthaH ) nAstItya sattvApAdanaprayeojakIbhUtabhAvaraNam / AvaraNa (phrUTastha) nathI evI rIte (kUTarasthanuM) asattva sthApita karavAmAM hetubhUta thAya che te 1 asarAvaLama--' phUTastha nathI ' evA prakAranuM AvaraNa te. ( AvaraNa je prakAranu cheH (1) abhAnAvaraNa ane (2) asadAvaraNadika temAMthI asadAvaraNanA atha upara kahyo che. " abhAnAvaraNa ' nA aMte zabdamAM jovA. 2 asaduttaram - svavyAghAtakamuttaram | peAtAnA pakSanuja khaMDana kare evA uttara te asaskruttara kahevAya. ! 4 sazvetuHsAdhyanI siddhi na evA hetu, kare asamavAyAraLa.--je padmA je kAnA samavAyI kAraNamAM samavAya sabaMdhe karIne, athavA svAzraya samavAya sabaMdhe karIne rahetA thakA te kAryanA janaka thAya che, te padArtha che kAryanu asamavAyI kAraNa kahevAya che. jema~~ udA. (1) ta MtuonA saMyaMga paTarUpa kAnuM asamavAyI kAraNa kahevAya che. tatu dravya che ane saMyoga guNu che, mATe tatu e saMcAganuM samavAyu kAraNa che. ane guNa e kAInuM samavAyI kAraNa hAI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir udA. (2) jema taMtuemAM rUpAdika guNa, paTamAM, svAzraya samavAya sabaMdha vaDe rahyA che; paTagatarUpAdita guNAnA samavAyI kAraNurUpa ane evI rIte rahIne paTanA rUpAdika guNAnA janaka thAya che, mATe taMtuenA rUpAdika guNa paTanA rUpAdika guNAnuM asamavAyI kAraNa kahevAya che. sva eTale taMtunA rUpAdi guNa, tene Azraya ta'tu, tenA samavAya saMbadha paTa sAthe, e paTamAM taMtunA zvetAdika guNA rahelA che ane tyAM rahIne paTanA zvetA guNAnA janaka thAya che, mATe tutunA rUpAdika guNa paTanA rUpAdika guNanuM ama vAyI kAraNa che. AvI rIte paraMparA sabaMdhe karIne taMtunA guNonI paTamAM sthiti sabhave che. 2. samavAyasva samavAyisamavAyAntarasambandhena samavAyikAraNe pratyAsannatve sati jJAnAdibhinnatve satiALamasamAciAraLam| je padArtha je kAnA samavartAye kAraNa viSe samavAya saMbadha vaDe rahelA hAI ne, tathA AtmAnA jJAnAdika vizeSa guNAthI bhinna hAI ne, je kAnA pratikAraNa hoya che, te padArtha te kAryAMnA prati asamavAyi kAraNa kahevAya che. AvuM lakSaNa karavAthI asabhavAyikAraNanA e vibhAga siddha thAya che. temAM eka-asamavaLiya kAraNu tA potAnA kAnA samavAya kAraNamAM samavAya saMbadhathI rahIne te kAryanuM janaka thAya che; ane bIjuM asamavAya kAraNa te potAnA kAnA samAyi kAraNamAM svasamarica samavAya sabaMdhathI rahIne te kAnuM For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (42) janaka thAya che. emAMthI pahelA asamavAyi dipRthaphalvAdi pRthaphatvanuM eka pRthakRtva kAraNanuM udAharaNa nIce pramANe che - asamavAya kAraNa che. (1) paheluM asamavAya kAraNa- zabdanuM saMyoga, vibhAga, zabda, e jema taMtuono saMyoga paTarUpa kAryanA traNa asamAdhei kAraNe che. samavAyikAraNarUpa taMtuo viSe samavAya. jJAnAdika guNonuM AtmaniH saMga saMbaMdhe karIne rahe che, ane te taMtuone asamAyi kAraNa che. saMyoga jJAnAdi guNothI bhinna paNa che; 2. bIjI asamAyi kAraNa:vaLI taMtuone paraspara saMcAga thayA vinA | paTAdika avayavIo viSe rahelA je rU5, paTanI utpatti paNa thatI nathI, mATe e rasa, gaMdha, sparza, ekatva saMkhyA, parimANa, taMtu saMyoga paTanuM asamavAya kAraNa kahevAya eka pRthaphatva, gurUtva, dravatva, sneha, sthitiche. bIjA udAharaNa: sthApaka, e guNa che. ene kAraNe guNekapAlane ga ghaTanuM asamAyi tpanna kahe che. ("kAraNa guNatpanna" zabda kAraNa che. juo.) te paTAdi avayavImAM rahelA rUpAdika be paramANuone saMga ThacaNukanuM asama guNonuM taMtu Adika avayavonA guNaja vithikAraNa che. yathAkrame asamAyi kAraNa hoya che. have te traNa 6Nukane saMga caNakanuM asama rUpAdika asamavAya kAraNarUpa paTAdi kamAM te vAyikAraNa che. taMtu Adika avayavone rUpAdika guNa samavAya | sarva janya vyA prati avayavono saMbaMdhe karIne rahetA nathI, paNa taMtu AdikanA saMyoga e asamAyikAraNa che. rUpAdi guNa sva-samAyi samavAya saMbadhe pAkaja rUpAdikAnuM teja:saMyoga asamAdhi ! karIne ja te paTAdika avayavIomAM rahe che. kAraNa che. (ahIMA "sva" zabda vaDe taMtu Adika kriyAnuM abhidhAnAkhya saMyoga tathA avayavonA rUpAdi guNa samajavA.) te rUpAdika nedanAkhya saMyoga asamavA ikAraNa che. guNAnuM samavAya kAraNa ke taMtu Adika soga, vibhAga ane vega, e traNanuM avayava che, te taMtu Adika avayavo viSe te paTAdika avayavI samavAya saMbaMdhe karIne kriyA asamAyikAraNa che. rahe che. e prakAre te paTAdika avayavIo - Adya spaMdanarUpa kriyAnuM dravatva asamavAya viSe svasamavAya samavAya saMbaMdhe karIne kAraNa che. rahelA te taMtu Adika avayana rUpAdika dvitIyAdika patananuM tathA dvitIyAdika guNa, te paTAdi avayavIonA rUpAdi guNanA caMdananuM (TapakavAnuM ke jharavAnuM) vega e yathAkrame janaka thAya che, tathA te jJAnAdika asamavAya kAraNa che. guNathI bhinna paNa che. mATe taMtu Adika saMyogaja saMganuM soga asamAyi | avayavonA rUpAdika guNa paTAdika avayavIkAraNa che enA rUpAdika guNonuM asamavAya kAraNa vibhAgaja vibhAganuM vibhAga asamAyi | kahevAya che. kAraNa che. paTanA asamavAya kAraNanA lakSaNanI dvivAdi saMkhyAnuM ekatva saMkhyA asa- turI, taMtu saMyogAdika, nimitta kAraNamAM mAyi kAraNa che. ativyApti thAya che, tathApi jema asamAyi For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (43) kAraNane sAmAnya lakSaNamAM "jJAnAdi kethI 2. parasparamanvacAmAva: paraspara anvabhinnatvane niveza karyo che, tema paTakAryanA yane abhAva te. asamAyi kAraNamAM "turI" taMtu saMyegAdithI amada-sUkSyamAtrAvRttivamAsavaH je bhinnatvane niveza kare. arthAta-rasamavaya- lakSaNa pitAnA lakSyamAtramAM ja rahetuM hoya kAraNe samavAyazvana pratyAratna sati ! te lakSaNa asaMbhava doSavALuM jANavuM. jema, tarItaMtafmanave sati paTAra paTI- jene eka kharI hoya te gAya.' evuM lakSaNa samavAya kAraNam ! eTale, je padArtha paTanA gAyanuM karavAmAM Ave che te asaMbhava samavAya kAraNamAM (taMtuomAM) samavAya doSavALuM kahevAya. kemake koipaNa gAya eka saMbaMdhathI rahelA (saMga) hoIne, tathA turI kharIvALI hoya nahi, mATe e lakSaNa gAya (kalo) taMtu saMgathI bhinna hoIne paTanuM mAtrane lAgu paDatuM nathI. kAraNa thAya, te paTanuM asamavAya kAraNa 2. tAva kevalyamUtAmAvatiyAkahevAya AvuM lakSaNa karavuM. || ham lakSyatAnA avacchedakamAM vyApaka alaMkAtaramA -sarva vRttionA rUpe rahelA abhAvanuM pratiyogipaNuM te nidhirUpa samAdhi athavA jemAM beya vastunI asaMbhava jema-upara kahelA gAyanA lakSaNamAM paNa phUrti rahetI nathI te. "gAya" lakSya che, ane lakSyatA "garva' che. asava -(kAtivAda)-ta. gatvanuM avacchedaka ekazaphava' (zapha kharI) vinAnunitA tarasavapena samavAyAmAvega che. e eka zaphAvanA abhAvanA pratiyogI pratiyogitA saMbaMdhe karIne athavA anu- eka zaphatvano asaMbhava hovAthI ekazaphatva gitAsaMbaMdhe karIne je samavAyano abhAva che ! e lakSaNa asaMbhava doSavALuM che. tenuM nAma asaMbaMdha jema-pRthvI Adika dravyo abhAvanA--vavajiTilaMDa viSe guNa tathA kama samavAya saMbaMdhe karIne rahe sanmAvanA | 'amuka vastu nathI" evo che. te guNakamanA samavAyanA te guNakarma prati- | niSedharUpa je majabUta saMzaya te asaMbhAvanA yogI che, ane pRthvI Adika dravya anagI kahevAya che, asaMbhAvanA be prakAranI cheHche. mATe e guNakamane samavAya pratiyogitA (1) pramANagatA asaMbhAvanA ane (2) saMbaMdha vaDe pRthvI Adika dravyomAM rahe che. prameyagatA asaMbhAvanA. paraMtu samavAya ane abhAva e be padArtho asAdhAraNa vALag-AryatAtiridhamapite kaI padArthamAM samavAya saMbaMdhathI rahetA darzanArthatAnaSitArikhAnArAtri maNIdhAra nathI, tema samavAya ane abhAvamAM bIje kAraNaHI kAryatva dharmathI atirikta (bhinna) kaI padArtha samavAya saMbaMdhathI rahetA nathI. te je dharma che, te dharma vaDe avachinnA mATe samavAya ane abhAva bane te samavAya ! (vyApta-maryAdita) je kAryatA che, te kAryavAvaDe nAM pratiyogI nathI tema anugI paNa nathI. nirUpita (javAcalI) je kAraNutA che, te e rIte te samavAya ane abhAvamAM prati- | kAraNutAvALo padArtha asAdhAraNa kAraNa kahevAya gitA saMbaMdhathI ke anugitA saMbaMdhathI ! che. jema kAryAtva dhamathI atirikta je ghaTava je samavAyane abhAva che, tenuM nAma dharma che, te ghaTatava dharmavaDe avacchinna je asaMbaMdha che. e asaMbaMdha ja te ghaTamAtra ni (rahelI) kAryatA che, te kAryatA samavAyatva tathA abhAvatvanA jAtipaNAmAM vaDe nirUpita je kAraNatA che, te kAraNutAbAdhaka che. vALAM daMDa, cakra, kulAla, kapAla, kapAla For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (44) soga, Adika che. mATe te daMDa, cakrAdika, vyAptinuM jJAna saMbhavatuM nathI, mATe e ghaTarUpa kAryanI prati asAdhAraNa kAraNa asAdhAraNa hetunuM jJAna vyAptinuM pratibaMdhaka che. kahevAya che. temaja paTarUpa kAryamAM paNa taMtu, zanivAmAna -A hetvAbhAsa taMtu saMga, turI (kAMdalo), vema (sALa), traNa prakAra cheH (1) AlayAsiddha, (2) taMtuvAya (sALavI), Adika asAdhAraNa kAraNa svarUpasiha, ane (3) vyApyatvAsiddha. ( A che. e pramANe IzvarAdika nava sAdhAraNa : traNenA lakSaNe te te zabdomAM jevAM. ) kAraNe sivAya je je kAryanuM je je kAraNa pariddhi-( AsurI saMpattimAMnI eka heya te te kAryanuM asAdhAraNa kAraNa saMpata) dharma, jJAna, ane vairAgya vagere kahevAya che. - prApta na thavAM tene asiddhi kahe che. asAdhArakatvalakSaNarUpa dharmamAM kufmaiAMdhaH-prativaidranI madhaH | lakSmatA avachedaka dharmanuM samaniyatapaNuM. je gaMdha pratikULa che evuM jJAna thAya te gaMdha jema, gaMdharvava pRthvInuM lakSaNa che. e ' asurabhi kahevAya che. lakSaNamAM lakSyatAnuM avacchedaka je pRthvItva aTUtha-Lag iAviAraHA guNomAM (samaniyatatva zabda juo, tenuM niyata- deSa prakaTa kare che athavA racaSi paNuM eTale niyama karIne hovApaNuM che, enuM reSA: bIjAnA guNamAM SamAM Apa nAma asAdhAraNapaNuM che. 0 karo te. 2. tamAtravRtti dharmayuttyam | je padArthane tama-(padArtha) kALa sAthe je dharma hoya te mAtra teja padArthamAM raheto saMbaMdha te astitva. hoya te. tividhinAra -cha bhAvavikAramAne 3radharAntitvamara -- bIjo bhAva vikAra. janma pAmyA pachI sarva vipakSatrAvRtta hetuH asAdhAraNa: 1 ( utpanna thayA pachI ) be kSaNa eTale kALa. nizcita sAdhyavALA jeTalA pakSa che, te sarve prastAH -ravAnaYraNam I (baLatkArathI vipakSamAM tathA nizcita sAdhAbhAvavALA athavA chaLakapaTathI) parAyA vyAdika jeTalA vipakSo che te sarva vipakSamAM je hetu padArthonuM haraNa na karavuM tenuM nAma asteya. AvRtti che (eTale rahe ke hoto nathI), 2. sattAvAnAparavA parAtrima | te hetu sAdhAraNa anaikAntika kahevAya che. "keI e ApyAvinA levuM" e pI parajema- raddhaH nityaH vavAta !' 'zabda ke dravya haraNathI rahitapaNuM te. nitya che, zabda dharmavALo hovAthI.' A sthiraprajJA -pUrva puSyanA cogathI anumAnamAM nityatva rUpa sAdhyanA anubhavamAM "tattvamasi" mahA vAyanA zravaNathI jene ghaTAdika vipakSa kahevAya che. evA sapamAM "areM trahmAsmi' evuM jJAna upaje che, paNa ke vipakSomAM zabdava hetu rahetuM nathI. paNa viSayAsakti vagerethI pAchuM visAre paDe che, kevaLa zabdarUpa pakSamAM ja rahe che. mATe e evuM jJAna asthira prajJA kahevAya che. zabdavarUpa hetu asAdhAraNanakAMtika hevA- 2. saMzaya, asaMbhAvanA, ane viparIta bhAsa kahevAya che. | bhAvanA sahita je jJAna te asthira prajJA e zabda hetumAM upara kahyuM tema sAdhya. kahevAya che. vALA padArthamAM avRtti (vyAvRtti) ne vacce paMcAma-hADakAM athavA nizcaya thavAthI sAdhya padArthamAM vRttitvarUpa paMdara vastuone samUha-jenAthI sthUla deha For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nirmANa thayo che te. "saMjJAdaza ' mAM e che. te sAmAnya ane vizeSa e be prakArano paMdara A pramANe gaNAvyAM che -"asthi rame che; (1) "huM" evI sAmAnyAhaMkAra vRttine w: nA mana mAM zradUSiA vamUtre ! sAmAnyAhaMkAra kahe che; ane (2) "huM vAtapitta ja zu mevatha nitam | 1 | brAhmaNa chuM, kSatriya chuM,' ItyAdi abhimAnAhADakAM, cAmaDI, kapha, snAyu, majajA, mAMsa. tmika cittavRttine vizeSAhaMkAra kahe che. azru, pIyA, viSTA, mUtra, vAyu, pitta, vIya, sa TSanA--sapAsvArtha svameda ane lAhI e paMdara. mena cintana! upAsya svarUpa ane huM sara brahmariva -samAcamana- ekaja chIe ema potAnI sAthe upAsyanuM rAjayanIvarsimimmAnitva je zruti- e abhedarUpe ciMtana te ahaMppAsanA. emAM, e tio jIvane anulakSIne 2. eja rIte beyanuM potAnI sAthe kahelI che evI rIte jIvana liMgane Azaya abhedarUpe dhyAna karavAmAM Ave tyAre te saMbhavato hoya ane tethI karIne brahmanAM ! aTuM sthAna kahevAya che. liMgane abhibhava thatuM hoya tyAM aspaSTa che __ ahiMsA-vAGmanaHkAyaiH srvbhuutaanaamnbhibrahmaliMgavALI kRtio jANavI. Dho: ! mana, vANI ane kAyA vaDe prANI tA-ahaMvarasya bhUSanAvayAM mAtranuM apIDana, nuM nAma ahiMsA. ahaMkAranI kAraNurUpa sUkSma avasthA te 2. prAivijJavavyApATyim | asmitA. dehathI prANano viyoga thAya evI gojanA 2. sahRAdhadhyAsaH ahaMkAranA dharma ! karanArA vyApArathI rahitapaNuM te. vALA adhyAsa. rU. zAstrathaarLa nAmAvaH zAstrIya yuddhAirmAbhimAnana: buddhi vageremAM vidhithI je prANuonI hiMsA karelI che te sivAya prANIne pIDA na karavI te. abheda rUpe abhimAna. AkarajaM tejaH-anubhayandhana teja aakrj| 4. sAMkhya ane cagazAstramAM eneja ; pRthvI ane jaLa bane jenAM Idhana nathI te 'mahattatva' kahe che. teja " Akaraja' kahevAya che. (AkarakhANa) 5. vedAntIo ene "sAmAnyAhaMkAra ' hIrA, senuM, rUpuM, kAbu, vagere evAM teja che. kahe che. AkAramaunam-- avacanamAtramaunam / 6. pAtaMjala yegazAstramAM kahelA pAMca methI mAtra bolavuM nahi, evuM mauna te kozamAMne bIje kaleza te asmitA. AkAramauna kahevAya. kAra-(bauddha mate ) AvaraNano 7. daSTA ane dazya e paraspara atyaMta | abhAve te AkAza. bhinna che, te benuM avidyAkRta "huM chuM" e ! 2. sAvaraNAmAvadhivazaraNam ! AvaraNanA prakAranuM je maLyA tAdo" te amita abhAvanuM je adhikAraNuM te AkAza. (pAtuM. ga.) rU, bhAvarajIviSyavArA AvaraNane sAra-minAbhimanta ratiH | virodhI evo avakAza te AkAza. abhimAna rUpa aMtaHkaraNanI vRtti. 2. ! 4. dImAcirAmArAn ! zabadanuM je (sAMkhya mate) mahattavanI vikRti (kAya . ! samavAya kAraNa te AkAza. cAra -ahaMkAranA be prakAra. 6. rAmubAram | zabda jeno guNa abhimAnAtmika cittavRttine ahaMkAra kahe che te AkAza. For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir maiArAguor -(1) saMkhyA, (2)pariNAma . eja rIte mAnava vacanamAM paNa A jenI () pRthaphava, (4) saMyoga, (5) vibhAga, pUrve che evA nI dhAtune pitAnI pachI ane (6) zabda e cha guNe AkAzamAM avyavahita AkhyAta padanI AkAMkSA che. rahe che. (nyAya mate.) tathA te AkhyAta padane paNa pitAnI pUrve bhAradravyama-AkAza dravya eka che, 3 vALA nija dhAtunI AkAMkSA che. e AkAMkSA nitya che ane vibhu che. AkAzane kaI jJAna zAbdabodhane hetu che. arthAt mam zarIra ke viSaya nathI, paraMtu zabda guNane Adi vibhakti pada avyavahita uttaratva grahaNa karanAruM zrotra Idriya e AkAzanuM saMbaMdhe karIne ghaTa Adika padavALuM che, tathA ikiya che. AkhyAta pada avyavahita uttaratva saMbadhe mAtAH --AkAzanI pAMca karIne dhAtu padavALuM che. e prakAranuM AkAMkSA prakRtie ke AkAzanA pAMca guNa-jema- jJAna ghaTa viSayaka karmAtA tathA ANavAne bhatsara, lobha, moha, kAma ane krodha. keI anukULa kRti, e prakAranA zAbdabodhane vaLI rAga, dveSa, bhaya, lajajA ane moha e hetu che. pAMca AkAzanA guNa che ema kahe che. 2. cenana vanA cahya gharacAnavAvAjhanavuM (saMjJAdaza. ). tena tasya samamiLyAhAraH sAvarakSA je pada bArame (jaina)--kAkAza ane vinA je (bIjA) padanA anvaye bodhanI alakAkAza ema be prakAranuM AkAza che. utpatti thatI na hoya, te padanI sAthe te temAM adhe deza viSe sthita che AkAza che te bolavuM te. jema-kamADa' eTaluM kahevAthI "kAkAza kahevAya che; ane Urdhva deza viSe anvayabodha thato nathI mATe tenI sAthe baMdha sthita je AkAza che, te "alakAkAza" kara' e padane bolavuM paDe che, te AkAMkSA che. kahevAya che. lokAkAza e baddha ne rahevAnuM rathAna che ane alakAkAza e mukta jIvone 6. avayAnupattirakSA je padano je rahevAnuM sthAna che. padanA vinA anvaca saMbhavato nathI, te pada __ AkAzalakSaNam-zabdasamavAyikAraNamA te padanI samIpamAM bolavuM paDe che tene rAm | zabdanuM samavAyI kAraNa te AkAza. samabhivyAhAra kahe che. e samabhivyAhAra te __ AkAGkSA-yenapadena vinA yatpadasyAnanu AkAMkSA. jema-ghaDo lAvo" emAM banne pada bhAvakatvaM, tatpadena tatpadasamabhivyAhAraH AkAGkakSA / ekabIjAnI AkAMkSA rAkhe che. je pada vinA je padanI zAbdabodha janatA sAvuMai ()-mamuvIcAnathI hotI te padanI sAthe je te padane samAcikkAra karma bAvanam! mUrta dravyano uccAraNa (bAlavuM) tenuM nAma AkAMkSA. jema- abhimukha dezanI sAthe je saMyoga thAya che, ghaTamAna" (dhaDe lAvo) emAM 8 padanI te saMganuM asaMbhavAyi kAraNarUpa je mUta pachI zam e vibhaktipada che, temAM kevaLa dravyanuM karma che, tene AkuMcana kahe che. jemAM ghaTa bolavAthI ghara viSe karyatA rahelI che. zarIranAM hAthapaga vagere saMkeca karavAthI te evo bAdha thatA nathI, mATe dha padane aMgeno nikRSTa najIkanA) deza sAthe saMyoga pitAnAthI avyavahita uttaravRtti mama padanI thAya che. te sAganuM asamavAya kAraNa AkAMkSA che; tema laF padane paNa potAnAthI hAthapaga vagere aMgenuM karma che; mATe hAthapaga avyavahita pUrvavRtti ghaTa padanI AkAMkSA che, vagere aMgenuM te karma AkuMcana kahevAya che. For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (47) AkSepa -anumAna, arthapatti, samAna- ] thApa:- jAnyatratha: bIjAe vittivatva evA traNa artha "AkSepa' nA kahelI vAtane bIjI jagAe kahenAre. thAya che. jema rahyAdi-354 dhArthadhA prApta (1) mImAMsane mate-ghaTa padanI | thayelA arthane bodha karanArI vAta. ghaTava jAtimAM zakita mAnIe te, "ghaTa' pada ! | majhAima-rAmAram zAbdI sAMbhaLanArane prathama ghaTavano bodha thayA pachI pramAnuM je karaNa te-zabdapramANa. . AkSepathI eTale anumAnathI tene "ghaTa' ! 2 goviciLIrAtracAvRttiH Apta vyaktino bodha thAya che. jema-"ghaTatva e purUSe kahelA arthaviSayaka evI zabdathI vyaktine Azare raheluM che; jAti che mATe; utpanna thayelI vRtti. ghaTatva jAtinI peThe." bALArma-tattvajJAna thayA pachI (2) bhadrapAdane mATe-AkSepane artha karelAM kamane AgAmI karma kahe che, athavA arthapatti che. kemake jema divase nahi bhajana | vartamAna janmamAM karelAM karmane paNa AgAmI karanArA purUSanA zarIranuM pInatva, rAtrI bhojana karma kahe che. vinA saMbhavatuM nathI, mATe rAtrI bhojananI vArtha--tasthApa: I I paNa matanuM kalpanA karAve che; tema ghaTava jAti paNa ghaTa sthApana karanAra. vyakti vinA anu55na (asaMbhavita) 2 magnavyAtA vedanA maMtronI vyAkhya. havAthI ghaTa vyaktinI kalpanA karAve che. e karanAra. rIte arthapattirUpa AkSepavaDe ghaTa vyaktinuM rU zanineti zAstrArthamAnA ratha carcA jJAna thAya che. svayamapyAcaredyastu sa AcArya iti smRtaH / / 1 / / (3) gurUne mate-AkSepano artha je zAstrArthanuM zodhana karI teno saMgraha kare, te samAvittivedyatva che. jAti ane vyakti zAstrArthane AcAramAM mUke ane pote paNa te bannemAM je eka jJAnanI viSayatA che, tene pramANe Acare te AcArya kahevAya. samAnavidhitva kahe che. arthAta ghaTa padathI AjJA-nirca matyAre tyAM pratyarthaekake vakhate ghaTava jAti ghaTa vyakti baMneno ! cAvaH | pitAnAthI utaratA darajajAnA je begha thAya che. mATe samAnavittivedyatva evo ! bhUtya vagere, temane kRtya vageremAM pravRtta karavA AkSepane artha che. mATe je vyApAra te. 4. svayamuktasyArthasya kiJcinnimittamabhisandhAya | | AjJA - jJAnusAi varmAtAM na prativaH sAkSepaH | pite kahelA arthane kAMIka AjJAne anusarIne karma karanAre te. lagAra nimitta AgaLa karIne niSedha kare AjJAmA-viSag pvAra mAva: ! te AkSepa. AjJA karIne kahelA evA pitAnA viSayamAM Avyatitva-suminnatve sati saMdhyA- pravRtti na karavI te. vedhaprasthamAM dur vagere pratyayathI bhinna AtmaLatti -(vijJAnavAdIone mate) Ine saMkhyAbedhaka pratyayapaNuM. vijJAnAtmana vAsthata rAjA mAnam zarIranI mAthAnakU-pUrvavRttavayanam | pUrva banelI aMdara raheluM kSaNika vijJAna e AtmA che. vAtanuM kathana. te vijJAnarUpa AtmAthI bhinna koI aMtara2 varSa tharyayananA pite joyelA bahira padArtha cheja nahi. paNa badhA padArtho arthanuM kathana. te vijJAnanA AkAra vizeSa che. mATe chIpamAM For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (48) je rUpuM dekhAya che, te rUpuM paNa aMtarvijJAnano prayatna e traNa guNonuM adhikaraNa hoya te dharma che. te aMdaranuM rUpuMja doSanA baLathI dravya AtmA kahevAya che. bAhera hoya tema dekhAya che, ane chIMpanuM jJAna mAtmasvagatimAnAmAM 1 je dravya samavAya thavAthI "A rUpuM nathI' evuM je jJAna thAya saMbaMdhe karIne Atmatva jAtivALuM hoya te che, tethI kAMI rUpAnA svarUpano bAdha dha | dravya AtmA kahevAya che. nathI, paNa te rUpAmAMthI "A" evo bAhya- 2. amUrtasamavetadravyatva pUrabAtiH amUrta paNAno nAza thAya che, mATe e AtmakhyAti che. dravyanI dravyatvarUpa aparAti. -AtmAne viSaya karanArI 4. saMpu pUrNa kAramAM huM evA jJAnane AMtarapratyakSapramA. je viSaya te AtmA. gAtmaghAtI-cAvAra mAtmAnuM svarga | ka. laheMcavaSacakAmA evA jJAnano cu mi. naiva mA hyAbhAti je viSaya te AtmA. 3 3yate 1 je manuSya potAnI meLe agni 6. cacAta cAra cAra viSayanA ke jaLa AdivaDe pitAnuM mRtyu kare che, ane cAca santato mAvatamAAti Syate te paNa zAstravidhine cheDIne, tyAre te Atma- je viSayane prApta kare che, je viSayane hatyAro kahevAya che grahaNa kare che, je viSayone bhogave che, je AtmajJAnama-brahmathI abhinapaNA vaDe niraMtara eka sarakhe rahe che, te AtmA pitAnA AtmAnuM chuM brahma chuM evuM jJAna. kahevAya che. AtmaracaP-traNa prakArane AtmA, che. (bauddhamatI huM, , evI pitAnA jema, (1) jANanAra rUpe ahaMkArAvacchinna svarUpa mAtrane prakAza karanAra nirvikalpa jJAnanI dhArA, te AtmA. eneja Alayaje caitanya che tene "jJAnAtmA' kahe che. vijJAna, Azaya, ane citta paNa kahe che. (2) sarve vyAktiomAM vyApI rahelA aAtmAtha-AtmA (1) jIvAtmA caitanyane "mahAnAbhA" kahe che. ane (2) IzvarAbhA, ema be prakArano che. (3) sarva ThekANe aMtarbahirbhAvathI anugata temAM jIvAtmA aneka che, nitya che ane caitanyane zAntAtmA kahe che. vibhu che; ane izvarAtmA eka che, nitya che bIjI rIte paNa AtmA traNa prakArano ane vibhu che. kahevAya cheH-(1) putrAdine "gauNAtmA', (2) mAtmA -vyavadhAna sthApekSaLe dehAdine "mithyAtmA', ane (3) kUTane ! bhAmAzrayaH 1 vyavadhAna vinA je pitAne mukhyAtmA' kahe che. pitAnI apekSA che, tenuM nAma "AtmAzraya'. Atmama -bAramatiya vidyAmiH potAnA adhikaraNamAM pitAnI apekSA mamamaH vA vaiti prajJAturma: ! ahaMkArathI pitAnA jJAnamAM potAnI apekSA, potAnI bharelo manuSya je ema jANe ke vidyA vage- utpattimAM potAnI apekSA, potAnA svAmIremAM bhAre babarIo bIjo koNa che? paNAnAM pitAnI apekSA, potAnI upamAmAM evA jJAnano hetu je mada te Atmamada pitAnI apekSA, e prakAre AtmAzraya kahevAya che. aneka prakArano che. ArAzuddhiA-pApa karmono kSaya. 2. balipravam pite grahaNa karelA AtmA-jJAnAdhArAmAraHIT je dravya viSayanI apekSAe tevAja bIjA viSayanuM samavAya saMbaMdhe karIne jJAna, IcchA ane grahaNa karavApaNuM. For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (49) 3. itarAvyavadhAnena svajanane kAraNatvena 4. atadrUpo'pi tadapeNAropyabuddhau sphurnnaavApekSatvinuM ! potAnI utpattimAM bIjA dhA: je pote AropyarUpa na hoIne padArthanuM vacamAM vyavadhAna na chatAM kAraNarUpe A vyarUpe buddhimAM jure che te AdhAra je potAnI apekSA hevApaNuM te AtmAzraya. jema chIMpa pite rUpArUpe nathI tema chatAM 4. vApekSApAdraprasannatvam ! potAnI buddhimAM ArogyarUpe eTale rUpArUpe dekhAya che siddhimAM pitAnI apekSAno prasaMge AvI mATe chIpa e Areya rUpAne AdhAra che. paDavApaNuM te AtmAzraya jema-javaranuM lakSaNa pavitA :-hevAnuM akSarAkSakeIe kahyuM ke "jvarane upasarga yukata je | navIna vivaH jhamavAnuM vAtavatapotAnAvIna roga te vara" have javaranA ajJAnavALAne vadhasya-nimittAtya vAmanatA | yakSarAuddezIne jvaranuM A lakSaNa kahevAthI, prathama kSasa vagere denA devanA athavA AkAzato tene jvaranuM ja jJAna nathI te pachI tene mAMthI utpanna thayelA vAyu, varSAda, taDake, javaranA upasarganuM jJAna kevI rIte thaze? ' TADha, garamI, vagerenA nimittathI je paritApa mATe e lakSaNa AmAzraya doSavALuM che. utpanna thAya che. eneja Adhidaivika duHkha gAmarzrAviSav-AtmAzrama paNa kahe che. vagere cha doSa (1) AtmAzraya, (2) adhamati tA-mUtAni nAyunAanyAzraya, (3) cakrikA, (4) anavasthA, sannivALa vArivRzciAra(5) prAglepa, ane (6) avinigamano siMDyAmApakSasayUmarAjana mAravRkSazatraviraha. kaI pramANA bhAva nAme doSa umerIne prabhRtIni carAcarajAtIyAni nimittIkRtya jaaymaanAtmAzrayAdi sAta doSa paNa che. sattApa: jarAyuja, aMDaja, svedana, ane prAntikunivRtti -vAda Tu- ubhijajarU5 bhUte kahevAya che; jevAM nivRttAM punaTukAntare nocate tAdazI ke-cora, zatru, vIMchI, kUtarAM, siMha, Tu nivRtti che je duHkhanI nivRtti thayA pachI vAgha, pADe, pakSI, sApa, jU, DAMsa, macchara, bIjuM duHkha utpanna thatuM nathI te. meTA matsya, magara, jhADa, patharA, vagere. e sAttija:- brahmasAkSAtkAnizi- | sthAvara jaMgama jAtanAM bhUtonA nimittathI tAtre satyajJAnasatasatramAvA cheH brahma | je paritApa thAya te Adhibhautika tApa sAtkAranA nimittathI ajJAna sahita sakaLa | kahevAya che. ene AdhibhAtika duHkha paNa kahe che. bhAva kAryAne nAza. __AdhyAtmikastApa:-zarIramanasI aviaAverA:-"AjJA" zabda juo.) zatanAmAna: zarIra ane manane lIdhe mAyA-vijaLamAM adhikAraNa keI ! thayele tApa (pIDA) te. jema-tAva vagere padArthane rahevAnuM sthAna. zarIranA vyAdhi ane zeka, paritApa, vagere 2. 3 stana saminapratItiviSayatvam ! mananA Adhi, te AdhyAtmika tApa kahevAya adhyakta padArthanI sAthe abhinna jJAnano je che che. e be prakArano che; zArIra ane mAnasa. viSaya hoya te. Ana-prIti vagere vRttiavacchinna 3. rAva saMtAgrastAdhirAnArAH | | caitanya te AnaMda avacchinna kahevAnuM kAraNa mAyA sahita brahmamAM saMsarga (saMbaMdha) vaDe | e che ke cetanyanA jeTalA bhAgamAM premavRtti adhyasta evo je adhiSThAnane aMza te | vyApelI hoya teTale caitanyane bhAga AnaMda AdhAra. kahevAya, For Private And Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 10 ) 2. sAtvika ekAgra buddhimAM pratibiMbita sukharUpa AtmA te Ana'; athavA sukharUpa AtmAmAM pratibiMbita vRtti te AnaMda. 9. je sukhathI adhika sukha khIjuM nathI, evI sukharUpatAne AnaMda kahe che. 9. mAre kAMi joItuM nathI, huM paripUrNa chuM, evI satASAtmaka cittavRtti e Ana danuM upalakSaNa che. jJAna trayam--traNa prakAranA AnaMda. (1) brahmAna--dvaitabhAva vagarane, nidrA na hoya te vakhatane!, brahmAbhimukha vRttithI vyaMgya je AnaMda te brahmAnaMda, nijAnaMda, ceAgAnaMda mukhyAnaMda, advaitAnaMda, AtmAnaMda, e badhAM enAMja nAma che. (ra) viSayAnaH--sram (puSpanI mALAe) caMdana, vanitAdi viSayamAM ekAgra thayelI buddhivaDe vyaMgya AnaMda te viSayAna'da vidyAnadanA paNa emAMja aMtarbhAva thAya che. (3)vAsanAna--brahmAna'damAMthI vyasthita thayelAthI je vAsanA te vAsanAnaMda. JAnamayakozaH-bhaktApaNAnI upAdhirUpa sukhAkAra aMtaHkaraNa ajJAnaparyaMta AnaMdamayakoza kahevAya che. kAzanI peThe AtmAne DhAMke che tathA AnaMdapracura che, mATe AnaMdamaya kAza kahevAya che. 2. kevaLa ajJAnamaya sthitirUpa je kAraNa zarIra tene AnaMdamayakAza kahe che. AnupUrvatvam - tduccaarnnaanntroccaarnnviSacatvam / ekavAra viSayanuM uccAraNa karyA pachI karI je viSayanuM uccAraNa karavAmAM Ave te viSayapaNuM. mata gAnumAniArAnti:-mImAMsakAnA pramANe kAryAnvita ghaTAdika paddAmAM je zakti mAnavAmAM Ave che te' AnubhavikA zakti' kahevAya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AnuSaGgitvam -- uddezyAntarapravRtasya trma nAntarIyatA prAptam| eka kAne mATe pravRtta thayelAne bIjo prayatna karyAM sivAya ja je kAryAM saMpanna thAya te paNuM. jema-- bhikSAne mATe pharanAra jo gAya jue, te bhikSAne mATe karatAM karatAM gAyanA dRzatanA lAbha thAya te AnuSaMgika lAbha kahevAya. AntaradAviddhasamAdhiH--aMdaranAM dAthI mizra samAdhi. aMtaranAM dRzyA kAmakrAdhAdi che, temane huM dRSTA chuM, tathA te kAmakrAdhAdikanAM huM anusmRta chuM, evI je samAdhi eTale ekatAnatA, athavA bIjo vicAra na AvavA detAM eja vicAranuM ciMtana te AMtaradasyAnuddhisamAdhi kahevAya che. AntanirvilpasamAdhi:- aMdaranA kredhAdika dasyAnI kalpanA rahita je samAdhi te. antarapravAH--kAmakrodhAdi zarIstI ( mananI ) aMdaranA vikArA, trAntarAndrAnuvidhasamAdhiH-(manatI) aMdara rahelA krodhAdikathI huM asa`ga chuM, evA zabdo sahita je samAdhi te Antara zabdAnuviddhasamAdhi kahevAya. AntarasopAdhikAdhyAsaH - ('adhyAropa zabda jue. ) huM kartA chuM evA vArdika bhrama e Antarase pAdhikAbhyAsa kahevAya che, kemake ka rUpe pariNAma pAmelI avidyArUpa upAdhinuM e kAya che. AdhyAdhitrayam-Atmya (AMdhaLApaNuM), mAnya(maMdatA ochuM dekhAvApaNuM ), ane paTutva (sArUM dekhAvApaNuM) e traNe netranA dharma che, te tAdAtmyAbhyAsathI AtmavastumAM bhAse che ? e ajJAna che.) ApattiH - samyagvartaneApAyAnupalambhaH / sArI rIte vartana ( vyavahAra )nA upAyanI aprApti. 2, aDacaNu. 3. siddhAnta siddha karavAmAM virezadhi aDacaNu. For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (51) mAtAnaE-ajJAnanI nivRtti 2. strInA udaramAM purUSanA zukranuM tathA karavAmAM asamarthajJAna. strInA zeNitanuM je melana che, tenuM nAma 2. prAmAThThiApUrva jJAnam ! apramANarUpa | AyuSka karma che. zaMkA jemAM hoya evuM jJAna. -(yajJayAgAdikamAM "Aye___ Apta:-prayogahetubhUtayathArthajJAnavAn AptaH / jana' nAmanuM eka karma che. zabdano prayoga karavAmAM hetubhUta je yathArtha janma -prAthamivyApA kAryane jJAna, te yathArtha jJAnavALo purUSa Apta prathama vepAranI zarUAta. kahevAya che. svArtha parArthaM vA kuTIpustakAdisampAdana2. lokavedasAdhAraNaM pratAraNAdyajanyahitAhitA cAparaH pitAne mATe athavA bIjAne mATe parpha kSati taddhine pArrima keIne Azrama, pustaka vagere saMpAdana karavAno vyApAra. chetaravA vagere jemAM na hoya evo, leka ArambhakakAraNam-anekakAraNasaMyogatve ane veda bannene mAnya hoya evo je rati kAryavana rAmu ! ekAda kArya thavAmAM hitane ke ahitane upadeza kare tathA tethI aneka kAraNonA saMyogo chatAM temAMthI je bhinna upadeza na kare te 'A' kahevAya. kAryanuM janaka kArya hoya te. Ama nivAsuay- rAjyAdhipatyanA ! AmAro -ghaTarUpa dravyanA aathavA pAMDityanA gavadikavaDe janya je samavAya kAraNarUpa je be kapAlane soga te sukha te. AraMbhaka soga kahevAya che. gAmimumu-gAnurRcAryasambhavamavanamAM garama pavanamu-aneka dravya paraanukULa arthaprati sammukha thavuM te. spara joDAIne kArya karanArAM thAya, te arkhyAti muvamusUryAdikane namaskAra AraMbhaka upAdAna dravyo kahevAya. tathA AyAsa (zrama) Adika vaDe janya lAdhava (zarIranuM halakApaNuM) rUpa je sukha te. AmavAta -prathama IzvarecchA vazAta, gAzu-pIvitAvacchinaH tAHA jIvatara pArthivAdi paramANuomAM kriyA utpanna thAya vaDe avacchinna (vyApta ke maryAdita) kALa che ane tethI kathaka upaje che; pachI vyaNuka, te AyuSa. caturaNuka, e krame karIne bhUtabhAtika dravya upaje che, ene AraMbhavAda kahe che. 2. prApArakhAnu cApara: | prANa __ArAdupakArakAGgam-dravyAdyanuddizya kevalaM dhAraNane anukuLa vyApAra. vidhIcamA varmA dravyAdinA udeza vagara ekaluM ja -mANutAtaM cArnivAna rAmanuM je karma karavAnI vidhi che, te kama ArA tthaa| vidyate yatra vidvabhiH sa Ayurveda ucyate pakArakAMga kahevAya che. || 1 | je vedamAM AyuSyane hitakAraka zuM che ? ane ahitakAraka zuM che te kahyuM hoya, tethIja ga -atadvati tAtrA jJAnama ! je vyAdhinuM nidAna tathA vyAdhine zamAvavAnA padArthamAM je na hoya, te padArthamAM "te che " upAya kahyA heya; tene vidvAne Ayurveda evA prakAranuM jJAna. bhramajJAna ke bhrAMtijJAna bAthamAvanA-prArane chAnizcicA gAyucvarma-(jaina mate) tattvajJAnanI viSayavAra ! prayojananI IcchA vaDe je utpatti paryata jIvananuM saMpAdaka je karma che kriyAviSaya vyApAra upa hoya te AyuSka karma | AthabhAvanA. For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (52) sAva -viSyamijhArmagrAH | hoya te abhAnAvaraNa, ane vastu nathI ja, himAlaya ane viMdhyAcaLa parvatanI vacce evuM bhAna utpanna thavAmAM je kAraNa hoya Avele deza. te asadAvaraNa. aavrnnshktiH-svaashryaatmaadyaavrnnaanukuuAvijJAnamU-pravRttivijJAnanuM upA jamaNAnaniSTha sAmarthyanA pitAne Azraya ApadAna kAraNarUpa tathA ghaTapaTAdi padArthone ! nAra evA AtmA vagerene DhAMkavAne (tenuM nahi viSaya karanAruM evuM je "huM" "huM" evA jJAna na thavA devAne) anukULa evuM je prakAranuM vijJAna tene (bauddho ) Alaya ajJAnamAM raheluM sAmarthya te. vijJAna kahe che. 2. AvaraNanI janakazakti. arthAta brahma - 2. amU-jyantasthAci-vijJAna ' nathI jaNAtuM, brahma nathI, evA vyavahAranI laya thatA sudhI je vijJAna kAyama rahe che te heturUpa zakti te AvaraNa zakti. Alaya vijJAna. 3. sattva ane rajoguNathI nahi dabAyela 4. "huM" "huM" e prakAranuM vijJAna te tamoguNa te AvaraNa zakti. Alaya vijJAna che. e Alaya vijJAna eja AtmA che, ane te kSaNika che, evo vegA _AvRttiH -bhUya ekajAtIyakriyAkaraNam / pharI pharIne ekaja jAtanI kriyA karavI te. cArya nAme boddhono mata che. enAM ja sArAya, 2. savArathI punaranusanyAnam ! pitAnA jitta, ane bAdamA, evAM paNa nAma che. sthAnamAM rahelAnuM pharIne anusaMdhAna. thA -pracAra zarta e ja zraddhA ArAyaH (bauddha mate)-Alaya vijJAna. vadhuLetsAhAmAva: | prayatnathI karavA jevA kAryamAM zraddhAhInatAne lIdhe je nirutsAha huM" huM evuM kevaLa pitAnA svarU5 mAtranuM prakAza karanArUM je nirvikalpa jJAna dhArArUpa te ALasa. AlayavijJAna te Azaya" nAmathI kahevAya AlApanatvam-parasparakayopakathanatvam / / ' che. "citta" ane "AtmA' paNa enAM ja ekabIjAnI sAthe vAtacita karavI te. nAma che. AjinapU-prItipUrvajAH | 2. karmaphaLanA bhogathI upajelI vAsanA prItipUrvaka paraspara bheTavuM te, te Azaya. 2. nAlaMcabanavamAnam zarI- 3. bhogane anukULa je pUrvanA saMskAra, rana aMgenI sAthe aMgeno soga karavo te paNa Azaya kahevAya che. te AliMgana. | bA -potAnA ke bIjAnA ISTa ArogaH -cAkSuSa pratyakSanI arthanuM kathana karavuM te. sAmagrIne "Aloka saMyoga" kahe che. AvanA -ramezvara - svastha AvaraNatvam-asti prakAzata iti vya- | svaziSyasya vA vAJchitArthaprArthanamAzIrvAdaH / vAro nAsti rAta ta cavAra- graMthakartA purUSe potAnA athavA pitAnA cAvaFA che, prakAze che,' evA vyavahArane ziSyanA vAMchita padArthanI siddhi mATe je yogya hovA chatAM, "nathI, ane nathI prakAzanuM paramezvaranI prArthanA karavI te AzIrvAda evA vyavahArane yogya gaNAvApaNuM. maMgaLa kahevAya. tAvaraNa -AvaraNa be prakAranuM che mAjhamatuca-cAra Azrama-(1) cheH (1) abhAvanAvaraNa ane (2) asadAvaraNaH | brahmacarya, (ra) gAuthya, (3) vAnaprastha ane (1) vastunuM bhAna na thavA devAmAM je kAraNa (4) saMnyasta. For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 53 ) mAvo hetu trayAziddaH / je hetunI pakSatAnA avacchedaka dharmonA abhAva hoya che, te hetu AzrayAsiddha kahevAya che, jema- nAvinyuM surami, avitvAt, sarenavivat / ' eTale "AkAzanuM kamaLa sugaMdhavALuM che, kamaLa che mATe, je je kamaLa hoya che te te sugaMdhavALu ja hAya che, jema sarevaramAM utpanna thayeluM kamaLa 'kamaLa' hovAthIja sugadhavALujI hovuM joie." A anumAnamAM araviMdavarUpa hetunu pakSabhUta je gaganAraviMda che, temAM gagatIyatva rUpa pakSatA avacchedaka dhama che. niha. ( arthAt dRSTAMtamAM ApelA sarAvaranA kamaLamAM sarAjavarUpa pakSAtAvacchedaka dhama che, tema AmAM kamaLanA Azraya gagana heAvAthIane gaganamAM kamaLanI utpattino asaMbhava hovAthI-pakSatA je gaganAraviMda tenA Azrayaja asiddha che. ) mATe ' araviMdava ' rUpa hetu AzrayAsiddha kahevAya che. vaLI kamaLamAM gaganIyatvanA abhAvanA nizcaya hAvAthI gagatIyatva viziSTa kamaLa viSe sugaMdhanI anumiti thatI nathI. mATe Azrasiddha hetunu jJAna sAkSAt anumitinuM pratibaMdhaka che. Azrayattino hetvAmAna:-pakSatAvajIva- | 'ghaTanAnayavam ( tuM dhaDA lAva) e vacanamAM ghaTAdika padanA arthanA Anaca ( lAva ) Adika padanA artha sAthe anvaya apekSita che, mATe te ghaTAdika padonu je avyavadhAna che, teja Atti che. e AttinuM jJAna zAbdodhano hetu che. jo AttinA jJAnane zAbdadhanA hetu na mAnIe, te jema- giri (parvata) himAn ( agnivALA ) murtta ( khAdhuM ) revazaeNna ( devadatte ) A vacanathI parvata agnivALA che, devadatta bhAjana karyuM che, evA zAbdodha thAya che, tema mu mAnyevaratte ( paryaMta khAdhuM agnivALA devadatte ) e vacanathI paNa zAbdodha thavA joI e. paratuM AttinA abhAvathI ukta zAbdoSa thatA nathI; mATe AttinA jJAnane zabdadhanA hetu mAnave jo e. zrayaH--( jaina mate) rUpAdi viSayeA tarapha je netrAdi iMdriyAnI pravRtti te Azrava. Azritatvama----koIka adhikaraNamAM kAlika saMbaMdhathI bhinna hAine sayAga samavAyAdi sabaMdha vaDe rahevuM tenuM nAma Azritatva che. Asakti:- vissyaantrprihaarennaikvissyaarundhanam / bIjA viSayAne che|DI deIne eka viSayanu je Adya bana te. gAsatti:-casvAthaeNna sacavAyeyAcoDakSitayoH cora cavadhAna Atti: / je padanA ane je padmanA artha sAthe saMbaMdha rUpa anvaye apekSita hoya te e padonuM je avyadhAna eTale atarAyathI rahita samIpapaNuM, tenuM nAma Atti. jema- Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2. zaktilakSaNAnyatarasambaMdhenAvyavadhAnena pavananyavavAyApasthiti:| padanA potAnA arthanI sAthe je zaktirUpa athavA lakSaNA rUpa sabaMdha che. te sabaMdha vaDe vyavadhAna rahita padanya padArthanI je smRti, tene Asitta kahe che. jema ghaDA lAve ' emAM ghaDe ' zabda vaDe zaktirUpa sabadhathI dhaDArUpa pAnI smRti thAya che; ane ' lAvA ' padathI zaktirUpa sabaMdha vaDe lAvavAnI kriyAnI smRti thAya che. e e smRtimAM vacamAM kAMI vyavadhAna rahetuM nathI, mATe e Atti . kahevAya che. Asanam----zirapulamAsanam / jethI sukhe karIne sthira rahevAya te Asana. e AsananA be prakAra che: (1) khAdya, ane (2] zarIra. temAM (1) sarva vikSepathI rahita sabhabhUmimAM prathama darbhAsana bichAvavuM, pachI te upara mRgacama bichAvavuM, pachI te upara kAmaLa vastra bichAvavuM. e mAhya Asana che. (2) zArIra Asana corAzI prakAre thaI zake che. temAM padmAsana, svastikAsana, For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhadrAsana, vajUsana ane vIrAsana, e pAMca | sadArtha (pracalam - vidhidhadharmitamukhya che.. vache svatra jJAnam | cayA niti 2. muvi masjananavuM TrAntinamA vito vahimAnita jJAnam ! amuka dharmavALA AsanaM tadvijAnIyAdanyatsukhavinAzanam // 1 // re padArthamAM tenAthI vidhi, eTale temAM na sthitimAM sukhathI niraMtara brahmaciMtana thaI hoya evA dharmanuM, jJAna te AhArya jJAna, jema agni vinAnA parvatamAM "A parvata zake, tene Asana jANavuM. bIjAM Asane agnivALo che' evuM jJAna te " AhArya sukhane nAza karanAra che. pratyakSa' kahevAya. bAlanamU-daMDhAnamiSAtaH | zItatApa, 2. bAdhasamAnakAlInecchAjanyaM jJAnam / 4 sukhaduHkha, Adi vaDe abhighAta na thavo te padArthanA bApanuM jJAna ane tenI icchAnuM AsananuM phaLa che. jJAna ekaja vakhate thAya che. jema, ziSyanA gAkuratawLAAsura saMpata upara premathI ciMtAmaNinI buddhi te nAmanA guNe tetrIza cheH jema, (1) kAma, AhArya jJAna che. (ra) krodha, (3) lama, (4) roga (viSayamAM ___ AhutiH-devatoddezena mantreNApno haviH prIti), (5) duSa, (6) mada, (7) meha, prakSepaH devatAne uddezIne maMtra vaDe agnimAM (8) mAtsarya, (9) garva, (10) IrSyA, (11) hutadravya nAMkhavuM te. asUyA, (12) daMbha, (17) dapa, (14) amRta (ayathArtha vacana), (15) pazuna (parIkSamAM chA-rUmacanumavaviSayavRttinuNatvacAga | jJAtImA ke huM IcchovALo chuM, e prakAranA bIjAnAM dUSaNa kaheva), (16) mAna (sarvatra anubhavano je viSaya che, te viSayamAM vAta nahi namavApaNuM), (17) jumusA (paraniMdA, nArI tathA guNatva jAtinI vyApya je guNavAnane paNa doSI kaheva), (18) prANi IcchAtva jAti che. te jAtivALo guNa pIDA, (18) parivAda (samakSamAM paraduSaNa | te IrachA. kahevuM ), 20) ativAda (nirarthaka ghaNuM bolavuM), (21) paritApa (vathA duHkhaciMtana), 2. sAdhanatANAnomApa: amuka (22) akSamA (dhane na sahevApaNuM), (23) vastu mArA ISTanuM sAdhana che, evA jJAnathI avRti (IkiyenA viSemAM capaLatA), (24) utpanna thayela je abhilASa te IcchA, asiddhi (dharmajJAna vairAgyAdina alAbha), rU pa --(1) nitya IcchA ane (25) pApa kRtya (veda pratiSiddha AcaraNa), (2) anitya IcchA, e be prakArano IcchA (26) hiMsA, (ra7) ajJAna, (28) prAtikUlya, guNa che. icchA kevaLa AtmA dravyamAM ja rahe (ra9) vivitsA (viSayane jANavAnI IchA), che. temAM IzvaramAM IcchA guNa nitya hoya che (30) pAruSya (mana ane vANInI kaThoratA). | tathA eka hoya che; ane jIvAtmAmAM IcchA (31) teya (corI), (32) parigraha (zarIranA anitya hoya che, tathA te phalecchA ane nirvAha mATe joItuM hoya tenA karatAM adhi- upAyecchA evA be prakAranI hoya che. kane saMgraha), ane (33) azauca (zarIranI chartdhana-yogIo svecchAvaDe tathA mananI malinatA). bhikSAbhojanAdi kare, te IcchA prArabdha kahevAya. Astikatvam-zAstrAyuktaviSaye vizvAsa- itaretarAyaH -duuyornyo'nyaapekssnnmitretvarU ! zAstra vageremAM kahelA viSayomAM rAvaH bannene je parasparanI apekSA tene vizvAsavALA hevApaNuM. itaretarAya kahe che. ene ja anyAzraya For Private And Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (55) paNa kahe che. (parasparanA adhikaraNamAM, 2. mAtmAnyatve sati jJAnavAravAmanaH saMyonAjJAnamAM, utpattimAM, svAmipaNamAM, upamAmAM | zrI ndriya AtmAthI bhinna hoIne je parasparanI apekSA, e rUpe ItiretarAzraya dravya jJAnanA kAraNarUpa mananA saMyoganuM Azraya aneka prakArane che.) hoya te indriya. (je taiyAyika tvacA ane tihAra-purAvRttatinimA pUrve banelI mananA saMyogane jJAnanuM kAraNa mAne che temane vAtanuM pratipAdana. mate A lakSaNanI tvacAmAM ati vyApti thaze. 2. dharmArthamamALAmukherAmavite rati kemake tvacA AtmAthI anya che ane mananA pUrvavRtta thAzurava6 dharma, artha kAma ane saMyoganuM Azraya paNa che; te ativyApti mekSa, e cAra padArtho saMbaMdhI upadezayukta dUra karavAne "rAjyetaromUtavizeSa nAzraya heine je pUrve banelI kathAthI yukta heya te. sati I" lAMbu lakSaNa karyuM hatuM. paNa nAray-pratyakSa mithyArthapradarzanamAM jeonA matamAM tvacA ane manane saMyoga mithyA arthanuM pratyakSa pradarzana. jJAna mAtranuM kAraNa nathI, paNa "purItati' 2. mantradravyavizeSanyatarasaMyogenAdbhutavastu nAme nADInI bahAranA dezAvachinna AtmacAminAram | maMtra ke koI manane sagaja jJAnanuM kAraNa che, temane mate khAsa dravya, e bemAMthI koI ekanA - A lakSaNa saMbhave che.) - vidhiSThAvatAparAmU- gathI adbhuta varatu batAvavAne je vyApAra | divAsA tofzvavasphIndropendramRtyu . tathA te IjAla. candracatuvakrorudraH kSetrajJa iishvrH| indriyaannaamdhisstthtRrUci -rAjetarobhUta viSagunAkayatve tevA pazcAmRta: 1" atha-dizAe, sati jJAnArAmanaHsaMcazraya niyam je vAyu, sUrya, varuNa, azvinIkumAra, agni, i, dravya, zabdanI Itara udbhUta vizeSa guNeno upendra, mRtyu (yama), prajApati, caMdramA, brahmA, Azraya na hoya, paNa jJAnanA kAraNarUpa mananA rUdra, kSetrajJa (jIva) ane Izvara, e krame karIne saMyogano Azraya hoya, te dravya Idriya zrotra, tva, akSi, rasanA, dhrANa, vApha, pANi, kahevAya che. pAda, pAyu, upastha, mana, buddhi, citta, garva dhrANa vagere cha ikiya upara kahelA lakSaNa (ahaMkAra) ane tamas emanA devatA che. vALA che. udA-ghaTAdika dravyamAM rahelA che pR-je padArtha purUSanI IcchAne viSaya rUpa rasAdika guNo che, te rUpAdika guNa zabda hoya che, te padArthane iSTa kahe che. guNathI datara che tathA uddabhUta paNa che tathA zva-nityAnAdhAraNIzvaraHA je dravya vizeSa guNa paNa che. e rIte zabdatara udbhUta nitya evAM jJAna, IcchA ane prayatnanuM adhivizeSa guNenA AzrayarUpa te ghaTAdika dravya | kAraNa hoya te Izvara kahevAya. (nyAyamate.) che; paNa ghANAdika che Indriyo te zabdatara 2. mApatiM vaicamIzvaraH mAyA upAdhi udbhUta vizeSa guNonA AzrayarUpa che, eTale huM vALuM caitanya te izvara. (vedAntamata) IdriyamAM zabdatara udbhUta vizeSa guNa rahelA 3. mAnativinvita citAmIzvaraH mAyAmAM nathI ane jJAnanuM kAraNa je manano Ikiya ! pratibiMbita caitanya te Izvara. (vedAnta) sAthe soga te ghaTAdikamAM nathI, paNa I.i 4. grAviracisva ! traNe kALamAM mAM che. mATe ghANAdika che ikiya jJAnanA ! je baMdhathI rahita hoya te Izvara. kAraNarUpa mananA saMganA AzrayarUpa paNa che. 5. rAmavivAraaiT: TeSatriSamATe ghANAdika ukta lakSaNa saMbhave che. raMdharaH | kaleza karma, vipAka ane Azaya, e For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cAranA saMbaMdha vinAne purUSa-vizeSa te Izvara. | Urdhva dizAnI sAthe saMyoga thAya che, te (gasUtra.) Urdhvadeza soganuM asamAyi kAraNa dmAvata"-IzvaramAM (1) buddhi, | karma che te karma uepaNa kahevAya che jema(2) icchI. (3) prayatna, (4) saMkhyA, (5) dhAnyanAM chAlAM dUra karavAne dhAnyane khAMDaNiparimANa, (6) pRthaphatva, (7) saMyoga ane yAmAM ghAlIne mANasa hAthamAM sAMbeluM laI (8) vibhAga evA ATha guNo rahelA che. tene (sAMbelAne ) uMcu karI pachI nIce audhAna-praNavane japa ane ! khAMDaNIyAmAM pheke che. jyAre te sAMbeluM uMcuM tenA arthanuM ciMtana; athavA jIva bahAnA kare che tyAre hAthane tathA sAMbelAne uMcenA ekavanuM ciMtana. deza sAthe saMyoganuM asamAvAyakAraNa hAthanuM 2. sarva mAvaLa badhAM kamInuM karma che; ane hAthanA Udhvadeza sAthe paramezvaramAM arpaNa karavuM te. saganuM asamanAyikAraNa sAMbelAnuM karma che; 3. mAvajI:-paramezvaranI bhakti. ! ane hAthanA Udhvadeza sAthe saMganuM asarasapratyakSaY -mAyA upAdhi- | mavAyIkAraNa hAthanuM karma che. evI rIte Urdhva dezanA saMganA asamAyi kAraNarUpa vALuM ciMtanya te Izvara sAkSI kahevAya che. te ! te sAMbelAnA karmane tathA hAthanA karmane IzvarasANIthI utpanna thatuM jJAna te Izvara sAkSI pratyakSa kahevAya che. (sAkSI zabdano artha | upekSaNa kahe che. evI ja rIte adezanA lakSaNa vaDe jJAna evo kare.) saMyoganA asavAya kAraNarUpa sAMbelAnA arzrAkamAM-kSanA rASTadhyAya tathA hAthanA karmane apakSepaNa kahe che. pathAramAra prativivitAni | chinA | ( vijJAna : zabda juo.), uttambhakatvam-pratibandhakazaktirodhakatvam / Adi kALamAM have pachI utpanna thanArA jagatane viSaya karanArI [ jANanArI ] je pratibaMdhaka zaktine aTakAvavApaNuM. mAyAnI vRtti che tene lai kahe che evI - uttaramu-dropamanavAvayam ! doSane dUra mAyAvRttimAM pratibiMbita caitanya te Izvara karanAruM vAkya. 2. vijJAsaviSayaverAvacam je viSaya zrayA pramAM kahevAya che. jANavAnI IcchA che te viSayane jaNAvaphu-prakriyAmauijtvamA pArakI lakSmI nAruM vAka. joIne te na sahana thavApaNuM. rU. siddhAntAnta panyAsana ! siddhA- 3rA -kacchatAQcamiyAna rA- tane anukULa ta kahI batAvavA te. banavavyApAra kaMTha, tALavuM, Adika sthAnomAM sattaramImAMsA-vedano karmakAMDano bhAga jahuvAdine abhighAta thavAthI je zabda- te "pUrva bhAga' kahevAya che, ane bAkIne janaka vyApAra upaje che te uccAraNa bhAga je upaniSata rUpa che te "uttara bhAga' kahevAya che. kahevAya che. te uttara bhAganI mImAMsA pAMca - varSamA-adhika sakhyAvALA aMgavALA nyAyayukta vAkayonA samudAyarUpa je avayavo vaDe Arabdha dravyanuM pariNAma che. | vicAra te uttaramImAMsA vA ya che. ene ja - chamakSa -manuSyapaNAnI vismRti "brahmamImAMsA' paNa kahe che. pUrvaka upAsya devapaNanI prApti. __uttarA (dik)-svApekSayA merusannivitA kSepavi (ja)-arAjAmavI vizrA pitAnI apekSAthI merU pAsenI taraphanI cikAra rma rastejanama ! mUrta dravyane je je dizA te. For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (57) uttejItva--tavoTiviTamAvI 2. svarA potAnA kAraNanI tinitvamunavatvamA kAryanI pratibaMdhaka | sAthe saMsarga (saMbaMdha) te utpatti. koTi viSe praviSTa je abhAva, te abhAvanuM 3. cAkSarakhya vA ! athavA je prativegIpaNuM, tenuM nAma uttejakatva. jema- | kAryanI pahelI kSaNanI sattAne saMbaMdha agnimAM dAhaka zakti che, paNa maNimaMtrAdithI ! te utpatti. te zaktino pratibaMdha thAya tyAre agnidAha | 4. prAthamikatItiviSayaprasAdhanam pahela karatA nathI paNa dAhanI pratibaMdhakatA kevaLa maNimaMtrAdikamAM ja nathI, paNa uttejaka rUpa vahelI pratItinA viSayanI pravRttinuM sAdhana te utpatti maNimaMtrAdikanA abhAva viziSTa te maNi maMtrAdikamAM dAhanI pratibaMdhakatA che. je che. svAdhikArakSAnA kAryanA pitAnA kadAcita maNimaMtrAdikamAM dAhathI pratibaMdhakatA adhikaraNanI je kSaNa (je kSaNamAM kArya hoya te uttejaka rUpa maNimaMtrAdikanA vidya adhikaraNarUpa che te kSaNa) nI sAthe kAryane mAna kALamAM, te pratibaMdhaka maNimaMtrAdika saMbaMdha te utpatti. chatAM paNa je dAhakArya utpanna thAya che, te na spattiparataratvam (mA)-jJAnamAtrathavuM joie. (ahIM Ama samajavAnuM che - vanasAmatarijAnA prayoganavama ! kevaLa maNimaMtrAdika be prakAranA hoya che. eka jJAna mAtranI janaka je sAmagrI che, te sAmadAhazaktino pratibaMdha karanAra (rekanAra) ane grIthI bhinna kAraNa vaDe je prayojyatva che bIje rokAyelI dAhazaktine cAlu karanAra. eja te pramAtvamAM utpattiparata che. pahelAne pratibaMdhaka maNimaMtrAdi ane bIjAne ("uttavatra' zabda juo.) uttejaka maNimaMtrAdi kahe che. ) mATe uttejaka | gujjanavidhi:--vAvola vidhiH maNimaMtrAdikanA abhAva viziSTa maNimaMtrA- karmanA svarUpane bedhaka je vidhi te. jemadineja pratibaMdhaka mAnavA joIe. A ] 3aa thoDAka mati"--"agni che devatA rIte te uttejakarUpa maNimaMtrAdikano abhAva che jeno evo aSTAkapAla hoya che." ItyAdi. te dAharUpa kAryanI pra tabaMdhaka koTimAM praviNa - spattikaratva (prAmAkhyam -oche. te pratibaMdhaka kaTi praviSTa abhAvanuM | bhAvasahakRtajJAnasAmAnya saamgriipryojytvmutpttisvtpratigIpaNuM te uttejaka maNimaMtrAdikamAM . bhrama jJAnanA kAraNabhUta je doSa che, che. eja te maNimaMtrAdikanuM uttejakapaNuM che. te doSanA abhAve karIne sahakRta je jJAna - 2. zarIrava agninI dahAdika mAtranI utpattinI sAmagrI te sAmagrI vaDe je zaktine anukULapaNuM prajyatva che. te prayojyatva prabhAvamAM rU. prativazvavicane sati arcanAvavam | utpattisvatatva kahevAya che. ( pramAtva ane pratibaMdhaka (maNimaMtrAdika) vidyamAna chatAM ane prAmANya eka ja vastu che.) (jJAna paNa (dAhAdi) kAryajanakapaNuM. sAmAnyanI sAmagrI AtmA, AtmamaH4. prativarSanI prativarSam (dAhA- | saMyoga, Idriya, anumAna ItyAdi che.) dinI zaktinA) pratibaMdhakanuM (maNimaMtrAdinuM) prajyovarama-svadharaM caiva mUtApratibaMdhaka, te uttejaka. naamaagtirgtiH| vidyA'vidyA tathaitatsyAdutpattyAdIha 3uttA--3ttarakSAsava: | "vidham II || prANIonI utpatti tathA nAza, (utpatti ane jani e paryAya zabdo che )mekSAbhAva (aniSTa saMbaMdhI ane mokSa (ISTa tenI pachInI kSaNane saMbaMdha te utpatti. saMbaMdha), vidyA (mekSanuM sAdhanabhUta tatvajJAna) For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (58) ane avidyA (aniSTanuM sAdhanaatattvajJAna), je je dhUmADAvALo hoya che te te agnivALA e cha vAnAM utpanyAdi SaTsa kahevAya che. paNa heya che, jema, raDuM dhUmavALuM hevAthI 3 -mU namutsaH punaH punaH te agnivALuM hoya che tema. A vacana ghUmarUpa darzananuM nAma utsarga che. jema-jyAM jyAM hanumAM agnirUpa sAdhyanI vyAptinuM pratipAdaka cetanava rahe che, tyAM tyAM katva rahe che. jema, che tathA raDArUpa daSTAntanuM paNa pratipAdaka kulAla, sALavI vageremAM cetanatva rahe che mATe che, mATe e udAharaNa thAya che. ghaTapaTAdika kAryonuM kartava paNa rahe che tema | 2. sANasAdhana vyAptijha m | sAdhya. IzvaramAM cetanava dharma rahe che mATe IzvaramAM (agni) ane sAdhana (dhUma) e benI vyApti jagatyatva saMbhave che. jo IzvaramAM jagatka- batAvanAruM vAkya te udAharaNa. tvano saMbhava na mAnIe, te te IzvaramAM gherA --nAmamAtrA vaturaMvIrtanamudezaH.. cetanatva paNa na hovuM joIe. jema ghaTAdikamAM nAma mAtrathI je vastunuM kathana tene "udeza" katRtva saMbhavatuM nathI, tethI cetanatva paNa nathI. karyuM che. jemakatha, guNa, karma, sAmAnya, (A utsargarUpa taka paNa eka jAtane doSa che.) vizeSa, samavAya, abhAva, e rIte dravyAdinAM 3 tA:- suvizeSajJanImUtaviSaya nAma mAtrathI je dravyAdi padArthonuM kathana te hatAHA sukha vizeSanuM janaka evuM je karma 'uddeza" kahevAya che. che, te karmane viSaya karanAro je prayatna, te vaigsotAnAmamAtranu vastunuM prayananuM nAma utsAha che. pratipAdana karanAra nAma mAtra uddeza. 2. anyairazakyatayA'vadhRte'pyavazyakarttavyatA tvapU-vivecatanaparvam jenA vRddhi: bIjAoe je kArya karavuM azakya saMbaMdhamAM kAMI vidhAna karavAnuM hoya te vidheya che e nirNaya karyA chatAM paNa te kArya kahevAya; e vidheyano dharma te vidheyatA ane avazya karavuM ja evI buddhinuM nAma utsAha che. tenuM nirUpaka eTale jaNAvanAra te vidheyatA utsAhavyasanam-nRtyagItAdidarzanecchA / nirUpaka kahevAya. evuM nirUpakapaNuM jemAM rahyuM hetukarthanam | nAca ane gAyanAdine jevA hoya te uddezyatva kahevAya. sAMbhaLavAnI icchAno hetu je vyasana che. makarA --je zarIre pRthvIne vana-mRtyu vakhate Urdhva gati kara- phADIne potapotAnAM bIjamAMthI utpanna thAya che, nAro vAyu. 2. kaMTha dezamAM rahIne khAMsI te zarIra ubhi ja kahevAya che. vRkSa, latA, vagerene ANanAro vAyu. auSadhi vagerenA zarIre evAM che. udAsAnatvam-vivadamAnayorubhayorupekSa 3mUvamehaphivizeSaguv-to vAtibhavam ! be jaNa vivAda karatA hoya tyAM te ja vidA rUpAdi vizeSa guNamAM rahelo je jAti bannenI upekSA karavApaNuM te. vizeSa te udbhUtatva. 2. vivamAnathoretarapakSAnavaSyamAM be 2. pratyakSajJAnAyam pratyakSa jJAnanuM vivAdIomAMnA ekene pakSa na levApaNuM che. yogyatva. arthAta jemAM rU5 sparza vagere pratyakSa vAdvAthajU-vyAkSitijJA danti jJAnane yogya che te bhUta kahevAya che. vAnakuvAdaraNamA hetu viSe sAdhyanI vyAptinuM mUtarUpAnubhUta -(tenaH) je pratipAdaka evuM je daSTAnta bodhaka vacana che, ne tejanuM rUpa udbhUta hoya ane sparza anuddabhUta te vacana udAharaNuM vAkya kahevAya che. jema- hoya te teja udbhUta rUpAnubhUta sparzavALuM "cA ca dhUmavAn ta vahimAna cA mAnasa:" | kahevAya. For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 5 ) umUtaparNAnunuMmRtam ( sega: )-- je teja tA sparzI udbhUta hoya ane rUpa anuzruta hoya te teja udbhUtasparzonubhUta rUpavALu kahevAya che. jema-agnithI tapelA pANI vageremAM je teja che te. upakaraNam- pradhAnasAdhakam / mukhya varatune siddha karanAra ( madada karanAra ) je sAdhana te. 35Ara:--saritjhAmaH / koi kA thavAmAM je mukhya kAraNa hAya tene madada karanAra mIjA je sAdhanA hAya sahakArI kahevAya evA sahakArIthI thatA lAbha tene upakAra kahe che. 2. kAryacacatpAdanArthanAnunuSyam / kA utpanna karavAmAM kAraNanuM je anuguNapaNuM te. mukhya kAraNane anukULa hoya evA guNA utpanna karanArAM bIjAM sahAyaka kAraNA te anuguNa kahevAya che. e anucupaNuM te upakAra. upakramopasaMhArau - prkrnnprtipaadyaadvitiiyvastunI Acantayo: pratiAnam / prakaraNa vaDe pratipAdita adritIya brahmavastunuM prakaraNanA AdimAM je pratipAdana te upakrama, ane aMtamAM teja vastunuM pratipAdana te upasaMhAra che. (bIjA koi viSayanA pratipAdanamAM paNa evIja rIte upakrama ane upasaMhAra zabdo vaparAya che) upacAra:- saraLAvi nimittena thatadrAne taddamiyAnam / sAthe hAvApaNAnA nimittathI je jevuM na hoya tene tevuM kahevuM, ema AkhA TALAmAM eka jaNa chatrIvALA hoya tene joine pelA chatrIvALA jAya che' ema badhAne chatrIvALA kahevA e upacAra che. N 2. zacAryasthAnemanvAryaneSanam| zabdanA zakayAnA tyAga karIne khIjA arthanuM je khedhana te upacAra. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir supAvatvam--tarAvatvam| bIjAnA upara je AdhAra rAkhavApaNuM te. 2. varaMvA sAkSAdA tyam / sAkSAta, ke paraparAvaDe je kA pachuM te. (kAne upajIvaka ane kAraNane upabdha kahe che) rUpanovo--prayAya-nAkara. upajAvya-paraMparayA sAkSAdvA janakatvam / je paraMparAthI ke sAkSAt kArya nuM janaka hAya te. kAraNu upajyanA be prakAra che. (1) svasattA pradhyeAjaka, ane (2) svajJAna pratyeAjaka. ravALo zrahmacArI--vivacana ruDhI-vyAptijJAnarUpa anumAnanI taghacarcaH vivAha karavAnI icchA manamAM hovA chatAM jeNe brahmacarya vrata lIdhuM hoya te upakrurvANa brahmacArI kahevAya. upajIvyopajIvakabhAvasaMgatiH - - - pratyakSa pramANunA nirUpaNa pachI anumAna pramANanuM nirUpaNu che, temAM upaanya upajIvaka bhAva saMgati che. temAM utpatti cakSu Adika pratyakSa pramANa vaDeja thAya che, mATe te anumAna viSe pratyakSa pramANamAM anumAnanuM je kAryapaNuM che te upajIvakapaNuM che, ane pratyakSa pramANamAM anumAnanuM je kAraNapaNuM che teja upajInyapaNuM che. A pramANe upajIg upajIvaka bhAva saMgativaDe pratyakSa pramANa pachI anumAna pramANanuM nirUpaNa che. (pratyakSa kAraNu ane anumAna kAryAM che ema samajavuM.) jJAnasatvayAH prayojyaprayojakabhAvaH / eka padArtha jJAnanA prayAjaka hoya ane bIjo jJAnanA prayAjya hoya; temaja eka sattA bIjI sattAnI prayAjaka hoya ane khIccha prayAjya hAya; evI rIte jJAna ane sattAnuM ghaTe tevI rIte prayAgane anusAre pratyeAjya prayeAjakapaNuM samajavuM. upaverAH--tiyanamurezaH / hitanuM kathana te upadeza. For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (60) 2. apekSitArtha jAtasya pratipAdako grnthsameH / apekSita evA ane pratipAdana karanArA je graMthanA saMdarbho te upadeza. upadhA--kAma, krodha, vagere bhAvarUpa doSa upadhAyakatvam-kAraNatvam -- avyvhitapUrvavRtti"sambandhana viziSTatvam / aMtarAya vinAnuM je pUvRttipaNuM, e pUvRttipaNAnA sabaMdha vaDe je kuLa viziSTapaNuM te upAyakav kahevAya. enuMja bIjI kAraNapaNuM che. nAma upadhayaH- yatkicitadvarmaviziSTa dharmI dharmAMnA koika aMza vaDe viziSTa dharmI te upadheya kahevAya. udAhRtavyAptiviziSTatvena upanayavAkyam - hetoH pakSadharmatApratipAdakaM vacanamupanayavAkyan / udAharaNa vAkaya vaDe pratipAdana karelI je vyApti che, te vyApti viziSTarUpa vaDe, hetumAM rahelI pakSadharmatAnuM pratipAdaka je vacana che, te vacana upanayavAkya kahevAya che. jema 'tathA sAyam' ( A parvata paNa peThe vahninI vyAptivALA ghUmavALA che) A vyApti viziSTa dhUmarUpa hetumAM, parvatarUpa pakSaviSe rahevApaNArUpa pakSa dharmAtAne pratipAdana karanArUM 'tathA khAcar' e vacana upanayavAya kahevAya che. 2. anumAna vAkyamAM upasa'hAra jevuM 'tathA pAcam'-'tevuMja A che eTale jema A parvata paNa rasoDAnI peThe dhUmADAvALA che' evuM vAkaya melAya che, kahevAya che. upayavAkaya 2. prajaLapratipAdyAyanirvAcam / prakaraNavaDe pratipAdita anuM je nirNaya karI ApanAruM vAkaya te. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upapattisamaH - ubhayakAraNopapatterupapattisamaH / jyAM ane kAraNa saMbhavatAM hoya evA uttara, te upapatti sama jAti kahevAya che. jema jo zabdanu anityatva kAraNa sabhave che, mATe zabda anitya che ema kahetA he, te| aspatva evuM nityatvanuM kAraNa paNa sabhave che, mATe zabda nitya che. Ama banne kAraNa upapanna thAya che mATe e upapatti sama kahevAya che. upamardaH -- pUrvadharmivina / zena dhmyntrotpaadnam / pUrvanA dharmInA vinAza karavA vaDe bIjA dharmanuM je upapAdana te upama kahevAya che. upamAnapramANam - upamitikaraNamupamAnam / upamiti pramAnuM je karaNa hoya te upamAna pramANa kahevAya che. pa6 ane ane je zaktirUpa saMbadha che, te saMbadhanuM jJAna te umiti kahevAya che. jema rAjha' zabda ane 'rAjha pazu' e artha, e enA zaktirUpa saMbaMdhanuM jJAna te umiti. e upamitinuM A zarIra baLadanA jevuM che' e prakAre gavaya (rAjha) piMDa vizeSyaka gAsAdasyaprakAraka jJAna karaNa che. arthAt 'A zarIra' e gavayanuM zarIra che e vizeSya che; tathA aLadanA 3vatti:---prajaLapratipAdyaya dAnta prati-jevuM' e tenuM prakAraka eTale vizeSaNu che, pAvanamravattiH / prakaraNa vaDe pratipAdita evI rIte nasadarza thaya' (baLadanA jevA vastunuM aneka dRSTAnto vaDe je pratipAdana te rAjha). evA vizeSaNa vizeSyanA saMbaMdhanuM jJAna te upamAna pramANa kahevAya che. upapatti kahevAya che. = upamA - kasmiMzcidevArthe yaH prasiddhI guNastadanyasminnaprasiddhaH, tadguNe'rthe zabdamAtreNa ydupasaMyeAgya taduLaprAzanamuvana / zre padAmAMja je prasiddha guNa che te khIjA padArthamAM aprasiddha hoya, te aprasiddha guNavALA padArthamAM zabda mAtrathI te guNano Aropa karIne te guNane prakAza karavA te upamA. e upamAna pramANa traNa prakAranuM che. (1) sAdaza viziSTa SaDajJAna, (2)vaidhamya viziSTa piMDanAna, ane (3) asAdhAraNu dharmaviziSTa For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra piMDanAna. temAMthI prathama prakAra nirUpaNu karyA che. bIjo prakAra (vaidha piMDa jJAna) A pramANe cheH-- www.kobatirth.org (61) te upara viziSTa jema koie UMTa dIThThuM na hoya tevAe khIjAne pUchyuM ke, UMTa kevuM hAya ? tyAre te khIjAe kahyuM ke, tame ghoDA joyA che ? pUchanAre kahyuM ke 'hA'tyAre bIjo kahe che ke, gheDAnI pITha samAna hAya che tevI UMTanI pIThe samAna hotI nathI paNa vaccethI TekarA jevI uMcI hAya che; tenI Doka lAMkhI ane uMcI hoya che; zarIra paNa gheADA karatAM ghaNuM uMcu' hAya che; ane kahyu kAMTAone paNa te khAi jAya che. A vacana sAMbhaLIne pUchanAre uMcI pITha, lAMbI DAka, vagere ghoDAthI virUddha dharmAvALuM pazu te UMTa ema nakkI karyuM, kAka vakhate tenA jovAmAM UMTa AvyuM. tyAre teNe peAtAne khIjAe je kaheluM (ane naiyAyikA atidezavAya' kahe che) te atidezavAya / saMbhArIne A pazu 'UMTa' padanuM vAcya che, ema jANyuM. A rIte vaidha viziSTa piDa jJAna e upamAna che. 2. saMjJAejJisambandhapramAdanam / pada ane ane zaktirUpa saMbadha che, tenA jJAnanuM je karaNa te upamAna. rU. sadarAvAnAvasansiTArthajJAnam / pAsene padArtha jovAthI tene maLatA AvatA khIjA dUranA ( pAse nahi evA ) padArthanuM jJAna te upamAna. 4. vyApAravattAsambamdhenApamitya sAdhAraNa ratvam / vyApArapaNArUpa sabaMdha vaDe upamiti jJAnanuM je asAdhAraNa kAraNa te upamAna. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upamitipramA-- sNjnyaasNjnyismbndhjnyaanmupmitiH| ( saMjJA eTale pada, ane sanI eTale a) sattA ane sanIneA--arthAt pada ane ane je zaktirUpa sabaMdha che, te saMbaMdhane viSaya karanArUM gavaya (rAjha) jAnavara gavaya padyanu vAcya che, evA prakAranuM jJAna tenuM nAma umiti kahevAya che. 2. parokSama sAdayajJAnanayaM| me mArI gAya che' evA jJAnane parAkSa mika je gayava ( rAjha ) joyuM hatuM tenA jevI sAdasya jJAna kahe che. evA sAdasya jJAnathI janya je jJAna, tene upamiti pramA kahe che. trIjA prakAranuM upamAna A pramANe che: geMDAne nahi jANanArA purUSe bIjAne pUchyuM ke, geMDA kevA hoya ? teNe kahyuM ke jenA nAka para zIMgaDuM hoya te geMDA. pachI eka divasa nAkapara zIMgaDAvALuM eka prANI jevAmAM AvyuM tyAre tene peluM atidezavAkya yAda AvyuM ke ' jenA nAka para zIMgaDuM hoya te geMDA. ' mATe A jAtapara geMDA hAvuM oIe. e rIte 'ge De' e padanuM vAcca A jAnavara ( geMDA ) che, evI upa-kahevAya che. miti thAya che. A umitimAM eka zIMgaDApaNA rUpa asAdhAraNa dharmanuM jJAna e upamAna che. 3. sAdRzyajJAnAdaparatrAsannikRSTe'rthe saadRshyjJAnam / sarakhApaNAnA jJAna vaDe bIje sthaLe dUra rahelA padArthamAM sAdasya jJAna thAya te umiti. 4. sAdaryavaisAdAnyatathIvargALavA / sAdRzya ane asAdazya emAMthI eka prakAranI buddhirUpakaraNathI upajelI pramAte upamiti pramA. '. sAyaMpramiti mitiH / sarakhApaNAne viSaya karanArI je pramA te pamiti pramA 35meyatvam---sAdAnuyonitvam / sAdasvanuM je anuyAgI hoya te upameya kahevAya che, upayogatvam - svajanyAvAntarApUrvadvAreNa nimittatvam| potAnAthI utpanna thayelA avAntara apUdvArA je nimittapaNuM te upayeAgatva kahevAya che. For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (62). upyogii-issttsiddhisaadhnaanukuulvyaapaarvt| 3. svArthabodhakatve satItarArthabodhakatvam / - iSTasiddhinA sAdhanane anukULa vyApAravALuM. | je svArthanuM bedhaka hoine bIjA arthanuM 3pati-vidhipUrvaka sarva karmane saM- paNa bodhaka heya te upalakSaNa. nyAsa te uparati. zva--je je adhikaraNamAM je je 2. jarmA tallAne ja doSAnag Idriya vaDe je je pratiyogInA abhAvanuM ghULAkarmAdimAM ane tenA sAdhanamAM doSa- pratyakSa thAya che, te te adhikaraNamAM te te darzana pUrvaka ghaNA eTale dayApUrvaka tiraskAra. ikiya vaDe te te prativegInuM je jJAna tene 3. jnyaanaarthvihitnityaadyaagmjnyksNnyaasH| upalabdhi athavA upalaMbha kahe che. e upajJAnane mATe zAstramAM kahelAM nityAdi vihita ladhinA abhAvanuM nAma anupalabdhi athavA karmane tyAga. anupalaMbha che. 3ratipUrNatA-suSuptinI peThe saghaLA - 2. (sAMkhya mate)-cetana purUSanA avApadArthonI je viskRti te uparatipUrNatAno stava saMbaMdhavALuM vRttijJAna. jema-darpaNamAM avadhi che. rahelA mAlinya sAthe mukhane avAstava kutiwwwlaukika-vaidika sarva vya. saMbaMdha che, tema cetana purUSane buddhinI sAthe vihArane abhAva (na hovApaNuM) te uparatinuM avAstava sabaMdha che. evA saMbaMdhathI upaphiLa che. jeluM buddhinI vRttinuM jJAna te upalabdhi. 19tasAdhana yamaniyamAdika e 3pa - "pa'i zabda juo.) uparAMti (saMsArathI virAma pAmavApaNunuM upavAyupaJcakam-nAgaH kUrmastathA devdttsAdhana che.) zcAtha dhanaMjayaH / kRkalazceti vijJeyAstathA paJco- ratisthapa-mananI badhI vRtti- javAcavaH chelo nAga vagere pAMcane upavAyu ene nirodha (rokavApaNuM ) e uparatine kahe che. jemaHsvarUpa che. (1) nAga-oDakAra ANanAro vAyu. rUDhiA -TAjika sati cAvarta- (2( kUrma-AMkhane ughADamIMca karAvamupakSaLa ! je lakSaNa lakSyamAM koIka nAro vAyu. vakhata heine vyAvartaka hoya te upalakSaNa (3) kRkala-bhUkha lagADanAro vAyu. kahevAya. jemakeIe pUchyuM ke, devadattanuM (4) devadatta-bagAsu ANanAre vAyu. ghara kayuM? tenA javAbamAM bIjAe kahyuM ke, (5) dhanaMjaya-badhA dehamAM vyApI rahepiluM kAgaDAvALuM (kAgaDe beThe che te ghara.) nAre ane maraNa pachI paNa dehamAM raheahIM kAgaDe devadattanA gharane bIjA gharathI ! nAre vAyu. jU 6 batAvI ApanAra hovAthI vyAvartaka upavAsthAna-mALyiopAsanA - te che, paNa te kaika vakhataja. (kemake rathinA AkhyAnane aMte tenuM phaLa, kAgaDe te ghara upara haMmeza heta nathI.) | mAhAo, ane upAsanAnA prakAra vagerenuM mATe "kAgaDo' e devadattanA gharanuM upalakSaNa che. | kathana te upavyAkhyAna. 2. svapratipAdakatve sati svetarapratipAdakatvam / upasaMhAra-sAmAnyaprAptasya vizeSe niypitAnuM (lakSyanuM) pratipAdaka hoIne pitA- manamA sAmAnyapaNe prApta thayelA arthane nAthI anyanuM paNa je pratipAdaka hoya te vizeSamAM niyame karIne lAgu pADavo te upasaMhAra. upalakSaNa. For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (63) 2. putratArthacAtrAcAryanu: eka . . svatAvANApannavArcaganavam ! pitAnI joe kRtimAM kahelA arthane saMbaMdhane sAthe tAdAbhyapaNAne pAmelA kAryanuM je janaka arthe bIje sthaLe paNa gaNI le-lAvI ! heya te. mUke che. jema-zAMkara bhASyanA trIjA adhyA- ba. svAminAryananam pitAnAthI yamA kahela "guNo pasaMhAra' | abhinna evA kAryanuM che ke hoya te. guthAna[- graMthamAM na kahyo hoya ' 7 vadhAratve sati nahetutvanuM evA arthanuM je bIjA keI graMthamAMthI kAryane AdhAra 35 heine je kAryanI utpakathana karavuM te upasaMkhyAna kahevAya che. ttine hetu hoya te upAdAna kAraNa 3. phAInamu-gauNa, apradhAna. 2. 3pavAnAratraya-anAtma vastu(zAbdikone mate ) vigraha vAkyamAM je | enI utpattimAM upAdAna kAraNe traNa niyata vibhaktivALuM pada hoya tene upa- prakAranAM che-(1) AraMbha=upAdAna, (2) sarjana kahe che. pariNAmI upAdana, ane (3) vivoMpAdAna. 3. padanA pitAnA mukhya arthanA vize- lakSaNo te te zabdomAM jovAM.) paNavALuM arthAta nuM bodhaka pada te paNa 3pa jU-upAdAnamAMthI upajeluM kArya upasarjana kahevAya che. te upAdeya. jema taMtuomAMthI upajeluM paTa 3H -sukha kriyAnuM sAdhana indriya. te upAdeya kahevAya che. athavA-cAvAyAnaHsAdhanagirimA strI - 2. vAciviSayatvacam grahaNa karavAnI ganA AnaMdanuM sAdhana ikiya. kriyAne je viSaya hoya te upAdeya. dataSa upAdhimAM pratibiMbitaH yuvadhiH- nimitta, prAjaka, kAraNa. upAdhivALuM. 2. dharma mAtrane paNa upAdhi kahe che. jema 3pasthiram--pUrvavRttAntanA pUrvanA " AkAzatva" e akhaMDa pAdhi che; ane vRttAMtanuM kathana. 2. tathA rthastha thanam | 'prameyava' 'kuMDalitva', " pratiyogitya' sAMbhaLelI hakIkata kahI batAvavI te. | e Adi akhaMDa pAdhi che. pAna (ve)-purANa, nyAya, (3) je padArtha potAnAmAM rahelA dharmone mImAMsA ane dharmazAstra, e cAra vedanAM pitAnA saMbaMdhavALA ApaNuM kare che tene upAMga gaNAya che. paNa "upAdhi ' kahe che. jema rAtuM phUla upADyAnama-jemAMthI koI padArtha utpanna | potAnAmAM rahelI ratAzane potAnA saMbaMdhathAya che. jema paranuM upAdAna taMtuo (tAMtaNa.) vALA sphaTikamAM AropaNa kare che mATe 2. je kAraNa kAryamAM maLeluM jovAmAM "rAtuM phUla' e upAdhi che. Ave che te upAdAna kAraNa jema-mATIe 4. zrematatvamAvaH 35dhi: aneka ghaDAnuM upAdAna kAraNa che, kemake dhaDAmAM mATI vyaktiomAM je dharma samavAya saMbaMdha vaDe bhaLelI jovAmAM Ave che rahe che te dharma jAti kahevAya che. evA rU. ryAnvita kArakupAtAnam kAryamAM jAtirUpa dharmanA abhAva rUpa je dharma hoya anvita eTale tAdAmyapaNane prApta thayeluM te upAdhi. jema A ghaDe, A ghaDe, e je kAraNa che, te upAdAna kAraNa kahevAya che. | prakAranI ghaTandu dharma prakAraka ekAkAra pratIta 4. zAmitrAram | kAryathI abhinna thAya che, e pratIti eneka vyaktiomAM (judu nahi) evuM che kAraNa te upAdAne kAraNa. thAya che-eka vyaktimAM thatI nathI. mATe te For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (64) " ekAkAra pratItirUpa sAdhaka (hetu)ne abhAvathI 1. prthmkssnnopaadhiH-svjnyvibhaagpraagbhaate AkAzArikatva dharma jAti rUpa nathI paNa china karma prathamakSadhiH | je kriyArUpa upAdhirUpa che. karma je vibhAga utpanna karyA che te vibhAganA 5. jAtirUpa sAmAnyathI bhinna dharma te prAgabhAvavALuM je teja kAma che, te vibhAga upAdhi. arthAta jAtibAdhaka doSane lIdhe | prAgabhAva viziSTa karma kahevAya; e karma jene jAti kahI zakAya nahi, evA dharmane prathama kSaNane upAdhi che. jema ghaTAdika upAdhi kahe che. jema AkAzava, kAlava, mUrtadravyomAM je kriyArUpa karma utpanna thAya dikava, bhUtatva, zarIratva, Ikriyatva, sAmAnya che, te karma bIjI kSaNamAM te ghaDAne pUrva tva, abhAvatva, ItyAdika dharma jAtirUpa nathI, dezathI vibhAga utpanna kare che. (ghaDAne paNa upAdhirUpa che. jo ke dharma mAtra upAdhi eka jagyAethI leI bIjI jagAe mUkatAM che, ane tethI dravyatva, guNava, karmava e AraMbhamAM je kriyA thAya che tene uddezIne traNa jAtione padArtha vibhAjaka upAdhi A kathana che.) te vibhAganI utpatti kSaNamAM kahe che, tathApi ahIM upAdhi zabdavaDe jAtithI te vibhAgano prAgabhAva nAza thaI jAya che. bhinna dharma samajo. mATe svajanya vibhAganA prAgabhAvathI viziSTa 6. sAbUtrAghavatve sati vAdhanAvyA 3pAdhi. thaeluM te karma ekaja kSaNa rahe che. jo ke je padArtha sAdhyamAM vyApaka hoya, ane hetu- ' te karma pitAnI utpatti kSaNathI pAMcamI rUpa sAdhanamAM avyApaka hoya, te padArtha kSaNamAM nAza pAme che, tathApi teTalA vakhata upAdhi kahevAya che. jema " parvata dhUmavALA sudhI vibhAganuM prAgabhAvarUpa vizeSaNa rahevAnuM che, agnivALo hovAthI, rasoDAnI peke." nathI, paNa te karmanI utpattinI bIjI ja jyAM jyAM dhUmADo hoya che, tyAM tyAM lIlA kSaNamAM te vibhAgano prAgabhAva nAza thaI baLataNane saMyoga avazya hoya che, lIlA jAya che. vaLI je ke te vibhAgaprAgabhAvarUpa baLataNanA saMyoga vinA dhUmADe thato nathI. vizeSaNa anAdi hovAthI te karmarUpa vizeSyanI e rIte lIlA baLataNanA sagane ghUmarUpa sAdhyanuM vyApakapaNuM che. ane jyAM jyAM utpatti pahelAM paNa vidyamAna hatuM, tathApi agnirUpa sAdhana hoya che, tyAM tyAM lIlA che te pUrvakALamAM peluM karmarUpa vizeSya nahotuM, baLataNano sacoga niyamathI hoto nathI, ane vizeSaNa tathA vizeSya banne vidyamAna agnithI tapelA loDhAnA gaLAmAM agnirUpa hoya te ja "viziSTa vyavarAra thaI zake sAdhana chatAM paNa lIlA baLataNano saMyoga che, bemAMthI eka heya te viziSTa vyavahAra hoto nathI. e rIte lIlA baLataNano saMga thatuM nathI mATe je kSaNamAM karma utpanna thAya che, te kSaNamAMja te karma, svajanyavibhAga agnirUpa sAdhananuM avyApakapaNe che. mATe lIlA baLataNano saMga upAdhi kahevAya che. te | prAgabhAvarUpa vizeSaNa vaDe viziSTa thAya che. ane lIlA baLataNanA saMgarUpa upAdhi che tethI svajanya vibhAga prAgabhAva viziSTa vALo hovAthI agnima7 ( agnivALA prathama kSaNanI upAdhirUpatA saMbhave che. hevApaNuM hetu vyApyatvAsiddha kahevAya che.) 2. briticakSA padhaH-svagAmanAra 35 ekaja kALa upAdhinA pUrvasaMtaviziSTa garcAvamA dvitIyakSapAdhi: saMbaMdhathI kSaNAdika vyavahArano viSaya thAya ( A vAkyamAM zabdane artha bane che. mATe ahIM kSaNanI upAdhIonuM varNana jagAe "karmarUpa kriyA' evo karavAno che.) karyuM che. | e kriyA vaDe janya je vibhAga che, vibhAga For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (65) vaDe nAza thavA cAgya je pUrvasayAga che, te te ceAthA kSaNanI pUrva samaige karIne viziSTa evA je kriyA-kSaNamAM dhaTAdika janya vibhAga che, e vibhAga te khIjA kSaNunI upAdhi che. jema-prathama kSaNamAM ghaTa viSe kriyA utpanna thAya che, ane khIjI kSaNamAM te ghaTanA pUvadezathI vibhAga utpanna thAya che. te ghaTagata vibhAga guNanuM ghaTanI kriyA asamavAya kAraNa hoya che, mATe te vibhAga te kriyA vaDe janya kahevAya che; ane bIjI kSaNamAM te vibhAga, dhaTanA pUrvIdeza sAthe sayeAga hatA te caiAganA nAza kare che. mATe te pUrvAMsaMcAga vibhAga vaDe nAsya kahevAya che. evA pUrvAMsayoge karIne viziSTa kriyAjanya vibhAga eka kSaNa mAtra rahe che. e dvitIya kSaNanI upAdhi che. rU. tRtIyakSAdhi:pUrvasaMvegana zArijhasnottarasaMce prAmAvatRtIcakSa pAdhi / pUrvasayeAganA nAvaDe viziSTa je uttara sAgane prAgabhAva te trIjA kSaNanI upAdhi che. jema--prathama kSaNa viSe te ghaTamAM utpanna thAya che; bIjI kSaNamAM te kriyAvaDe ghaTanA pUdeza sAthe vibhAga utpanna thAya che. te ghaDAneA je pUrvadeza sAthe sayAga che teno nAza karanArA te kriyAjanya vibhAgaja che, mATe trIjI kSaNamAM te vibhAge karIne te te pUrvAMsacAganA nAza thAya che. ane cothI kSaNamAM te ghaDAnA uttaradeza sAthe saMyoga thavAno che. te uttara sayeAganA prAgabhAva te trIjI kSaNamAM te ghaTa viSe vidyamAna che, ane pekSA pUrvasaMcAganA nAza paNa vidyamAna che. mATe e pUsayAga nAzarUpa vizeSaNa vaDe viziSTa evA uttarasayeAganA prAgabhAva eka kSaNu pa taja rahe che. A tRtIya kSaNunI upAdhi che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 4. caturthakSAdhi:--uttarasaMthAvacchi | marma caturthakSa pASiH / je kriyArUpa ka te dhaDAnA je uttaradeza sAthe saMcAga thayA che te uttarasacAga vaDe viziSTa evuM ka vaDe upAdhi che. jema prathama bhUtadravyamAM kriyA utpanna thAya che; bIjI kSaNamAM te kriyAvaDe dhaTanA sthaLathI vibhAga utpanna thAya che; trIjI utpanna thAya che. te uttarasayAga kSaNamAM te vibhAga vaDe dhaTanA pUrva dezanA teja kriyAvaDe ghaTanA uttaradeza sAthe sayeAga sacAganA nAza thAya che; ane cAthI kSaNamAM kriyAnA eja te te kriyA pacama kSaNamAM naSTa thaI jAya che. nAzaka che. mATe utarasa yeAgavaDe je cAthI kSaNamAM te kriyAjanya uttarasayeAga vidyamAna che, mATe utarasayAgavaDe viziSTa te utpanna thayA che, te cethI kSaNamAM te kriyA kriyArUpa kama eka ceAthI kSaNamAMja rahe che, mATe e caturthAM kSaNunI upAdhI che. cAra 35 dhamArA:--e upAdhi prakAranA che. kevaLasAdhyavyApaka, (2) pakSadharmAMvacchinna sAdhyavyApaka (3) sAdhanAkriyAvacchinnasAdhyavyApaka, ane (4) udAsInadharmAMvacchinnasAndhyAvyApaka. enA lakSaNa nIce batAvyAM che. 1. kevaLasAdhyavyApaka---" parvata dhUmADAvALA che; agnivALA hovAthI, raseADAnI peThe. " A anumAnamAM je lIlA khaLataLunA saMcAgarUpa upAdhi upara kahele che. te upAdhi kevaLa sAdhyavyApaka ' che. vaLI bIjuM udAharaNa-vantavRttini hiMsA adharmasAdhana; hiMsAtvAt; RtuvAghahiMsAvat| yajJanI aMdara je pazunI hiMsA thAya te adhatu sAdhana che, hiMsA che tethI, je je hiMsA thAya che te te adharmanuja sAdhana hoya che; jema yajJanI bahAranI hiMsA hiMsArUpa hovAthI adharmInuM sAdhana hoya che, tema yajJanI aMdara thanArI hiMsA paNa hiMsArUpa hAvAthI adhamanuM sAdhana hovIja joIe. sAMkhyavALAonA A anumAnamAM niSiddha upAdhi che, jayAM jyAM adhamanuM sAdhanatva hoya che tyAM tyAM For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (66) chatAM 66 pazunA zAstravaDe niSiddhatva avazya hoya che, jema upAdhi vyApaka che. eTale jyAM jyAM bahi cajJanI bahAra thanArI hiMsAmAM adharmanuM vyAvacchinna pratyakSa rahe che tyAM tyAM sAdhanatva hovAthI niSiddhatva paNa che. e rIte uddhRtarUpavattva paNa avazya karIne rahe che. niSiddhatva upAdhinuM adharmanA sAdhanarUpa jema-dhaTAdika ahiduMvyAvacchinnapratyakSavALA sAdhyamAM vyApakapaNuM che, ane jyAM jyAM hovAthI udbhUtarUpavALA paNa che. A hiMsAtva hAya che tyAM tyAM. e niSiddhatva pramANe udbhUtarUpavattva upAdhine drivyatvAniyamathI hetuM nathI. jema yajJa sabaMdhI vacchinnapratyakSarUpa sAdhyanuM vyApakapaNuM che. hiMsAmAM hiMsAtvarUpa sAdhana vidyamAna ane jyAM jyAM pratyakSaspanuM Azrayatva paNa e niSiddhatva rahetuM nathI. paNa rahe che, tyAM tyAM e uddhRtarUpavattva niyamathI canetA " pazu vaDe yajJa karavA ' ItyAdika rahetuM nathI. jema vAyumAM pratyakSasparzIzrayatva zrutivaDe vihitatvaja hoya che, ane "maiM vidyamAna hoya che chatAM paNa utarUpavattva hiMsyAtsarvAbhUtAni * koIpaNa prANInI hiMsA rahetuM nathI. A rIte uddbhUtarUpavattva upAdhinuM karavI nahi. " e zruti aa yajJa saMbaMdhI pratyakSa sparthAMzrayasvarUpa sAdhanamAM avyApakapaNuM hiMsAthI bhinna sarva bhUtAnI hiMsAno niSedha che. mATe ukta anumAnamAM uddbhUtarUpavattva kare che. e rIte e niSiddhva upAdhine e, pakSadharmovacchinnasAdhyavyApaka upAdhi kahevAya che. hiMsAtvarUpa sAdhananuM avyApakapaNu paNa che. e niSiddhatva upAdhi paNa 'kevaLa sAdhyavyApaka upAdhi' kahevAya che. * 33 (6 3. sAdhanAvacchintasAdhyavyApaka upAdha----je upAdhi heturUpa sAdhanavaDe avacchinna sAdhyaneA vyApaka hoya che, te ra. pakSadharmAvacchinnasAdhyavyApaka upAdhi sAdhanAvacchinnasAdhyavyApaka kahevAya upAdhi--je upAdhi kevaLa sAdhyane vyApaka che. jema- " dhvaMsa vinAzI, janyatvAt, nathI, paNa pakSavRttidha vaDe avacchinna je dhavata . " dhvaMsa e vinAzavALA che, janma sAdhya che te sAdhyaneA vyApaka hAya che hAvAthI, ghaDAnI peThe. A anumAnamAM te upAdhi pakSadharmAMvacchinnasAdhyavyApaka upAdhi kahevAya che. jema bhAvatva upAdhi che, have jyAM jyAM vinAzitva hoya che, tyAM tyAM bhAva hoya che. pratyakSa sparzAzrayatvAt ghaTavat / vAyu pratyakSa che, pratyakSa sparzenA Azraya hovAthI. e rIte bhAvatva upAdhIne kevaLa vinAzitva je je dravya pratyakSa sparzIneA Azraya hoya rUpa sAdhyanuM vyApakapaNuM te saMbhavatuM nathI, che te te dravya pratyakSaja hoya che. jema ghaDA, kemake prAgabhAvamAM vinAzitva vidyamAna chatAM A anumAnamAM bhUtarUpa~ upAdhi che. paNa bhAvatva nathI, paNa janyatvarUpa sAdhanajyAM jyAM pratyakSatva hAya tyAM tyAM udbhUta vaDe avacchinna je vinAzitva che, te vinArUpavattva hAya evI rIte uddhRtarUpavasvarUpa zitva rUpa sAdhyamAMja te bhAvanAnuM vyApakatva upAdhine kevaLapratyakSatva sAdhyanuM vyApakapaNuM che, eTale jyAM jyAM janyaviziSTavinAte saMbhAvatuM nathI, kemake rUpAAimAM te zitva che tyAM tyAM bhAvatva paNa avazya karIne vidyamAna chatAM paNa rahe che. pratyakSasvarUpa sAdhya jema ghaTAdika janyaviziSTauddhRtarUpavattva upAdhi rahetA nathI, paN vinAzItvavALA hovAthI bhAvavavALA paNa vAyurUpa pakSamAM vanAre je adrivyatvarUpa che. A rIte bhAva5 upAdhine pakSadharma vaDe avacchinna je pratyakSarUpa janmavarUpa sAdhanAvacchinnavinAzivarUpa sAsAdhya che, te sAdhyamAMja uddhRtarUpavattva dhyanuM vyApakapaNu che; ane jyAM jyAM te vAyuH pratyakSaH 39 "" Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only ""
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir janyatva rahe che tyAM tyAM te bhAvatva niyamathI ! vyApaka kahevAya che. (A cAramAMthI kaI rahetuM nathI, kemake prarvAsA bhAvamAM janyatva ! paNa hetu vyApyatvAsiddha jANu, tathA tenuM rahevA chatAM paNa bhAvatva rahetuM nathI. A jJAna paNa vyaktinuM pratibaMdhaka che.) rIte bhAvatva upAdhinuM janmasvarUpa sAdhanamAM ! 3vidhAdharma -AkAzava, kAlatva, avyApakapaNuM che, mATe ukata anumAnamAM dizAtva, sAmAnyatva, vizeSatva, samavAyatva, bhAvatvarUpaupAdhi sAdhanAvacchinnasAdhyavyApaka ! kahevAya che. abhAvatva e dharmo jAtirUpa kahevAtA nathI, paNa upAdhirUpa kahevAya che. 4. udAsInadharmAvacchinnasAdhyavyApaka upAdhi-je upAdhi koI udAsIna dharma upAdhyAyaH-ekadezantu vedasya vedAGgA nyapivA punH| yo'dhyApayati vRtyarthamupAdhyAyaH vaDe avacchinna sAdhyano vyApaka hoya che, 1 3vyasta che. 1 je vidvAna pitAnI vRttine te upAdhi udAsInadharmAvacchinnasAdhya vyApaka arthe vedane eka deza athavA vedanA aMge kahevAya che. jema-"prAkamAvaH vinAza gamecavA, vat " prAgabhAva vinAzI bhaNAve che te upAdhyAya kahevAya che. che. prameya havAthI, ghaDAnI peThe " A anu. 3 chA -sukha tathA duHkhAbhAvarUpa mAnamAM paNa bhAvatva upAdhi che. have, jyAM ! phaLanI IchAmAM sukha tathA duHkhAbhAvarUpa jyAM vinAzitva hoya che tyAM tyAM bhAvatva ! phaLAnuM jJAna e kAraNa che, ane sukharUpa hoya che; e rIte bhAvatva upAdhine kevaLa phaLanI prApti karanArA je bhojanAdika upAya vinAzitva rUpa sAdhyanuM vyApakapaNuM te che, tathA duHkhAbhAvarUpa phaLanI prApti karanArA saMbhavatuM nathI. kemake prAgabhAvamAM vinAzitva | je auSadhapAnAdika upAya che, te upAyane vidyamAna chatAM paNa bhAvatva hetuM nathI, paNa viya karanAro je icchA che, arthAta A janya dharma vaDe avachinna vinAziva bhajana athavA AdhAdika amane prApta rU5 sAdhyanuM ja te bhAvatva vyApaka che, eTale thAo e prakAranI je icchA che, te jyAM jyAM janyatvaviziSTa vinAzitva rahe che upAyecchA kahevAya che. upAchaLanuM kAraNa tyAM tyAM bhAvatva dhama avazya rahe che. jema | aSTasAdhanatA jJAna che. ghaTAdika e janyatvaviziSTavinAzitvavALA -hevAthI bhAvatva dharmavALA paNa che. A kapAsanA-nivRtkRSTavRddhiH | nikRSTa (nIcA darajAnI-utaratI) vastumAM utkRSTa rIte bhAvatva upAdhine janyatvadharmAvacchinna vinAzitva rUpa sAdhyanuM vyApakapaNuM che. vastunI buddhinuM nAma upAsanA che. ane jyAM jyAM prameyatva rahe che, tyAM tyAM | 2. cintanAparaparyAyamananAtmikA mAnasI bhAvatva niyamathI rahetuM nathI; kemake prAgabhA | ucA | jene ciMtana athavA manana kahe che. vamAM prameyatva dharma vidyamAna chatAM paNa te rUpa mAnasI kriyA te upAsanA. bhAvatva dharma rahetA nathI. A rIte bhAvatva vaktavahapAnAM puchAtratatraM manasaupAdhine prameyatva rupa sAdhananuM avyApakapaNuM pravAn ! vastunA svarUpanI apekSA rAkhyA che. ane e ukta anumAnamAM te janyatva | sivAya je purUSanI icchAne mAtra adhIna dhama te prAgabhAva rU5 pakSane dharma paNa nathI | hoya evuM mananA pravAhanuM rUpa te upAsanA. tathA sAdhanarUpa paNa nathI. e janyatva te be prakAranI che. (1) pratIka upAsanA udAsIna dharma che. mATe e ukta anumAnamAM (2) ahaMgraha upAsanA. [ lakSaNo te te bhAvatva upAdhi udAsInadharmAvacchinnasAdhya sthaLe javAM.] For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (6) upAsanA kahyo hAya tenI pratikavyatA ( te karavAnI pati )nuM mAdhana karanAra kAMDa, du:--matrAmAM je akarIne rahetA nathI, te ubhaya kaja vibhAga kahevAya che. jema-e gheTAnI kriyAvaDe utpanna thayelA je be dheTAne vibhAga che, 3pakSA-pApeNu saskRtiausIyante vibhAgasvajanaka kriyAnA abhAvavALA dravyamAM rahetA nathI, paNa svajanaka kriyAvALA te e dheTAomAM samavAya sabaMdhe karIne rahe che, mATe te banne dheTAnA vibhAga te ubhayakaja vibhAga kahevAya che. samayaHrmajJasaMyoga:--je sayeAga che dravyAnI kriyAvaDe janya hoya te. jema-mallonA paraspara sayAga e ubhaya kamaja sacAga che. pApIenA tarapha satkAra ke tiraskAra karavAthI alaga rahevuM te. ra. koi sArUM ke mAThuM kArya karavAmAM athavA sukha ke duHkhanAM sAdhana prApta karavAmAM medarakArI athavA udAsInapaNuM te upekSA. upodghAtaH - pratipAdyamartha buddhau saMgRhya kALeva tathaimarthAntaravarNanam / pratipAdana karavAnA ane dhyAnamAM rAkhIne, te anu pratipAdana karatA pahelAMja pratipAdya ane uddezIne khInna arthanuM kathana te upAdlAta. 2. prabhRtAvavAvavasvamupAvyAtaH / prakRta viSayunu upapAdana te upedghAta. 3. niviTTopasa dhavatvam / nirdiSTa karelA ane siddha karavAne je lAgatI vaLagatI khALatA kahevI te upAdghAta. upodghAtasaGgatiH-prakRtApasAdhakatvamupA rAtasakUtiH / prakRta arthanuM je upasAdhakapaNuM che te upAdghAta sati kahevAya che. jema pramAkAraNu rUpa pramANunA nirUpaNamAM upendghAta saMgativaDe karaNanuM nirUpaNu che. tyAM " e pramANanuM lakSaNu vara vaDe ghaTita che. mATe prakRta pramANanuM upasAdhakapaNuM' karaNamAM raheluM hAvAthI pramANa nirUpaNamAM upodghAta saMgati varDa karaNanuM nirUpaNa saMbhave che. " pramAkaraNaM pramANam 3maya mevimAnaH--je vibhAga ane dravyAnI kriyAvaDe janya hoya te. jema paraspara saMyukta be mallAnI kriyAvaDe te banne chUTA paDe che te ubhaya kaja vibhAga jANavA. 2. svajanakakriyA'bhAvavadasamavetavibhAga samayavarmana vimAH / je vibhAga svajanaka kriyAnA abhAvavALA dravyamAM samavAya sabaMdhe Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2. svajanaka kriyAbhAvavadasamaveta saMyoga ubhyvanasaMcAH / je saMcAga svajanaka kriyAnA abhAvavALA dravyamAM samavAya saMbadhe karIne rahetA nathI, te sayeAga ubhaya karmAMja sacAga kahevAya che. jema e dheTAnI kriyAvaDe janma je e gheTAMnA sacAga che, te sayeAga svajanaka kriyAnA abhAvavALA dravyamAM rahelA nathI, mATe e gheTAMne sacAga * ubhayakamaja sayeAga kahevAya che. ullApaH-zoka rogAdinA dhvanivikAraH zAka ke rAga Adi vaDe je vikRta uccAraNa thAya te. 6 ullekhaH - idaM karttavyamityAdinA sNklpitaarthprativArA jye AraLam / A karavuM che' tyAdirUpa soMkalpita ane pratipAdana karanArA zabdanuM uccAraNa te ullekha kahevAya. ullekhanamH - saMkalpitArthaka vAkyocAraNam / saMkalpita avALA vAkyanuM uccAraNa, 3 dhAvamyanavasthA-anavasthAnA doSanA prakAramAMnA ' UrdhvadhAvatI ' nAme eka doSa che. jemAM ekanI apekSA tenI pachInA arthamAM, ema cAlyAja kare che te jema be + prazna-bheda e pAtAnAthI bhinna dharmImAM rahyo che ke abhinna dharmImAM ? uttara----bhinnadharmImAM. For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (69) prakayAbheda vaDe bhinna dharmImAM kayA bheda rahelA che ? --bIjA bheda vaDe bhinna dharmImAM prathama bheda rahyo che. pra...ane e bIjo bheda kayA dharmImAM rahyo che ane dharmI kayA bheda vaDe bhinna che. trIjA bheda vaDe bhinna dharmImAM khIne bheda o che. e rIte cauthA bheda vaDe bhinna dharmImAM trIjo bheda, vagere dhArA cAlyA karavAnI. ene UrdhvadhAvattvanavasthA kahe che. jhArmiSaTak--jarA, maraNa, kSudhA, tRSA, ane zAka, meha, e cha Urmio kahevAya che, kemake e cha samudranI UmaiiM ( keherA ) nI peThe cittane kSeAbha pamADanAra che, temAMH-- jarA, maraNa--e e dehanA dhama che; kSudhA, tRSA--e e prANanA dhama che; zAka, meha--e e mananA dharma che, (zAka, meha, ne ThekANe kAi sukha, du:kha, ema paNa gaNAve che. ) UhaH - padAntareNAkAGkSA puurnnaarthaadhyaahaarHvAyatA arthamAM jo koi padanI AkAMkSA rahetI hoya tA khIjAM pada mUkIne te pUrNa karavArUpa adhyAhAra te Uha. ! 2. parezasamaye ziSyavrutiyanyanudrApUrvayukti valpanam / upadeza karatI vakhateja, ziSyane dha thavAne anukULa evI apUrva yuktinI kalpanA te Uha. 3. ananvitArthavibhaktiliGgatyAgapUrvakatve stysvayaMco nimattayAtiCnam| zabdanAM je vibhakti ke liMganA vAkyamAM anvaya na tha zakatA hAya tene tajIne tene phekANe anvaya ceAgyA vibhakti ane liMga kalpavAM te Uddha. 4. prakRtAmnAtasya vikRtau samavetArthatvAya taducitapAntaraNya pATha: / prakRti yAgamAM kahelA padArthane vikRti yAgamAM saMbaMdha anukULa thAya eTalA mATe tene ucita bIjA padane mUkIne je pATha karavA te Uha. Rk yatrArthavazena pAdavyavasthitiH sA Rk / jemAM ane anusarIne pAdanI vyavasthA hoya te Rk Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2.niyatAkSarapAvAvasAnA 6 / pAdamAM niyamita sakhyA vALA akSarA hoya te Rk pAdabaddha gAyatryAdichandoviziSTamantraH / pAdabaddha gAyatrI vagere chAMdavALA maMtra teRk hitA--" agnimItte ' ityAdi 10472 matrAne samudAya. vevatula vaiH / jemAM maMtrA ghaNA hoya evA veda. . Rk ' 2. vAvajo vaiH / ' mArUpa avayavavA. veda. tamarAmajJA~~atIta, anAgata, dUra, vyavadhAnavALu eTale vacamAM aMtarAyavALuM, sUkSma, tyAdi sarva padArthAne jANanArUM je yogIonuM pratyakSa ne RtabharA prajJA kahevAya che. Si:---bIndriyArthavarzI ! je bAbate iMdriyAthI jANavAmAM AvatI nathI te te jANanAra te 'RSi' kahevAya che. 2 maMtraNA-vedanA maMtrAnI jene sphuraNA thai hoya te. ( jevA ke vasiSTha, vAmadeva, vizvAmitra, dRSTAthaNa, ityAdi. ) je dravya samavAya sabaMdhe karIne ekatva vaM ( rukSaLama )- vasaMNyAyAniNam sakhyAvALu hoya che te dravya 'eka' kahevAya. 2. dvivacamAvardhanam / je dravya, dvitsa, tritva, Adika saMkhyAnA abhAvavALuM hoya te dravya 'eka' kahevAya che. 2. sanAtIyamAtravRttiDhavAmAvarezvam / samAna jAtivALA dravyamAtramAM rahenArUM je ditva che, te dvitvanA abhAvavALu dravya ' eka' kahevAya che. For Private And Personal Use Only ekatvam svapratiyogikabhedA smaanaadhikrnnaadhArAvayamevam |'sva'eTale AkAza che
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (90) pratiyeAgI jenuM, evA je anyAnyAbhAvarUpa bheda che, te bheda eka AkAzane cheDIne bIjA pRthvI vagere sarva padArthImAM rahe che; ane te pRthvI vageremAM AkAzatva dharma rahetA nathI, paNa AkAzatva dharma tA kevaLa AkAzamAMja rahe che. mATe te AkAzatva dhama te AkAza pratiyogI bhedane asamAnAdhikAraNa che. evuM AkAzatva dharmAMvALu' je AkAza che, teja AkAzamAM ekatva che. 2. prathamasahyAnvittatvam / prathama ' evI saMkhyAnA saMbaMdhavALApaNuM te ekatva. 2. dvitvAyamavattvavatvamam / AdinA abhAvavALApaNuM te ekatva. 4. sajAtIyavijAtiyasvagatabhedazUnyatvam / sajAtIya, vijAtIya, ane svagata bhedathI rahitapaNuM te ekatva. 3. ekaviSayaka dhArAvAhikavRttisamartham / pANInI akha'Da dhArAnI peThe eka viSaya upara satata vahenArI vRtti rAkhavAne je samartha hAya te mana. ( athavA tevA yAgI paNu epaNuM ' ekAgrabhUmi kahevAya che. ) ekArthasamavAyasambandhaH / ( ' bhAvatva zabda jue. ) ekendriyavairAgyam / pakkasarvakaSAyajJAna vittovrutA | pakava thayelA sa kaSAyanenA jJAna vaDe je cittanI utsukatA te ekendriya vairAgya. vAyavam--ArthanAdhAnAM rASTrAnAM miyAmAAEcaDhyA vuddhAvAtvam / eka arthanA medha karanArA zabdonuM parasparanI AkAMkSAthI eka buddhimAM ArUDha thavApaNuM te Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hAvratA-vijAtIya vruttiyeAnA tiraskAra karIne lakSya vastu tarapha sajAtIya vRttinA je pravAha te cittanI ekAgratA jANavI. hAprabhUmi:--yAganI pAMca bhUmikA, je cittapaMcaka kahevAya che, temAMnI cAthI bhUmi. bhUmi eTale avasthA. cittanI sa'prajJAta samAdhiavasthAnuM nAma ekAgrabhUmi che. ,, (ra) vAdhaikavAkyatA--jyAM pratyeka bhinna bhinna saMbaMdha pratipAdana karanArAM be vAkyAmAM AkAMkSAne lIdhe mahAvAkyAtha medhakatva hoya, tyAM vAdhaivAyatA jANavI. bha - " darzapaurNamAsAbhyAM svargakAmo yajeta / A vidhivAya che. tathA " samiyo cajJAta " A aMgabhUta yAgapratipAdaka vAkya che. e yAga da paumAsanuM aMga hovAthI aMgI vAkya sAthe tenI vAmaikavAkyatA kahevAya che 2. indriyAntareSupasaMhRteSvapyanupasaMhRtasya manaso vRttiniAsA badhI iMdriyAna upasaMhAra karyAM chatAM paNa mananA upasaMhAra na thavAthI tenI eka vAyatva. enA e bheda cheH (1) pauka-tRttiyeno tyAga karavAnI icchA te ekendriya vAkyatA ane (2) vAmaikavAkyatA. ( lakSaNa 'vAkyatAprAro' e zabdamAM jovAM. ) vairAgya. dAtmyatAprAjJe--eka vAkayatAnA prakAra-te e prakAranI cheH (1) pakavAyatA ane (2) vAmaikavAkyatA. (1) paDhekavAkayatA--arthavAda vAkyAne padma jevAM gaNelAM che. mATe athavAda vAkyAnI vidhivAkyA sAthe 'patraikavAkayatA'kahevAya che. 2 3. manamAM viSayeAnI icchA hovA chatAM iMdriyAne viSayathI rAkavAnA je prayatna, te ekendriya vairAgya. --saMskRta bhASAmAM vaparAtA va avyayano artha e prakAranA cheH (1) ayoga vyaO ane (2) anvaye chevaH / myavyavachenA vaLI e bheda cheH (1) valgavyavaDvaH ane (2) anyantA yAvyavacheph (enAM lakSaNe te te zomAM jovAM. ) SaLA--abhimAna 2. cAhanA, trayam--( eSaNA traNa prakAranI cheH (1) putraiSaNA, vittA, ane leAkaiNA, e traNa eSaNAo kahevAya che. For Private And Personal Use Only aikAntikatvam - sAdhanAnantaramavazyaM bhAvi - tvam / sAdhana karyA pachI je avazya thavuM joie te ekAntika kahevAya.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (71) aitiA ( pramANam )-viziSyAniNarNItaprathama- 2. nAnA pravaktRkadhe sati tadvicAravastuag: rAviroSa tAm ! vizeSa karIne viSayA vAva | aneka vaktAo hAIne nathI nirNata thaye prathama vaktA jene, e temanA vicAranI vastuviSayaka vAkyanI je zabda vizeSa te aiti pramANu kahevAya guMthaNa-racanA. che. jema-"A vaDamAM yakSa rahe che.' ityAdi . tArivArikAncaTdavA cAralaukika itihAsa "aitihya' kahevAya che. temAM nutavanAM tattvanirNaya athavA vAdIne A purUSe A viDamAM yakSane joIne "A vaDamAM jItavuM, e bemAMthI game te ekanA svarUpane yakSa rahe che. evuM vacana kahyuM hatuM, e prakAre te yogya evI nyAyane anusarIne je vacanane prathama vakatA purUSane nirNaya thatA vAkyanI racanA, tene kathA kahe che. enA nathI, lokaparaMparAthI e pravAda cAlyA Ave ! traNa prakAra cheH (1) vAda, (2) jalpa ane (3) che, evA aitihya pramANathI paNa vaDamAM yakSanuM vitaMDA. lakSaNa te te zabdomAM jevAM.) jJAna thAya che. kanyA-tyaktaM vastraM gRhasthena bahiH prakSAlya zvartha-chAmidhAtAmitvam | icchAnuM 13 ytntH| sahasraDorakAdigdhA sA kanthA ca vidhiina rokAvApaNuM. eTale icchA pramANe thavAmAM | te 1 gRhastha purUSe je vastra jUnuM jANIne keinA taraphathI aDacaNa thaI zake nahi, ema hevApaNuM. bahAra pheMkI dIdhuM hoya tene zrama karIne devuM aizvaryAdiSaTkam aizvarya zrIryazAvIrya ane pachI eka hajAra derA (nA TAMkA)thI jJAnaM vairAgyameva ca / etadvedAntikaiH proktamaizvaryA tene sIvI levuM. evI kanyA karavAnuM zAstromAM vadhim 1 aizvaryA, zrI, yaza, vIrya jJAna vidhAna kareluM che. ane vairAgya e cha ezvaryA (ke che bhaga) rAmavRtvavidha: saMjANA-e vikahevAya che, ane e che bhagavALA nArAyaNa saMnyAsano eka prakAra che. emAM proccArate bhagavAna kahevAya che) | pUrvaka daMDa kamaMDalu dhAraNa karIne zikhAsUtrane prasturacakramanA TekA | tyAga karavAmAM Ave che. ramaNIya phala prAptinA sAdhanavaDe te te phaLa varapatrathamU-mana, vANu, ane zarIra, meLavavAne je utkaTa icchA thAya che te ! e traNa kriyAne niSpAdana karavAnAM sAdhana ausuya. | hevAthI te traNa karaNa kahevAya che. 2. kAryAkAryavicAreNa pravRttAhAdavizeSaH / karaNam-vyApAravadAsAdhAraNakAraNaM karaNam / kArya e akArcanA avicArane lIdhe pravRtta vyApAravALuM evuM je asAdhAraNa kAraNa thayela eka prakArane umaMga, te sukya. che, te karaNa kahevAya che. jema ghaDArUpa audarya tejaH-pArthivajalobhayendhanaM teja | kAryanI prati daMDa e karaNa che. e daMDa bhramaNa varya pArthiva (anna) tathA jaLa e karAvavA rUpa vyApAravALo che tathA asAdhAbane jenAM IMdhana che evuM teja darya teja raNa kAraNurUpa paNa che, mATe ghararUpa kAryanI kahevAya che. (jaTharAgni e evuM teja che.) { pratibaMDa e karazuM kahevAya che. e ja prakAre pratyakSa, anumAna, upamAna ane zabda e cA-nAnarwttarapakSapratipAvAvarca. cAre pramANa paNa vyApAravALAM che tathA te vitaraDA jUdA jUdA purUSoe pUrvapakSa ane che te pratyakSAdika pramAnAM asAdhAraNa kAraNa uttarapakSane pratipAdana karanAruM vAkyone paNa che, mATe pratyakSAdika cAre pratyakSAdika vistAra te kathA. pramAnAM karaNa kahevAya che. For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (72) 2. sthiiinA varanA koIpaNa svamu-kapAvAnI kSajJAnakriyAnuM niSpAdaka je hoya te karaNa. | vivIkRtinavaM tvam aa kAryane upAdAna rU. vyApAramana vati sadhAra - viSayaka je aparokSa jJAna che, tathA kArya janmA vyApArathI bhinna hAIne je asAdhAraNa karavAnI icchArUpa je cikIrSo che, tathA kAraNa hoya te karaNa. prayatnarUpa je kRti che, e traNanA samavAya pApaTavara --chAviSacIbhUtavargA- saMbadhe karIne je AzrayapaNuM che, tenuM nAma vananum IcchAnA viSaya je varNAzcA- kartutva che. (A lakSaNa kartAnuM paNa che. rAdi, tene anukUlapaNuM arthAta jidinuM kartAnAM bIjAM lakSaNe paNa bhAva pratyayathI varNaccAra karavAmAM asAmarthya, zrotAdi ahIM samajI levAM.) karaNanuM zravaNa vageremAM asAmarthya, ItyAdi. jA-hAvimA mahine je wriduHkhI prANI joIne, jema padArtha saMyoga tathA vibhAganuM asamAdhi amane duHkha ISTa nathI tema A prANIone kAraNa hoya che te padArtha karma kahevAya paNa duHkha na thavuM joIe, evI je bhAvanA che. jema-"ghaDe eka sthaLethI bIjI te karuNa 2. duHkhInuM duHkha dUra karavA mATe jagAe mUkyo." e udAraNamAM ghaDAmAM raheluM dayA. 3. bIjAnuM duHkha dUra karavuM te. 1 karma pUrva dezathI vibhAganuM tathA uttara dezanA vArtavyamU-sAm karavAcogya. saMyoganuM asamavAya kAraNa che. 2. vara karaLAya je avazya karavuM 2. saMyogaminnatve sati saMyogAsamavAyi joIe te. wAra je padArtha sAgathI bhinna vArtA-ciAcAM vataMtraH jarjA kriyA hoya che, tathA saMganuM asamavAya kAraNa karavAmAM je svataMtra hoya te kartA kahevAya che. heya che, te padArtha karma kahevAya che. jema 2. nitimattavam ! kriyAne anu- ghaTAdika mUrta dravyamAM raheluM karma saMganuM kULa kRtivALA hovApaNuM te kartava asamavAya kAraNa paNa che, mATe karmanuM (rtApaNuM). A lakSaNa paNa saMbhave che. 3. itarakArakAprayojyatve sati sakalakAraka 3. vibhAgabhinnatve sati vibhAgAsabhavAyi I ! je pote bIjA koI kArakathI jAra varmA je padArtha vibhAgathI bhinna preravA yogya na hAine saghaLAM kArakane je | hAIne vibhAganuM asamavAyi kAraNa hoya che, prayatA hoya te kartA. (karma, karaNa, saMpradAna te karma. jema, ghaDAne tenA pUrva sthaLathI apAnadAna ane adhikAraNa e dvitIyAdi khaseDI uttara sthaLamAM laI javo hoya tyAre vibhaktinA arthone kAraka kahe che. kartA paNa te karma ghaDAmAM thAya che, mATe e ghaTaniSTha kAraka che.) kama vibhAgathI bhinna chatAM pUrva sthaLathI 4. jJAnavijJasnAdhAraH vArtA | kAryanA vibhAga thavAnuM asamavAya kAraNa paNa che. upAdAnanuM jJAna, kArya karavAnI IcchA, ane mATe karmanuM A lakSaNa ghaTe che. IcchIjanya prayatna, e traNane je AdhAra 4. mUrtasvAtAvacheravAmAhoya, eTale e traNa jenAmAM hoya, te kartA pAdhimata varmA mUrtatva dharmanI vyApyatAnuM kahevAya che. avacchedaka, tathA padArthane vibhAjaka evo 5. vijJAnamaya kezanI upAdhivALo je upAdhi (kavi) che te upAdhivALe AtmA kartA kahevAya che. padArtha te karma kahevAya che. arthAta,-pRthvI, For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jaLa, teja vAyu, mane e pAMca dravyomAM 1. zubhAzumAragano vyApaka rai zubha mUrtavya dhama rahe che, tathA kama paNa e ke azubha adaSTane utpanna karanAro vyApAra pAMca dravyomAM rahe che. mATe karma e mUrtatva te karma. (e vyApAra nitya, naimittika, dharmanuM vyApya kahevAya che. je dharma je dharmane kAmya, prAyazcitta ane niSiddha ema prAMca cheDIne rahetA nathI, te dharma te dharmanuM vyApya prakArano hovAthI karmanA e pAMca prakAra che. kahevAya che. evA karmamAM rahelI je mUrtava (lakSaNo te te zabdomAM jevAM.) dharmanI vyApyatA che, te vyAyatAnI avaheMdaka. 10. dhAtvarthanAvacherasamariyAkarma jAti che, ane te karma - jAti padArtho zAstra vartavamAM je dhAtunA arthanuM avara cheka vibhAjaka upAdhirUpa paNa che. evI mUktatvanI hoIne, je kriyAnuM phaLa anyane tenA kartAne) vyApyatAnI avacchedaka tathA padArtha vibhAjaka prApta thatuM hoya te karma. jema-"pustaE sviti upAdhirUpa karma jAti samavAya saMbaMdhe pustaka lakhe che. emAM stra dhAtuno artha karIne sarva kamomAM rahe che, mATe karmanuM A je lekhanakriyA, te kriyAnuM avachedaka pustaka lakSaNa saMbhave che. che, ane te pustaka lekhanano phalazAlI 6. nirjunattAvRttinAtama-varmA nirguNa arthAta phalaktA lekhaka che, ane te lekhaka padArthamAM rahenArI tathA guNa viSe nahi pustakathI para che. mATe e lekhanaphalazAlIe rahenArI evI kimatva) jAtivALe padArtha karelI lekhanarUpa kriyAnuM nAma "karma' che. karma kahevAya che. jema karmamAM koIpaNa 11. (pAtaMjalamate) vihitanidhi rUpAdika guNa samavAya saMbaMdhe karIne raheto kriyAthI ja je dhamadharma te karma. nathI. mATe karma niguNa kahevAya che; evA / karmakANDam-karmaNAM krttvytaaprtipaadknirguNa karmamAM rahenArI karmatva jAti che, TTaFI karmo kartavya che ema pratipAdana mATe te nirguNavRtti kahevAya che. vaLI e kama jAti guNa padArthamAM rahetI nathIkAra vedanA je kADa te.. 2. vyavasAyamArA dravya ane mATe te guNaavRtti' kahevAya che. evI devatA vagere arthanuM smaraNa karAvanAra vedane nirguNavRtti tathA guNaavRtti karmatva jAti je kArDa te karmakAMDa. samavAya saMbaMdhathI sarva karmomAM rahe che, varmAtAvAra -ahaMkAranuM pUla mATe ukta lakSaNa saMbhave che. | deha sAthe tAdAo te kamaja tAdAmya 6. karavA vicaH jarma karaNanA vyA- kahevAya che. pArano viSaya te karma. jema, vAMsa kara manavamA-kriyArUpa karma vaDe janya che; tene uMce karI lAkaDA upara aphALavArUpa vibhAga te karmaja vibhAga. vyApArane viSaya lAkaDuM che mATe " lAkaDuM' kara-pArabdha, saMcita, ane A e karma gAma evA karmanA traNa prakAra che. (lakSaNo che. saMvimAnapekSA karma saMyoga te te zabdomAM jovAM). ane vibhAga e bannenuM (kayAdi ) nirapekSa thApAnamAra-tuvamAitrikaje kAraNa te karma, | moH : samAnAdhivALa: ! je zabdonI 8. kumAzumacinanyama zarmA zubha ke ! vibhakita ane liMga samAna hoya evA ke azubha kriyAthI janya je adaSTa te karma, zabdonuM je samAnAdhikaraNa te karmadhAraya (e adaSTa puNya pApathI mizra hoya che.) samAsa, jema kRSNamRga, caitatA, I. For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (74) rAmezvaram "nitya naimitti mendriA tA:karmendriyanI de. prAyazcia tayAvidham | niSiddha ti rmAni vatA A pramANe cheH (1) vAk (vANI) paga suH sarvaDhinAm 1 (1) nitya karma, | ikiya devatA ami che; (2) pANi eTale (2) naimittika karma, (3) kAmyakarma, (4) hAthanI devatA idra che; (3) padanI devatA prAyazcitta karma ene (5) niSiddha karma evA upendra che; (4) vAyu (gudA) nI devatA mRtyu karmane pAMca prakAra che. che, ane (5) upasthanI devatA prajApati che. - sAmaipavArtha -kama padArthane pAMca prakAra cheH eu -mannAryasAmarthya prArA maMtranA. (1) ulleSaNa, (2) apakSepaNa, (3) AkuMcana, arthanA sAmarthyano prakAza karanAra graMtha. (4) prasAraNa, ane (5) gamana. e karma 2. vAyotiSada yAganA prayogane pRthvI, jaLa, teja, vAyu ane mana, e pAMca pratipAdana karanAro graMtha. mUrta drAmAM rahe che. badhAMja karma anitya | . cattAtranirmAnagratA zAstram | yajJamAM. hoya che. vaparAtAM pAtro banAvavAnA prakAranuM pratipAdana kAkA (jaina mate )-karma be pra- 1 karanArUM zAstra. jema-kAtyAyana sUtra, AzvalAyana kAranuM cheH (1, ghAti karma ane (2) a- sUtra, ApastaMba sUtra, ItyAdi. ghAti kama. kalpanA-avidyamAnapadArthasyAnyanasthitasya karmatiH -ekanA sukhI ke ! anyatra pratimAsa mAnasacApArA je padArtha duHkhI hovAthI badhA ja sukhI ke duHkhI thAya che. vidyamAna nathI, athavA je padArtha bIjI koI varmamamitA-varmadA jurivA . | jagIe chatA jonAranI saMmukha hAjara nathI, karmakAMDane pratipAdana karanAra veda bhAgano jemAM te padArthano je bIjI jagAe pratibhAsarUpa vicAra karyo hoya te graMtha. rU5 mAnasa vyApAra te kalpanA. kalpanAgauravam-samarthanityakalpanA kalpakarmaSaTakam-snAnaM saMdhyA japo homa nAvamAM koI kAryamAM eka samartha kAraNa AtithyaM devatArcanam / vaizvadevastathaitAni prAhuH chatAM tevAM bIjAM ghaNAM kAraNenI kalpanA. vamaLa pravRA1 ranAna, saMdhyA, japa, karavI te kalpanA gaurava jANavuM. jema-sarva hema, Atithya, devapUjA ane vaizvadeva e che jagatanI utpatti karavAmAM samartha evA eka karma che ema paMDite kahe che. (Atithyane samAveza vaizvadevamAM karIne tene kAme kaI yajJa Izvara vaDe sarva jagatanI utpatti siddha thayA chatAM paNa aneka IzvaranI kalpanA e kalpanA (brahAyajJAdika) zabda paNa bole che. | gaurava che. (e eka jAtane doSa che.). krmendriym-vdnaadivyaapaarkrnnmindriym| kalpanAlAghavam-samAlpakalpanA kalpanA belavA vagerene vyApAranuM karaNarUpa ikriya. parvamAM kAryanA utpanna karavA viSe samartha 2. ugItAmAmRtArca sati va- vastunI alpatAnI kalpanA tenuM nAma kaha5nA nAddhi kriyA sAdhanam -apaMcIkata paMcamahA- lAghava che. jema-sarva jagatanA kartA rUpe bhUtonuM kArya hAine je belavA vagere kriyAnuM kalpe je Izvara che, te eka mAnIe te sAdhana hoya te. kalpanAlAghava che; ane eka na mAnIe to meMthAla+-vApha, pANi, pAda, kalpanAlAdhava na kahevAya. kemake jyAM ekanI pAyu, ane upastha, e pAMca karmanAM sAdhana | kalpanA karavAthI kAryanI siddhi thAya che, tyAM hovAthI karmendriya kahevAya che. ghaNanI kalpanA karavAnI jarUra nathI. For Private And Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (75) ravinantaSimAva: | anAyAse pratIta thAya che, tema anAyAse prApta thaelA padArthInI icchA te vAsanArUpa kAma kahevAya che. kaSAyaH - cittasya rAgadveSAdi vaDe cittane tabdhibhAva (jaDatA) te kaSAya 2. cittasya rAgAdinA stbdhiibhaavaadkhnnddvstvnaasanam / rAgadveSAdithI thayelI cittanI jaDatAne lIdhe akhaMDa vastunuM agrahaNa te kaSAya. kANatvam- - cakSurindriyazUnyaikagolakatvam / netranA eka geAlakanuM cakSu iMdriyathI rahitapaNuM. nAcitam--sarve sati RicitkAru-vAya nRtyamAvapratiyonitvam / !i vastunuM astitva chatAM thADAka vakhata sudhI te vastunA astittvanA abhAvanuM je pratiyeAgIpaNuM te. arthAta vastunuM astitva chatAM thADAka vakhata sudhI te vastu na jaNAvI te. 2. prAgabhAvapratiyogitvadhvaMsa prtiyogivaanytaratnam / prAgabhAvanuM pratiyogIpaNuM ke dhvaMsanuM pratiyogIpaNuM e bemAMthI ekanuM hAvApaNuM. arthAt je vastunA prAgabhAva hAya athavA dhvaMsAbhAva hoya te vastumAM kAdAcitva jANavuM. jAma:--viSayAmiLAva: 1 RRSTa viSayanI abhilASA te kAma. 2. cAti viSayavegaDa'maLavA strI Adika Adika viSayanI abhilASA te kAma. 3. gAmanA suovu mulahetupurazyamAne zramANe smaryamANeSu vA tadguNAnusandhAnAbhyAsena cA rahyAmo varSa: sa AmaH potAne anukuLa sukhanA heturUpa artha jovAmAM, sAMbhaLavAmAM, ke smaraNamAM AvavAthI tenA guNanA anusaMdhAnanA abhyAsathI je ratirUpI tRSNA te kAma kahevAya che. jAmameddAH--vAdyayantavAsanAmeAtrividha: amaH / bAhya, AbhyaMtara, ane vAsanA, evA bhedathI kAma traNa prakAranA cheH jema-prApta karelA mAdaka viSe kAma te khAdya kAma; maneracarUpa mAdakanI icchA te AbhyaMtara kAma; ane rastAmAM paDelAM taraNAM jema janArane Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAmyatvam -- ttphlkaamnaavddhikaarikrttvysvam ! te te kuLanI kAmanAvALA adhikArIe kavyu hAvApaNuM te kAmyatva. zAsyame--je karmo karavAthI phaLanI prApti thAya, paNa je kama na karavAthI pratya lAge nahiM tene kAmya ka` kahe che. jema- jene svarganI IcchA hoya te jyeAtiAma yAga kare teA tene svarganI prApti rUpa kaLa maLe; paNa jene svarganI ichA nathI. tene na karavAthI kAMIpaNa pApa lAgatuM nathI. evA kamane kAmyaka kahe che. 2. svargAdiphalakAmanAdadhikArikarttavyam / svargAdi phaLathI kAmanAvALA adhikArIe karavA yAgya karmI, te kAmyaka rU. svargArITasAdhanam / svarga AdiSTa sAdhanarUpa ka te kAmyaka kAyatvam - dehavyApi tvagindriyatvam / dehamAM vyApI raheluM je tvak iMdriya, te paNuM, jAyavyUH--tattvajJAnanA prabhAvathI tattvajJAnI purUSa sacita karyAM bhAgavI levAne eke vakhate je aneka zarIrA dhAraNa karI che, te zarIrAnA samudAya te kAyavyUha kahevAya che. 2. ceciranvitayuvanezarIratvam| yAgIe je eke vakhate aneka zarIza race che tene kAyavyUha kahe che. vyApAra kArakam - vyApAravatkaraNam / = vALuM je kAraNa te kAraka kahevAya. 2 triyAnana vAram / kriyAnuM je janaka hoya te, kriyAnuM kAraka. 3. kriyAjanakazaktimatkArakam / kriyAne utpanna karavAne je zaktimAna heAya te kAraka kahevAya che. kAraNam - ananyathAsiddhakAryaniyatapUrvavRtti kALam / je padArtha anyathAsiddha varatuethI - For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (76) bhinna hoya che, tathA niyama pUrvaka kAryanI che te dharma. arthAta saMpUrNa kAraNamAM rahelo pUrva kSaNamAM rahe che te padArtha te kAryanA dharma te kAraNutA vacchedaka dharma kahevAya che. prati kAraNa kahevAya che. jema, daMDa, cakra, zAka -kAraNa be prakAranuM hoya kulAla, kapAla, Adika kAraNe, ghaTanA prati che -(1) sAdhAraNa ane (2) asAdhAraNa anyathAsiddha je rAsabhAdika temanAthI bhinna kAraNa, temAM samavAci tathA asamavAya che, tathA ghararUpa kAryanI pUrvekSaNa viSe niyama che kAraNabanne kAraNo-asAdhAraNa hoya che, ane pUrvaka henArAM paNa che, mATe te daMDAdika ghaTanAM nimitta kAraNa sAdhAraNa ane asAdhAraNa kAraNa kahevAya che. e ja rIte paTarUpa kAryanAM banne prakAranAM hoya che. kAMThale, taMtu, sALa, Adika kAraNa kahevAya che. 2. upAdAna kAraNa ane nimitta kAraNa 2. niyapUrvavRtti kALam je evA paNa kAraNane be prakAra che. padArtha kAryanI utpattithI avyahita pUrvakALamAM kAraNamAtravibhAgajanyavibhAga:-2 niyame karIne varte che, te padArtha kAraNa vibhAga kAraNa mAtranA vibhAga vaDe janya kahevAya che. hoya che. jema-ghaDAnAM be kapAle ghaDAnAM kAraNa vAsaNo tva-svAzrayasamavAya- hoya che, temano paraspara vibhAga tho te mAtrasamavetagAyananyavaMjAra guNotpannavam | kAraNa mAtra vibhAga; A vibhAgathI te kapArUpAdika guNenA AzrayabhUta je paTAdika dravya lono pUrva deza sAthe vibhAga thAya che, mATe che, te paTAdikanA samavAya kAraNarUpa je te kAraNa mAtra janya vibhAga kahevAya che. taMtu Adika avayava che, te taMtu Adika AITTrdAsa:--brahmane viSe avidyA avayavaya mAtra viSe samata je rUpAdika bAra rUpI abhyAsa te. ( avidyA 5 jagatanuM kAraNa guNa che, te rUpAdika guNa te paTAdi avayavI che mATe tene kAraNuvyAsa kahe che.) niTa rUpAdi bAra guNonA rUpasvAdika dharmo kArikA-alpAkSaratve sati vahvarthajJApakaH karIne sajAtIyaja hoya che. evA taMtu Adika | Dhola: mAriyA thoDA akSaromAM ghaNe artha avayanA rUpAdika bAra guNavaDe yathAkrame te paTAdika avayavInA rUpAda bAra guNa janya jaNAvanAre kaleka, te kArikA. hoya che. arthAta te avayavI niI rUpAdi kAryam--prAgabhAvapratiyogi kAryam / re guNonuM te avayava nii rUpAdika guNa asama- padArtho prAgabhAvano pratiyogI hoya te padArtha vAyi kAraNa hoya che. e rIte te paTAdi, pAdi kArya kahevAya che. jema, ghAdikanI utpattinI avayavIonA rUpAdi dvAdaza guNo viSe yathA pahelAM kapAlAdimAM "ahIM ghaTa thaze" krame taMtu Adika avayavonA rUpAdika dvAdaza ityAdika pratItine viSaya je ghaTAdikane prAgabhAva che, te prAgabhAvanuM pratiyogIpaNuM guNo vaDe janyatva che. eja te rUpAdi dvAdaza te ghaTAdikamAM che, teja te ghaTAdikanuM kAryapaNuM che. guNomAM kAraNa guNotpannatva che. 2. ti sAruM kAryam ! kRtinA saMbaMdharAttAprApa-kAraNutA be prakAranI che be prakAranI vALuM je hoya te kArya cheH-phalo padhAyakavarUpa kAraNatA, ane (ra) 3. ticANa sa0aulim ! je kRti svarUpa yogyatvarUpa kAraNatA. yogya hoine alaukika hoya te. TrutAvanA dharma-je dharmakAra. 4. vartamAnAvaradharva kArca | padAsutAnA nyUna athavA adhika dezamAM nathI | thenI vartamAna avasthAnuM upapAdanapaNuM rahe, paNa te kAraNanI babaranA dezamAM rahe che te kAryatva. For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (77) ka. (vedAntamate) sArasvAmimatavaravaminna- vidyA-anya vastumAM anyanI mu kAraNatA rUpe mAnelI vastuthI abhinna. buddhi te kAryAvidyA. A kAryAvidyAja paNuM te kAryAtva. - puryaSTakamAM kahelI avidyA jANavI. jemake, . kRtierSyatve pati kRtyuzA kRti dehAdikamAM AbhatvAdi buddhirUpa je bhrAMtijJAna * che te kAryAvidyA che. vaDe sAdhya heIne je kRtinuM uddezya ! hoya te kArya. rAvidyAprajAjA-kAryAvidyAnA cAra cAra prakAra che -(1) anitya svargAdimAM che. trayAnvata sata pracamAva nityabuddhi; (ra) azaci dehAdimAM zacibuddhi: vidhitvam traNe kALanA saMbaMdhavALuM na chatAM (3) pIDA vagere duHkhamAM sukhabuddhi; ane je pravRttinA abhAvanuM vidhi hoya te kArya, (4) anAtma dehAdikamAM "huM" evI Atmabuddhi. 8. niyatAmAyitva ! kAraNanI pachI kAcanAra -AnukUvaeN ceMniyame karIne je thavApaNuM te kAryasva. yaMtiH eka kAryanuM je anukUlapaNuM tenuM 6 vAlami ! pahelI kSaNanA nAma kAryakSasaMgati che. jema, vyApti saMbaMdhavALuM te kAryA. tathA pakSadharmatA e baMne eka ja anumiti10. purUSanA prayatnarUpa kRtivaDe sAdhya rUpa kAyanAM janaka hoya che, mATe vyAptinA je kriyA te kArya nirUpaNa pachI je pakSadharmatAnuM nirUpaNa che te kArya saMgati vaDe che. FArthatAvanazvaya-kAraNanA kAla:--vibhutve sati digsmvetprtvaasmadhikaraNamAM je saMbaMdhathI kArya rahe che te | vArivAra ane je dravya vibhu hoya, tathA kAryatAvachedaka saMbaMdha kahevAya. jema-dravyanuM ! dizA viSe asamaveta evuM je paratvanuM asamacAkSuSa pratyakSa thavAmAM udbhUtarUpa e kAraNa ! vAyi kAraNa che, tenuM je adhikaraNa heya te che. have ghaTarUpa adhikaraNamAM cAkSuSa pratyakSa dravya kALa kahevAya che. jema, nAnA bhAInI viSayatArUpa saMbaMdhathI rahyo che, (netranA pratya apekSAthI moTAbhAImAM kAlika paratva rahe che. kSano viSaya ghaDe che mATe.) ane teja ghaDArUpa te paratva guNanuM samavAya kAraNa moTAbhAInuM adhikaraNamAM udbhatarUpa samavAya saMbaMdhathI rahe che. mATe e viSayatArUpa saMbaMdha e zarIra che, te moTAbhAInA zarIra sAthe kALane kAryatAno avachedaka saMbaMdha che. ( ane sama je saMyoga saMbaMdha che, te paratva guNanuM asamavAya saMbaMdha e kAraNutAvacchaka saMbaMdha che.) vAyi kAraNa che, ane te sagarUpa asama vAyi kAraNo te kALa AdhAra che tathA dazA-avidyAjanya aMtaHkara * ! vibhu paNa che, mATe upara kaheluM kALanuM lakSaNa NadirUpa adhyAsa te. kAryAdhyAsa. (aMtaHkara | saMbhave che. NAdi avidyAnuM kArya hovAthI tene kAryAdhyAsa kahe che. 2. paratvAnAzrayatve sati vijAtIyaparatvAsama vAcikArAyAzrayaH : pRthvI, jaLa, 2. rAjasaM saM%Anya jJAnaviSayatvamuI teja, vAyu, ane mana, e pAMca mUrta dravyadeSanA saMprayogathI ( saMbaMdhathI) prApta thayelA viSeja parava tathA aparatva e be guNo rahe saMskArathI janya jJAnanuM je viSayatva te che. AkAza, kALa, dizA ane AtmA, e kAryAdhyAsa. cAra vibhu dravyomAM e banne guNa rahelA kAryAnvita kAryanA saMbaMdhavALuM. | nathI. mATe kALa e paratva guNano anAzraya For Private And Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (78) paNa che. vaLI kaniSTha bhAInI apekSAe eka jasTisa ara7ma- janamavAbhAImAM vijAtIya paratva rahe che. arthAta sivasaraLavAmaparatve triAparatvaFA kALane saMga daizika paratvathI vilakSaNa kAlika para rahe che asamavAya kAraNa jevuM evuM je aparatva, che, have e cha bhAInA zarIra sAthe kALane te kAlikAparatva kahevAya che. (jhindra je saMga saMbaMdha che, te soga pelA zabda juo.) vijAtIya paratvanuM asamavAya kAraNa che. te vAritvika-jhAvAtanavAdhirasaMyoganA AzrayarUpa te kALa che. mATe, je ! bavaM paratva kAsTivArA koI paNa janya dravya paratva guNane Azraya na hovA chatAM dravya koI paNa kALamAM ja raheluM hoya che, vijAtIya paratvanA asamavAya kAraNarUpa mATe te janmedravya kALasaMyogavALuM kahevAya saMgano Azraya hoya, te kALa, kahevAya. che. te kALasaMga che asamavAya kAraNa jenuM evI rIte ukta lakSaNa ghaTe che. evuM je paratva te kAlika paratva kahevAya che. 3. gatItAvicAratuH kAsTa: atIta arthAta be chokarAMomAM moTe hoya te (bhUta ), bhaviSyata, ane vartamAna, evA kAlika parva kahevAya ane nA hoya prakAranA vyavahArano je hetu hoya che, te te kAlika aparatvavALA kahevAya. kALa kahevAya che. vya-marthapati zakyUH 4. atItAdrivyavahAranAdhAra mara : | : rAm! ramaNaya eTale lokottara evA bhUta vagere vyavahAranuM je asAdhAraNa kAraNa arthane pratipAdaka zabda te kAvya. (rasatrue) te kALa. 2rasAtma vacce vacam | rasAtmaka -kALamAM (1) saMkhyA, (2) | vAkya te kAvya. (sA. da. pariNAma, (3) pRthakRtva, (4) saMga, ane 3. bAnandraviroSakanavaMtA vAcaH I I (5) vibhAga, evA pAMca guNa rahelA che. jhAsTarathama-bhUta, bhaviSya ane varta- | . eka jAtanuM khAsa AnaMda utpanna karanAra mAna, e traNa prakArane kALa kahevAya che. vAya te kAvya. (ane e traNa prakAranA kALa vaDe jaDa vastuo 4. nirdoSA lakSaNavatI sarItirguNabhUSaNA / pariccheda pAme che.) sArasAnesiva vacanAmamAM 1 kAvya divya-kAla dravya eka che, nitya zAstramAM kahelA deSa vagaranI, temAM kahelAM lakSaNavALI, temAM kahelI rItiovALI, che ane vibhu che. kAlaparicchedaH-dhvaMsaprAgabhAvapratiyogitvaM / temAM kahelA kAvya guNovALI, temAM kahelA kADhI cheHA prAgabhAvanuM tathA praasAbhAvanuM zabdAlaMkAra tathA arthAlaMkAravALI, temAM kahelA je pratiyogIpaNuM te kAlapariccheda jANo. | rasavALI tathA temAM kahelI vRttiovALI te jema ghaDAne potAnI utpattithI pUrve kapAlomAM je vANI tene kAvya kahe che. (kAvyAdarza.) prAgabhAva rahe che; tathA nAza pachI kapA kASThamAnam-iGgitenApi svaabhipraayaaprkaalomAM prarvasAbhAva rahelo che. te bane abhA- nam | ceSTA (nizAnI) vaDe paNa potAnA vanuM je pratigIpaNuM ghaTamAM che, je kAla- abhiprAyane prakAza nahi karavArUpa mauna te pariccheda kahevAya che. kAmona; lAkaDAthI peThe mauna rAkhavuM te. 2. spivirArAvRttitvam rijharakA jituM-qvAcakTrovajJApanama pUrvanA koI padArthanuM je cheDeka (keTaleka) kALa na vAkayamAM kahelA arthane saMkeca jaNAvo rahevApaNuM te kAlapariccheda. te. athavA- For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (79) 2. prApuraviddhArthaFI pUrve kahelA arthathI | kRtidhyA -je kArya prayatna rU5 kRti viruddha artha jaNAvo te. (zistu=paNa). | vaDe sAdhya hoya te kArya vartamaithunamu-gya mAnelI strIonA | tota-3/sAlA/rArthanApAstA guNanuM kathana karavuM te. Atma sAkSAtkAra thatA pahelAM jeNe saguNa - kuTIva -e eka saMnyAsane prakAra | brahmano sAkSAtkAra thatAM sudhI upAsanA karI che. A saMnyAsIo saMnyAsa lIdhA pachI zuM che, evo jJAnavAnuM manuSya "kRta pAsti' gharamAMja Azrama karIne rahe che, mATe teo | kahevAya che. (ene ja mukhyAdhikArI paNa kuTIcaka" kahevAya che. kutaf-kutithI virodhI taka. kRpa-svArthamanarenca paraduHsahALezA | yuvarAje zakti jAtisAmAnya | svArthanI apekSA rAkhyA sivAya bIjAnA viSe te jJAta thaIne upayogI thAya thAya che; ] duHkhane nAza karavAnI icchA te kRpA kahevAya. ane vyakti viSe to svarUpathI ja upayogI surii zAstraniSiddha pApa karma. thAya che-jJAta thaIne nahi-te kubajazakti niyunAja-bhogya buddhithI strIonI kahevAya che. - sAthe ghatAdika krIDA karavI te. mA-tirA vAtu pachAtrAma vaDhavazvama-phalAbhisaMdhi vinA karelAM saMcamanamA nAkavaDe kheMcelA zvAsavAyune cosaTha karmathI upajeluM prArabdha. mAtrA sudhI rekI rAkho te kuMbhaka. (eka | varupati (sAMkhyamate)-pradhAna. kemake hava akSarane belatAM eTale kALa lAge tene te keLanI vikRti (kArya) nathI. eka mAtrA kahe che.) varakSaUT-cAkSAtsavaH - 2. antaHstamakRttiH vAyune zarIranI | RkSa padanA zakya arthanI sAthe lakSyamANu aMdara sthira rahevA de te. arthane je sAkSAta saMbaMdha te kevala lakSaNo. vAsu-AMkhene ughADavA tathA ! enA jahata, ajahata ane ane jahadajahata, mIMcavAmAM madada karanAro vAyu. ' evA traNa bheda che. (te te zabda juo). DhavANu-chIMka ANanAro vAyu. | jaivaviti - sAMkhyamate) AkA tamAmU- kArasthApakAratvamAM jeNe zAdi pAMca mahAbhUta tathA zrotrAdi agiyAra - upakAra karyo hoya tene apakAra karavApaNuM. | Iti, e soLa ta anukrame tanmAtrAo zivamaste parajJAtRvat karelA ahaMkAranuM kArya hovAthI kevaLa vikRti kahevAya upakArane jANavApaNuM. che, kemake teo koinAM prakRti (upAdAna) nathI. tanA:-: gukhyamantana vaDhatibinamAnamu-mastAkSara nArA veda vihita yogadAnAdi kriyAo vitari ! je anumAnamAM koI paNa karIne saMpAdana karela je dharma tathA veda | sapakSa hete nathI, te kevaLatiki anumAna niSiddha hiMsAdi kriyAo karIne saMpAdana kare | kahevAya che. je-"pRthavI phutA mAte, anyaje adharma, te dhamadharmanA phaLarUpa sukhadu:kha vata, resthA na mite na tatva , bhogavyA vinA ja te dharmAdharmane nAza, te | cA nama, na tathA, tamArA " "pRthvI kRtanAza kahevAya che. jalAdika itara padArthothI bhedavALI che, gaMdhati-(prayatna zabda juo.) | guNavALI hovAthI, je je padArtha jalAdika For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (80) chatara padArthomAM bhedavA nathI hote te te ! mite, vivAhU'-'pRthvI jalAdika itara padArtha gaMdhavALo paNa nathI hota, jema jaLa. | padArthonA bhedavALI che, gaMdhavALI che tethI te Itara medavALuM nathI mATe gaMdhavALuM paNa A anumAnamAM gaMdhavarUpa hetumAM itarabhedarUpa nathI. A pRthvI tevI eTale gadhanA abhAva- | sAdhyanI kevaLa vyatireka vyApti ja che. vALI nathI (paNa gaMdhavALI che ), mATe ! ( vyatirenca zabda juo), mATe e (arthAta gaMdhavALI che tethI) tevI nathI, te kevaLa vyatireki liMga che emAM "sapakSe sarva eTale Itara bhedanA abhAvavALI nathI paNa hotuM nathI. itara bhedanA bhAvavALI che, arthAta Itara | vaTAvA anumAna-gadvipakSa padArthothI bhedavALI che. | vevyA je anumAnamAnamAM koI vipakSa A anumAnamAM pRthvI mAtra pakSa che; heta nathI, te anumAna kevalAnvayi kahevAya ane jaLa, teja, vAyu, AkAza, kALa, dilpha, che. jema-para: mA, pramecavA, devata, AtmA, mana, guNa, karma, sAmAnya, vizeSa, ( A ghaDe abhidheya che, prameya hovAthI, je samavAya, e tera padArthonA ne tera a nyA - je padArtha prameya hoya che te te padArtha bhAvarUpa bheda che te tera bheda sAdhya che. e abhidheyaja hoya che, jema paTa prameya hovAthI tera bheda ekalI pRthvImAMja ekaThAM rahe che; abhidheya paNa che. (ahIM IzvaranI pramAnA pRthvIrUpa pakSathI bhinna koI paNa padArtha te viSayatvanuM nAma abhidheyatva che.) te abhitera bhedarUpa sAdhyavALo nathI. ane nizcita yatva tathA prameyatvano koI paNa padArthamAM sAdhyavAnane ja sapakSa kahe che. (sapala zabda ! atyatAbhAva raheto nathI, (IzvaranI IcchAjuo.) mATe A anumAna tevA sapakSanA rUpa padazaktinA viSayavanuM nAma abhidheyatva abhAvavALuM hovAthI "kevaLa vyatireka' che.) paNa dravyAdika sarva padArtha te abhikahevAya che. | dheyatvavALA tathA prameyatvavALA che. ane je 2. kavacathati zunya sati vyatirevavyA. padArthamAM sArthanA abhAvane nizcaya hoya che, simajavam ! jemAM hetunI anvayavyApti na te padArthane vipA kahe che. (vipaka zabda hoya paNa vyatireka vyakti hoya te kevaLa- jue. ) mATe ukta anumAna vipakSanA vyatireki. abhAvavALuM hovAthI kevalAnvayi che. rU. je anumAnanA sAdhyanuM tathA hetunuM kaI 2. atyantAbhAvApratiyogitvaM kevalAnvayitvam / paNa jagAe sahacAra darzana heya nahi, paraMtu je anumAnanA sAdhyano kaI jagAe paNa atyaMtabhAva na hoya te anumAna kevalAnvayi te sAdhya tathA hetunA abhAvanuM sahacAra darzana kahevAya. jema-"ghaDa abhidheya che, prameya hoya, te te anumAna kevalavyatireki kahevAya. hovAthI.' emAM abhidheya ane prameyatva jema-"pRthvI bIjA dravyothI bhinna che; | sarvatra hovAthI tene atyaMtabhAva nathI. gaMdhavALI che tethI; je dravya gaMdhavALuM nathI kevalAnvayiliGgam-anvayamAtravyAptikaM hetuM te pRthvI paNa nathI hotuM, jemAM pANI vagere. kiM vAvaMci. je heturUpa ligamAM sAdhyanI devarAtiviDi-dathatimatra | kevaLa anvayavyAptija rahe che-vyatireka vyApti caNi jim tire ! je liMgamAM rahetI nathI-te liMga kevalAnvayi kahevAya che. sAdhyanI kevaLa vyatireka vyAptija hoya che. jema "micara, kocaravA, padavata" anvayavyApti hetI nathI-te liMga kevaLa (ghaDo abhidheya che, prameya che tethI, paTanI vyatireka kahevAya che. jema-- "pRthvI tare pike.) A anumAnamAM prameyarUpa hetumAM For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (81) abhidheyasvarUpa sAdhyanI kevaLa anvaya vyANija karmendrio sahita mana; (4) vijJAnamaya kozache-vyatirekavyApti nathI-mATe e prameyasvarUpa pAMca jJAnendriyo sahita buddhi; ane (5) liMga kevalAnvayi kahevAya che. (avayathAsi AnaMdamaya koza-kAraNa zarIra athavA suSupti. zabda juo.) A liMgamAM vipakSathI vyAvRtti rAva -(1) vapha, (2) mAMsa, hetI nathI. (3) rUdhira, (4) meda, (5) bhajajA, ane (6) vAva jema, "zaMkha hADakAM. e cha bhUladehanA ghaTaka padArthone dhaLo ja hoya che.' emAM zaMkha rAte ke pILe "pazikA' kahe che. heto nathI, ane kevaLa dhaLApaNanA 'ja' nika-pustriAva vatra: zabdathI nirNaya karyo che mATe e kevalAyoga- purUSanA guhya sthAnane DhAMkanAra vastrane cIMdaraDe vyavacheda che. te kapIna. kaivalyam-vidyayA nirastAvidyAtatkAye / 2. kutsitasya pInasya mAMsasyAvaraNam / brahamavAda ( niHzreyas e kaivalyanuM bIjuM nidita ane puSTa mAMsane DhAMkavAnuM sAdhana nAma che.) vidyAvaDe avidyA ane tenuM kArya te kapIna. jagata e sahune bAdha karIne brahmabhAvanI 3. ekahastapravistAra karadvadvaMsamAyatam / vilprApti te kevalya. sarva duHkhanI nivRtti ane AtmasukhanI prApti, evA be prakAra kaivalyanA zvitatRtIyAMza guNA jIvanamItim eka che; athavA jIvanmukti ane videhamukti evA hAtha pahoLuM, be hAtha lAMbuM, ane tene trIjo be prakAra kaivalyanA che. bhAga laTakato rahe evuM guhyAchAdana hovuM joIe ema kaheluM che. daivImA -(pAtaMjalama)-kalezA | mAmudAMta Ave tyArathI te pAMca dikanuM AdhArabhUta je citta che, te cittane vilaya thaye purUSanuM je potAnA vAstava asaMga | varSanuM vaya thatAM sudhInI avasthA. 13 11 nirvikAra rUpe avasthAna che, teja purUSane | ma-ninjamAnArtha prApti . Icchita mekSa che. arthanI prApti. zaravAghA -dazathI paMdara varSanI vayane 2. pArthaH: mA A pUrve joIe kazera avasthA kahe che. ane A tenI pachI joie, e niyamane rArthakatA zabdanA krama kahe che. arthane pratipAdana karanAra (saMgraharUpa graMtha.) rU. pUrvAparavAnaYI prathama ane pachI 2. raddhiArthanirvacanaparijJAnamA zabdanA evI goThavaNa ke sthiti. arthanI niruktinuM jJAna, 4. sAmatujavyApA sAmarthyarUpa hetuthI 2. zivAbhAchardarva rAtraH karAte vyApAra taravAranuM myAna (keza) jema taravArane DhAMke zAmaniTa-indriyone viSayothI rokavI che, tema AtmAne DhAMkanArA hevApaNuM te keza. te nigraha kahevAya che; baLAtkArathI dine rAma -taravArane jema myAna rokavI te haThanigraha kahevAya che; ane zAstramAM (keza) DhAMke che tema AtmAne DhAMkanArA keza kahelA krame karIne rokavI te kramanapraha pAMca cheH (1) annamaya keza, eTale sthUla ! kahevAya che. zarIra; (2) prANamaya keza-pAMca prANa ane | may -e nAmane eka vAda athavA pAMca karmendri; (3) manomaya koza-pAMca 1 mata. A matane sRSTidaSTivAda kahe che. e For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (82) matamAM AkAzAdika tema mAtApitAdika sarva | hetuo jovAmAM, sAMbhaLavAmAM ke maraNamAM pitapotAnA kAraNamAMthI krame karIne utpanna AvatAM te te denA anusaMdhAnarUpa adhyAthAya che ema mAnyuM che. sathI je paritApa upajAve e anya nAme ziyAsaMcAvimAcAradhArA hetuH | cittavikAra upaje che te krodha. saMyoga ane vibhAgano asAdhAraNa hetu dhanapuutha -dhanI nivRttine te kriyA. upAya dayA, ahiMsA ane kSamA che. 2. vajApaniSAvAciA | ikiyAdika rA - rAdhanAkSaLaH che ! pIDArUpa karaNanA athavA vAMsalA adika sAdhananA vyApAra lakSaNavALe manovikAra te kaleza. vaDe je utpanna thAya te kriyA. 2. vAyacatamaa zrerAvamAM avivAdi nivruttimaithanamU-strI sAthe saMga. | pAMcamAMthI game te eka kaleza kahevAya che. ziyAti-kriyAnI janaka zakti. rAmu-oga darzanamAM A pramANe 2. satvaguNavaDe nahi abhibhava pAmelA je ! pAMca kaleza kahyA che; (1) avidyA, (2) rajoguNa ane tamoguNa te kriyAzakti asmitA, (3) rAga, (4) dveSa, ane (5) kahevAya che. abhiniveza. (te te zabda juo.). ricArAjA-kriyAzaktinA be kSatriviravidratyaMcAra-apakSAvyApAra cheH (1) AvaraNa zakti ane (2) maMbrihitatve ti sAdhanarminu niravikSepa zakti. travuddhiArthena tAsthAAhityam | apakSa Da-vAghadhanAvelAzIrA-je bahAranAM ! AtmajJAnIne zAse je daMDa dhAraNAdinI sAdhananI apekSA rAkhe che te krIDA (ramata). AjJA karI che, tema chatAM paNa sAdhanasahita zodha - dUSArthasAdhanamatatanaviSayavAra tamAma vidhiyukta karmomAM niSphalatva buddhidaDha koSaH duHkhAdi rUpa kiSTa (aNagamatA-deSa ! thayelI hovAthI temAM AsthA rahitapaNe tene karAyelA) arthanI sAdhanabhUta je cetana vastu hoya ane vasyanI ta kSatriya ane vaizyane viThasaMnyAsa kahe che. che, te cetana vastuviSayaka je deva che, tenuM kSa--nimeyAvacchinna ruca nAma krodha. caturthomAnA nimeSaNa (AMkha mIMcakAra) 3, gamritra bIja ati rUpa kriyAvaDe avicchinna je kALa tene the vAne abhilASa te dha. | bhAga te kSaNa. rU. niviSayavahetu: solA je viSaya - 2. (bauddhamate) svAghecAvAthaprAmAvAnApitAne aniSTa hoya te viSe dveSarUpa hetuthI dhAraH samaH jeTalo samaya pitAnA para AdhAra rAkhatA padArthane prAgabhAvano AdhAra utpanna thayelo ane vikAra te krodha. na hoya teTalo samaya te kSaNa. arthAta je . jAnitA vidhAtA gumaH | | samaya padArthanA prAgabhAva vakhate hotA nathI, icchelA arthano nAza thavAthI upajela je paNa prAgabhAvane nAza thatAM tarata ja hoya buddhimAM kSobha te krodha. che te kSaNa kahevAya che. 5. AtmanaH pratikUleSu duHkheSu duHkhahetuSu kssnniktvm-tRtiiykssnnvRttidhvNsprtiyoramAne, gharamANe maryamALA vA tattavAnu- zivaM Liyama zabda ane jJAnAdikane sanyAnASyAna : vaDhanAme maLyuH sa va trIjA kSaNamAM rahele je vaMsa che, te pitAne pratikUla evAM duHkha ke duHkhanA dhvasanuM te zabda ane jJAnAdikamAM je 1. For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (83) pratiyogipaNuM che, te (zabda ane jJAnAdikamAM) kSaNika che. khaNDanam - zabdArthAnirvacanIyatA pratipA- 2. kSattarAsarvAdhitve sati sadasva- tama zabdArthanI anirvacanIyatAnuM pratijitvA jene bIjI kSaNa sAthe saMbaMdha ne | pAdaka te khaMDana. chatAM kSaNanI sAthe saMbaMdha hoya, evA saMbaMdhIpaNane kSaNitva kahe che. 2. paramatapadArthanirAkaNatve sati khmtdossrU. 3ttAnarakSAvRttiasapratini. parihAra: ! bIjAe mAnelA padArthanuM nirAvamAM utpatti kSaNanI pachInI kSaNamAM rahelI karaNa karIne (te padArthane khoTA TharAvIne ) je vaMsanuM pratiyogitva te kSaNikad. | pitAnA matAmAM vAdIe kahelA denA pari 4. je padArthano pitAnI utpattikSaNathI hAra karavA te khaMDana. pachInI kSaNa sAthe saMbaMdha na hoya te padArtha khnnddprlyH-jnydrvyaandhikrnnkaalH| re kSaNika kahevAya. (yogAcArya bauddhone mane? kALamAM kaI kaI janya dravya rahetuM nathI te tamAma bhAva padArtho kSaNika che.) kALa khaMDapralaya kahevAya. sAvinajhara --kSaNika vijJA- ! khilakANDatvam --karmopAsanabrahmakANDeSu nanA be prakAra che; AlayavijJAna ane trika catRthvamAi ta savaiyamiyAna pravRttivajJAna. prItvanA karmakAMDa, upAsanA kAMDa, ane kSamA- vAkya sAhitaw asvikasa- brahmakAMDa, e traNe kAMDamAM je kAMI jitAkoi gALo de ke mAre tathApi kahevAnuM bAkI rahI gayuM hoya te sarva jemAM cittamAM vikAra na upajavApaNuM te kSamA kaheluM hovAthI je prakIrNapaNe te khilakAMDa. 2. satyapi sAmarthe paribhavahetuM prati 2. pariziSTa. zodhacAnutti. athavA, pitAnI avahelanA rahyAtipaMcamu -khyAti eTale bhramakaranArane zikSA karavAnuM sAmarthya chatAM paNa jJAna. e bhramajJAnanuM pratipAdana judA judA tenA prati je krodhanI utpatti na thavI te kSamA. zAstrakAre jadI judI rIte kare che. te kSayatApa:-puNyakarmakSaye ptnbhiitijnystaapH| badhAnI maLIne pAMca khyAtio che mATe tene puNyakarmane kSaya thavAthI svargAdi lokamAMthI khyAtipaMcaka kahe che. e pAMca khyAtio A pramANe che - nIce paDavAnA bhayathI je paritApa thavo te ! (1) AtmakhyAti-vijJAnavAdI bauddhone kSayatApa kahevAya che. kSepara -pravaktaiAca taHca | (2) asakhyAti-zAvAdI bauddhone sannigherAva:| graMthakartAe je aMza graMthamAM lakhyA nathI, te aMzane te graMthamAM goThavI de (3) akhyAti-sAMone mate. te te kSepaka. 2. evI rIte je kSepaka kare te paNa (4) anyathAkhyAti-niyAyikone mate. (5) anirvacanIya khyAti-vedAntIone kSepaka kahevAya che. - sema -citarakSAbU je hoya tenuM rakSaNa karavuM te. __ gandhaH-ghrANagrAhyavRttiguNatvavyApyajAtimAn 2. parikSAnA prApta karelAnuM ? jaH | ghANe I driyavaDe grAhya vastumAM rakSaNa karavuM te. rahenArI evI je guNatva jAtinI vyApya | mate. For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (84) jAti che, te jAtivALA (aMdhatvavALo) guNa sAmAnyavALo hoya, te padArtha guNa kahevAya gaMdha kahevAya che. che. athavA 2. prANaprathA ju anya prANa idriya 2. dravyatvavyApakatA vacchesarAmigatimAna vaDe grahaNa karAte je guNa ne gadhe. gujaHA dravyatva jAtinI avacchedaka (eTale rU. pRthivImAtravRttapatnasAkSAtyAga gAta- samAna dezamAM rahelI) ane sattA karavuM ja svam mAtra pRthvImAMja rahenAruM . jAtithI bhinna evI guNatva jAtivALe je guNatva che jemAM sAkSAta vyApaka heya padArtha te guNa. dravyatva pati pRthvI Adika evA padArthanuM (gadha guNanuM) je jAtimAna nava drAmAM rahe che; ane guNa paNa pRthvI paNuM te gaMdhatva kahevAya. Adika nava drAmAM rahe che, mATe guNa e jadharLavA-(1) sorabha ane dravyatva jAtino vyApaka kahevAya che, ane te (2) asaurabha, evA be prakArane gaMdha rUpAdika guNamAM rahelI je vyatva patinI guNa che. te ekalI pRthvImAM rahe che ane vyApakatA, te vyApakatAnI avicchedaka guNatva nityaja hoya che. jAti che, ane te guNatva jAti sattA majamu-() niyatattarA/- jAtithI bhinna paNa che. evI guNatva jAti mALei varSa nim! mUrtA dravyane rUpAdi sarva guNemAM samavAya saMbaMdhathI rahe niyamathI rahita (game te tarapha) uttara deza che, mATe guNanuM A lakSaNa saMbhave che. sAthe (prathamanA sthAnane choDIne pachInA rU. ramatamatratRtti-nityAnityavRtti vArthasthAna sAthe) soga thAya che, te saMyoganuM ! vimAnavAdhimAna : dravya samata asamAyi kAraNa je te mUrta dravyanuM karma | mAtramAM rahenAro. tathA nitya ane anityamAM che, te karmane gamana' kahevAmAM Ave che. rahenAre, e je padArtha vibhAjaka upAdhi (vastu prathama je sthaLe hoya te sthaLane pUrva { che, te upAdhivALo padArtha guNa kahevAya che. deza kahe che, ane tyAMthI je bIje sthaLe ! rama, upAdi, covIza guNa yathA, pUthvI jAya tene uttara deza kahe che. pUrva ane Adika nava dravyomAMja samavAya saMbaMdhathI uttarano pahelAM ane pachIne, evo artha ! rahe che, mATe te rUpAdika guNa dravya samata sAmAnyataH kara.). | kahevAya che, evA dravya samata rUpAdika - mamAnAmi cittavRttiH | abhi | guNamAM ja guNatva jAti samavAya saMbaMdhathI mAnarUpa cittanI vRtti. rahe che-guNathI bhinna bIjA koI padArthamAM jAthA - sumASitana sarvIyamAnA subhA- rahetI nathI mATe guNatva jAti dravyasamata SitapaNAne lIdhe sarva koI jene gAya che. mAtra vRtti kahevAya che. vaLI te guNatva jAti te gAthA. nitya dravyomAM rahe che, tema anitya dravyomAM tamU-varatawAmameTIkramapitA paNa rahe che, mATe te nityAnityavRtti kahevAya saMta vA te vAta navi vidyuH 1 che, ane te guNatva jAti padArtha vibhAjaka saMskRta ke prAkRta je kAMI svara, tAla, grAma- upAdhirUpa paNa che. (vArthavimAna upAdhi. bheda, rAga ane rAganAM aMgovALuM hoya tene zabda juo.) mATe guNanuM A lakSaNa gAyana jANanArA gIta kahe che. saMbhave che. gukha-zcama sati sAmAnyavAna 8. sutvagAtimAnuM muLa: je padArtha gudA je padArtha dravya tathA kamathI bhinna | samavAya saMbaMdhe karIne guNatva jAtivALA heya tathA samavAya saMbaMdhathI jAtirU5 | heya te guNa kahevAya che. For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (85) 5. nirguNatve niSkriyatve sati sAmAnyavAm guNavAdaH-pramANAntaraviruddhArthajJApakaH zabdaH Tre I je guNarahita ane kriyArahita chatAM gujarAta pratyakSAdika pramANuthI viruddha je sAmAnya guNatva jAtisAmAnya) vALa hoya artha che, te arthanuM bAdhaka je vAkyane guNaguNa kahevAya. vAda kahevAya che. jema-"ahi cU: guja-anya zAvALAonI "guNa" | che cAmAnaH pratara: " (yajJamAM pazune bAMdhavAne zabdanI paribhASA nIce lakhI che - je lAkaDAne thAMbhale hoya che, tene cUpa kahe che.) "A cUpa e sUrya (1) zabdazAstrIo-, , zo e che, ane A yajamAna e darbhane kalyo che." A vAkaya akSarane guNa kahe che. yUpa ane AdityanA abhedanuM pratipAdana kare (2) sAMkhe--satva, raja ane tamane che. ane yajamAna tathA darbhanA kalAnA guNa kahe che. abheda pratipAdana kare che. e banneno (3) mImAMsaka-havanamAM upayogI che. A * abheda pratyakSa pramANathI bAdhita che; mATe dahIM Adika dravya che tene guNa kahe che. evA pratyakSa pramANathI virAddha abheda arthonuM (4) yogazAstramAMzama, dama, titikSA bedhaka hovAthI e vAkya "guNavAda' nAme vagerene guNa kahe che. arthavAda kahevAya che. (udAharaNamAM ApelA (5) dharmazAstramAM-akapaNutA, ane guNavAdanuM tAtparya e che ke, cUpa sUryanA spRhatA vagerene guNa kahe che. jevo caLako che ane yajamAna darbhanA kahyA jevo pavitra che.) athavA- kAvyazAstrIo-pAdikane guNa kahe che. 2. pramANAntaravirodha satyatharvAdo guNavAdaH / vigho-ArogrAdikane guNa kahe che. bIjA pramANathI viruddha heIne je arthavAdarUpa zi9pIo-citrAdika kAryonI kuzaLa- vAkya hoya te guNavAda. tAne guNa kahe che. suvimAna 3mdha -je dharmone sAmAnya lake-satyavacana, Arjava, lIdhe rUpAdi guNanA vibhAga karAya che te dharma vagerene guNa kahe che. guNavibhAjaka upAdhi kahevAmAM Ave che. mokSavAdIo-baMdhana karanArI vastune juvAra-minnAhAtAnAM muLAnAtathA derIne paNa guNa kahe che. mAnA virALAnAM vA yuvAna ! jAdI guNatraya-(1) sattva, (2) rajas ane A 2 judI zAkhAomAM kahelA guNa, aMge ke A vizeSaNone eka arthamAM lAgu karavAM ke umerI (3) tamasa, evA traNa prakRtinA traNa guNa che. levAM ke eka buddhimAM (jJAnamAM) ArUDha karavAM guur vArtha guNa padArtha covIza prakArane ' ' te guNapasaMhAra kahevAya che. cheH 1) rUpa, (2) rasa, (3) gaMdha, (4) sparza, gurutvam-AdyapatanAsamavAyikAraNaM gurutvm| (5) saMkhyA, (6) parimANa, (7) pRtha, (8) | je guNa AdyapatananuM asamavAya kAraNa hoya saMga, (9) vibhAga, (10) paratva, (11) che te guNa gutva kahevAya che. aparatva, (12) gurutva, (13) kavatva, (14) 2. AdyapatanAsamavAyikAraNavRttiguNatvavyApya sneha, (15) zabda, (16) buddhi, (17) sukha, gAriguravamA AdyapatananA asamavAya (18) duHkha, (18) icchA, (20) kepa, (21) | kAraNamAM rahenArI tathA guNatva jAtinI prayatna, (22) dharma, (23) adhama, ane (24) vyApya evI jAti (gurUvava) vALe guNa te saMskAra, e covIsa padArtha guNa kahevAya che. guruva. For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (86) rU pRthiIvRttipratyakSaviSayAvRtti muLatvakAkSADhAvyazAlIna, (4) dhAra saMnyAsika. ( lakSaNA te te zabdomAM jovAM ) natimattutvam / pRthvI viSe vartanArUM je gurutva che, te gurutvamAM gurutvAti rahe che mATe te pRthvIvRtti vRtti kahevAya che. tathA te gurutvanuM pratyakSa thatuM nathI mATe te mATe te pratyakSanA viyarUpa rUpAdi guNemAM avRtti (na rahenAra) paNa che. evI guNatva tinI sAkSAta vyApya je gurutva jAti, te jAtivALA guNa te gurutva. | 4. gaDhavRttivRttipratyakSatriyavruttizuLavasAkSI ghAvyanAtimadutvam / jaLamAM rahenArA guru tvamAM rahenArI ane pratyakSa viSaya rUpAdimAM na rahenArI, evI guNatvanI sAkSAt vyApya je gurutva jAti, te AMtavALA gu te gurutva. (lakSaNa 3 tuM juo.) -. hitAvaitRtvam yuhalam / hitane upadeza karavApaNuM te gurutva. 6. surAcApana vahyuM mutram / saMzayane dUra karavApaNuM te gurutva. gurugunaH--A guNa ratI, mAsA, tAle, tyAdi bhedu vaDe aneka prakAranA hoya che. e guNu pRthvI tathA jaLamAM rahe che, temAM paNa paramANurUpa pRthvI tathA paramANurUpa jaLamAM gurutva nitya hoya che, tathA dravyakAdi rUpa pRthvImAM ke jaLamAM anitya hoya gurutva guNu atIndriya che. che. zudghamALaLamaithunama-- ekAMta dezamAM bhAgyabuddhithI strIo sAthe bhANuM karavuM te. i zuddAbhramaH--- vaivAni vidhinA tapanI triH / vivAhavidhi vaDe sro sAthe lagna karIne je AzramamAM rahevAmAM Ave che te Azrama. 2. vivAhavidhithI strI paraNyA pachI zrotasmAta karmanuM anuSTAna je AzramamAM cAya che te Azrama. gurUsthAzramaprAnta:-gRhasthAzramanA cAra prakAra cheH (1) vArtAka, (ra) yAyAvara, (3) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gocara:-~- jJAnipitA viSaya:| jJAnavaDe vyakta thayele viSaya. gotram - putrapautraprabhRtikamapatyam pautra, AdikamAMnu saMtAna. gotrivarma (jainamate)--'huM ArhatanI ziSyaparaparAnA gAtramAM praviSTa thayA chuM.' e prakAranA jJAnanA hetubhUta kamane gAtrika ka kahe che. 2. strInA udaramAM mizra thayelA vIya tathA rajanI tatvajJAnane anukULa je dehAkAra pariNAma zakti te geAtrikakama kahevAya che. gotvam - gavatarAvRttitve sati sklgovyakttivRttittvam / gAyathI bIjA pazumAM je na rahetAM saghaLI gAyarUpa vyaktiomAM raheluM hoya te. (sAmAnya rUpa jAti. badhI jAti mATe A udAharaNarUpa zabda che. ) For Private And Personal Use Only putra, gauNa prayojanam - anyecchAdhInecchA viSa| cavar| bIjAnI icchAne adhIna icchAnA viSaya hAvApaNuM. coLAmA--putra, strI, vagere gauNAtmA kahevAya che. coprAzi vRttiH zaukhIvRtti-- yacArthasAcaveLa rAyacArja nauttavRttiH / padanA zakaya arthanuM je sAdRzya che te sAdRzya rUpa vaDe azakaya arcanA mAdhatI hatu je vRtti, te gauNIpitta kahevAya che. jema siMheA jaivattaH| (devadatta siMha che. ) A vacanathI sahanA ane devadatta nAme purUSanA abheda pratIta thAya che, te saMbhavatA nathI, mATe 'siMha' padanA gauNIvRttithI zrotA purUSane siMhanA jevA devadatta che, evA Adha thAya che, emAM siMha padane zakaya a je mRgarAja nAme pazu vizeSa che, tenAmAM rahelA je ratA, krUratAdika dharmAM che, te dharmAM devadattamAM paNa che, eja devadattamAM si'hatuM
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (87) sAdasya che. e sAdayarUpa vaDe te devadatta darzanAvaraNaya, (3) mohanIya, (4) aMtarAya purUSane bodha siMha zabdanI gauNa vRttithI ja karma. e cAra prakAranAM karma zreyane nAza thAya che. siMha zabdanI zaktivRttithI ke karanArAM che mATe emane ghAtikarma kahe che. lakSaNavRttithI thatuM nathI, mATe e gauNavRtti zALA-pazvisananacim gaMdhazakti tathA lakSaNathI bhinna mAnavI joIe. jJAnanuM sAdhana Ikiya te dhrANa. kiTalAka AcAryo gauNavRttine samAveza lakSitalakSaNamAM kare che.) 2. lakSyamANaguNayogena svArthAdanyatravRtti- cakraMka-(deASaH) pUrvasya puurvaapekssitmdhynavRttiH lakSyamANu (lakSaNa rUpe jaNutA) : mApekSittiernkSatad pUrvane apekSita guNanA yogathI zabdanA pitAne arthathI je madhyama che, te madhyamane apekSita je bhinna arthamAM je vRtti te gauNIvRtti. uttara che, te uttarane vaLI je pUrvanI apekSA . kavRttA jaunI vRttiH guNane tenuM nAma caka athavA cakriyA nAme deva anulakSIne pravRtta thayelI vRtti te gauNIvRtti. | athavA bIjI rIte kahIe te pahelAne bIjAnI vaF-('lAdhava' zabda juo.) bIjAne trIjAnI ane trIjAne pAchI pahelAnI jhabhya -avivekAnanAdena pravRttavAkya apekSA te cakrikA. samAsaH alaukika evA eka prayajanane 2. trita siddhAvavadhArena triAvakSA uddezIne pravRtti thayela je vAkyane samudAya paheluM bIjuM ane trIjuM e traNanI siddhi te graMtha. karavAne te traNanI je apekSA te cakrikA. __ grahaNam-ziSyakRtapraznAkSepavAkyArthAnAM sadyo vadhu:-pApawdhAyanamanninA rUpanuM vadhArA sAmarthyam ! ziSya karelA prazna athavA AkSepa vAkyanA arthane tatkALa samajI jJAna thavAnuM sAdhana je ikiya te cakSu. levAnuM sAmarthya. 2. pratyakSajJAna. crmtvm-svsjaatiiypdaarthpraagbhaavaandhizAMtrimUDhaDhipratyakSadavartama ratvam | pitAnA sajAtIya padArthanA laukika pratyakSarUpane gya hovApaNuM netrAdi prAgabhAvanuM je adhikaraNa nahi hovApaNuM ikiyathI grahaNagya hevApaNuM. te. arthAta je padArtha chevaTane hoya temAM | koIne prAgabhAva rahe nahi e spaSTa che. ghara-vAghaminAdhiravRtti- rAmakRti je smRtinI pachI bIjI gAtA pitAnA AzrayarUpa je ghaTa tenAthI ke smRti utpanna thAya nahi te caramasmRti bhinna adhikaraNamAM nahi rahenAruM jAti sA. kahevAya che, e caramasmRti bhAvanAkhya mAnya te ghaTava (A udAharaNarUpa lakSaNa che.) saMskArane nAza kare che. kavacita vilakSaNa vaTAtvapU-pravidha tAvyApavivRvatA- rAgAditho, athavA kALe karIne paNa smRtine nipaja | pratyeka viSayatAmAM vyApaka nAza thavAthI bhAvanAkhya saMskArane paNa evI viSayatAne jaNAvavApaNuM. jema pratyeka nAza thAya che. paTarUpa viSayanI viSayatAmAM vyApaka taMtunI cAvAyA - varki viSayatAnuM nirUpakatva e paTanuM ghaTaka che. ke kRLe dAtA ra na muMbIta gs thAtivarmA - jinamate) ghAtikarma pALe vidhiH || zukala pakSamAM ekAeka cAra prakAranuM cheH (1) jJAnAvaraNIya, (2) grAsa vadhAratA javuM ane kRSNapakSamAM eka gha For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (c) eka grAsa ghaTADatA javuM, tathA amAvAsyAne mATe je eka prakAranI kriyA karavI tene divase bhAjana karavuM, evA cAndrAyaNa vratanA vidhi che. ceSTA rahe che. 2. zarIratadavayavasamavetA yA kAcidvi cArvAvas----vRtiziSyatve sati vaijJA-zAmiyA sAceSTA / zarIra ane tenA avamavAvitvam / bRharapatinA ziSya hAine je veAmAM samaveta evI game te viziSTa kriyA te ceSTA kahevAya che. dehAtmavAdIpaNuM te. cikitsA -- vyAdhinivAraNa vyaapaarHvyAdhine maTADavArUpa je vyApAra te cikitsA, cintarvA--pravRttiketuriA virSA / purUSanI pravRttinI hetubhUta je RcchA vizeSa, tene cikIrSI kahe 2. sampAnecchA nivISNu| sapAdana karavAnI icchAne cikIrSA kahe che. cit--jJAna. je jJAna svarUpa hoya tene 'cidAtmA' kahe che. cittam (bauddhamate )--Azaya; AlayavijJAna; 'huM, huM' evA nirvikalpaka jJanAnI dhArA. ra. ( vedAntamate) anusaSAnAbha vRttimavantaHLam / smaraNurUpa vRttivALu' aMtaHkaraNu te citta. citmAta:--vipraticintaH| caitanyanuM Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ceSTA - hitAhitaprAptiparihArArthA kriyA ceSTA / hitanI prApti mATe athavA ahitanI nivRtti ceSTApramANam------ A pramANu tAMtri mAne che.) je purUSo paraspara maLIne, hAtha vagerenI AvI ceSTAthI tamAre A a jANavA, e pramANe ceSTAnA saMketa kare che, te purUSane te ceSTAthI te te arthanuM jJAna thAya che. evA vijAtIya jJAnanuM e ceSTA karaNa che. mATe e vijAtIya prabhAnuM karaNa hAvAthI 'ceSTA' paNa eka pramANa che. aittima--(bauddhamate)AlayavijJAnathI bhinna satraLuM jagata caitika kahevAya che. eneja 'buddhimedhya' paNa kahe che. cha pratibiMba. 2. cilakSaNarahitatve sati cidvavadbhAsamAnatvam / "" chalam - vaktRtAtparyAviSayArthakalpanena duussnnaamitrAnaM jIm / vatA purUSanA tApanA viSabhUta atI kalpanA karIne vaktA purUSane dUSaNanuM kathana, tenuM nAma chA. jema koi vaktAe kahyuM ke "rya puSaH nAgavAgtH navakambalatvAt " A mANasa nepALathI caitanyanAM lakSaNathI rahita hAine je caitanyanI AvyA che, navakakhala (navIna kAkhaLA)vALA peThe bhAsamAna thatuM hAya te. che tethI. AmAM 'navaka'ala' emAM nava pada citmAtravAlanA--jagatamAM zakti (che), che, pada vaDe navInapaNAnA medha karavAnuM mAti (jaNAya che), priya ( amuka vastu amu-vaktAnuM tAtparya che. paNa vatAnI aviSayabhUta navatva sakhyArUpa arthanI kalpanA karIne prativAdI kahe che ke, e garIba mANusa pAse nava kAmaLA aeja kayAM ? mATe tame kaheA che te yathArtha nathI. AvI rIte asiddhi doSanuM kathana te chala kahevAya che. e chala traNa prakAranA cheH (1) vAla, (ra) sAmAnyachala, ane (3) upacArala. kane priya che), nAma, ane rUpa, evA pAMca aza che. temAMthI chellA be kalpita hovAthI mithyA che, evA nizcayathI pahelA traNa rUpe huMja badhe paripUrNa chuM evI bhAvanA. cetanam--niya, zuddha, buddha, mukta, satya, paramAnada ane aya, e sAta svarUpavALuM brahma 'cetana" kahevAya che. For Private And Personal Use Only dd (1) vADla--je padanA e zakya atha saMbhavatA hoya, ane eka zakya ane
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (89) nirNaya karAvanAra vizeSanA abhAvathI vaktAnA | zrotA purUSa vaktAne kahe ke, amuka mAtAtAtparyane aviSathIbhUta zakya arthanI kalpanA | pitAthI utpanna thayelo tuM zI rIte nitya karIne te vaktA prati je dUSaNanuM kathana tenuM hoI zake ! enuM nAma upacArabala che. nAma vAchala che. upara ApeluM udAharaNa 2. zabdavRttivyanA niSedhadetu vAkchalanuM che. zabdanI vRttine pheraphAra karavAthI vaktAnA 2. sAmAnya chala-sAmAnya ane ! tAtpayane nirAsa karavAnA heturUpane chala vizeSa bomAMthI saMbhave tevA arthanA abhi- ( udAharaNa upacAra chalamAM AvyuM che te ja prAyathI kathana kareluM je vacana che, te vacananA ? ahIM samajavuM.) ati sAmAnya nathI asaMbhavita arthakatvanI ja kalpanA karIne vaktA purUSa prati je dUSaNanuM ! 321 mAta je gadara-aparijinnAkhyavanaparaH ! amakathana che, tenuM nAma sAmAnya chala che. jema- ryAda ane asabhya belanAra te jaTa. (meMgyakaI purUSe "DhALas virAsabhyanA "- ! paniSata TIkAmAM rAmatIrtha.). "A brAhmaNa vidyAcaraNavaDe saMpanna che." karavezadyAsamartha veda grahaNa karaAvuM vacana kahyuM. A vacana sAMbhaLIne prativAdI, 'A vaktA purUSa brAhmaNatvarUpa hetu | vAmAM asamartha te jaDa. vaDe vidyAcaraNane siddha kare che, evI kalpanA 2. navakAratve jaDatvA pitAnA rUpane karIne te vaktA purUSaprati kahe che ke, brAhma- prakAza nahi karavApaNuM te jaDatva. athavA je mRtvarUpa hetuthI vidyAcaraNanI siddhi saMbhavatI pote jJAnarUpa prakAzavALuM na hoya te-jANavAnathI; kemake upanayana saMskArathI rahita vAtya rUpa zakti vagaranuM te jaDa. brAhmaNa viSe brAhmaNatva chatAM paNa vidyAcara janakatvam-ananyathAsiddhatve sati niycaraNane abhAva jovAmAM Ave che. enuM sArvattitvamAM je anyathAsiddha na hoine nAma sAmAnyachala che. niyame karIne pUrvakALamAM rahetuM hoya te 3. upacArachala-zanivRttivaDe ke lakSaNa janaka-utpAdaka-utpanna karanAra. vRtti vaDe prayoga karelA zabdamAM tenAthI jananam-janma-AdyazarIraprANasaMyogaH / bIjI vRtti vaDe je pratiSedha te upacArachala. zarIra ane prANano Adya saMyoga te janana jema-"macA: zakti"--" mAMcaDAe bolI | athavA janma. rahyA che." e vacanamAM maca (mAMcaDe) 2. mAlminimara-AtmAmAM dehane padamAM maMcastha purUSa viSe lakSaNavRttinA abhi- | prAyathI vakatA saMbaMdha te janma. che. ema chatAM maca | 2. arjararIndriyAvidhiH | pUrve na padanI zaktivRttine aMgIkAra karIne zrotA he; RAna na hoya evA zarIra ane indriyAdino saMbaMdha purUSa te vaktA purUSaprati kahe che ke, mAMcaDA te janma. nathI bela, purUSa bole che, mATe tamAruM kahevuM 4. vAda nivAraNam ! pitAnA asatya che. A upacArachala che. adaSTavaDe avazya prApta thayelA zarIranuM grahaNa e ja rIte maruM zabdanI AtmA viSe karavuM te janma. zaktivRttinA abhiprAyathI uccAraNa karyo je | ga-kuparavIvALam zatrune parA"maTuM nirAH" e zabda che, te bahuM zabdanI bhUkha kare te jaya. 2 utkarSa thA-vRddhi zarIra vihu lakSaNAttinI kalpanA karIne pAmavI. 3 purANAdika zreyaskara viSaya paNa For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (90) paNa 'jaya' kahevAya che. jema-"saMtonayamuti" =sTIvaSaya - zItawvadviSA karmI-"pachI jayanuM kathana karavuM." viSayaH | je viSaya samavAya saMbaMdhe karIne -mAtAnA udaramAM bALakanuM zItaparzavALA hoya che te viSaya jalIyaAvaraNa karanAruM je eka prakAranuM carma hoya ! viSaya kahevAya che. che tene jarAyuM' kahe che. e jarAyu sahita 2. samAnAdhijaradravyatvacAnAtije zarIra utpanna thAya tene jarAyuja zarIra | magi strIcaviSayaH | zItasparzanuM samAkahe che. manuSya, gAya, ghoDo, bheMza, ityAdino ! nAdhikaraNa hoIne dravyatvanuM vyApya je jalatva, zarIra jarAyuja' che, te jalatva jAtivALo viSaya te jalIya viSaya katigukhaT:-jalamAM rahelA guNo | kahevAya che. nIce pramANe cauda cheH-(1) rU5, (ra) rasa, sTIcara -tawvarAira karI(3) sparza, (4) saMkhyA, (6) parimANa sArIramA je zarIra samavAya saMbaMdhe karIne 6) pRthakatva, (7) saMyoga, (8) vibhAga, (9) ! zItasparzavALa hoya che. te zarIra ja lIyaparatva, (10) aparatva, (11) guva, (12) ! zarIra kahevAya che. dvivatva, (13) sneha, ane (14) vega. e cauda | 2. zItasparzasamAnAdhikaraNadravyatvavyApya jaaguNe jaNamAM rahe che. tima zarIra racAranA zItasparzanuM samAna mU -jala nAmanuM dravya be prakA- : nAdhikaraNa ane dravyanuM vyApya je jalatva ranuM cheH (1) nityajala, ane (2) anitya jAti. e jAtivALuM zarIra te jalIya zarIrajala. temAM paramANurUpa jala nitya che, ane caNukAdi kAryarUpa jala anitya che. aMnatya jalIyendriyam-zItasparzavadindriyaM jliijalanA traNa prakAra che: (1) jalIya zarIra, cimA je Ikiya samavAya saMbaMdhe karIne (2) jalIya Idriya, ane (3) jalIya viSaya. zItasparzavALuM hoya te indriya jalIyeMdriya laya zarIya ayonija che ane te varaNa lokamAM che; rasanuM grAhaka rasane indriya te . 2. shiitsprshsmaanaadhikrnndrvytvvyaapyjaatijaleya Indriya che; ane nadI, samudra vagere mayi zastracim | zItasparzanuM samAjalIya viSaya che. nAdhikaraNa ane dravyanuM vyAya je jalatva kSaLamUtadhRvanam | je dravya te jalatva jAtivALuM Idriya te jalIyendriya samavAya saMbaMdhe karIne zItasparzavALuM hoya kahevAya che. che te jaLa kahevAya che. (jaLamAM je uSNutA jalpaH-ubhayapakSasthApanavatI vijigISukathA dekhAya che te uSNa dravyane saMyoga saMbaMdhathI ! 5: vAdI ane prativAdI bane jyAM potahoya che, samavAya saMbaMdhathI nahi. pitAnA pakSane sthApana karIne parasparane jItavA 2. tispasamAnAdhavarAvyatvacA I- | mATe je praznottararUpa vAdarUpa kathA kare tene timat naram ! zItasparzanA samAnAdhikaraNa nAma jalpa. evA dravyatva vaDe vyApya je jalatva jAti, ! 2. paramaniraraLa sati svatisthApanate jAtivALuM je dravya te jaLa kahevAya che. davA vininaH thI : | pratipakSInA - rU. narvajJAtiman namT je dravya sama- matanuM khaMDana karIne pitAnA matanuM sthApana vAya saMbaMdhe karIne jalatva jAtivALuM hoya | karavArUpa je paraspara jItavAnI icchAvALA te jala kahevAya che. vAdI prativAdInI kathA te jalpa kahevAya che. kahevAya che, For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (91) jJakSa-rAvatAvavavAri. "yAM ghag:"" "gaMgAmAM gauzALA che." tyAna mAtra prAnikArakSA padanI e vacanamAM gaMgA' padanI je zakayasaMbaMdharUpa zakyatAne avacchedaka je dharma che, tene pari. "tIra viSe lakSaNo che, te lakSaNa tIratvarUpa tyAga karIne vyakti mAtranA bodhano hetu lakSyAvacchedaka rUpe te tIrarUpa lakSyamAtranA evI je lakSaNo te jahajahAlakSaNA kahevAya bedhanI hetu hoya che. mATe gaMgA padanI tIra che. ene kaI bhAgatyAga lakSaNA paNa kahe viSe lakSaNa tejahata lakSaNa kahevAya che. che. jema-vedAntIonA matamAM taravamasi" eja pramANe "mA nararita" (te tuM che ) e vAkyamAM jahadahejalakSaNa che. (mALAo bUmo pADe che) ahIM jaDa mALAo emAM sarvattAva viziSTa cetana e tatva padane (kheDUtoe khetaramAM ubhA karelA mAMcaDA)mAM zakya artha che. ane alpajJatva viziSTa cetana zabda karavApaNuM saMbhavatuM nathI. mATe mALA e stra pade zakya artha che. e bane zakya padanI mALA upara ubhelA purUSa viSe lakSaNa arthone abheda banI zakato nathI. mATe sarva karavAmAM Ave che te paNa jahata lakSaNa che. tatvarUpa zakyatA chedaka dharmano tyAga karavAthI 2. rAyagAthe mantavyatve sata athottara tana padanI cetana mAtra viSe lakSaNa thAya che. pratItiH | zakayArthane tyAga karyA chatAM je eja rIte alpajJatvarUpa zakyatAchedaka bIjA arthanI pratIti te jahata lakSaNa dharmane parityAga karavAthI tve padanI paNa jema paNa jema, "viSe mupha" "jhera khA" e udAharaNamAM cetanamAtra viSe lakSaNa thAya che. te cetanono vAyanA svArthane (zakyArthIne) choDIne zatrane paraspara abheda saMbhave che. mATe tata padanI ghera bhajana karavAnI nivRttirU5 arthAtaranI tathA padanI je cetana mAtramAM lakSaNuM ? A pratIti thAya che, te jahata lakSaNa che. che, te lakSaNo jahadajahalakSaNA kahevAya che. vA 3. zakyArthaparityAgena tatsambandhyarthAntare vRttiH padanA zakya arthane parityAga karIne - niyAyike jahadajahalakSaNAnuM udAharaNa te zakya arthanA saMbaMdhavALA anya padArthamAM ca vata"--" te A devadata" e je te padanI lakSaNAvRtti che. tenuM nAma vAkyathI Ape che. ahIM paNa 'ta dezakAla jahalakSaNa jema "gaMgA upara gAma che." viziSTa devadatta "te' padane zakya artha che; temAM gaMgA padane zakyArtha je jalapravAha ane "" dezakAla viziSTa devadatta zabdane che. teno tyAga karIne jalapravAhanA saMyoga zakya artha che. e banne viziSTonI ektAno saMbaMdhavALe tene kAMThe che, temAM "gaMgA" padanI asaMbhava hovAthI, te banne vizeSaNa aMzano lakSA karavI te jahalakSaNa che. parityAga karIne te banne padanI devadatta nAme - kAjhAgrata-pramAjJAnapaNuM purUSa vyaktimAM lakSaNa karavAmAM Ave che. rASTarUpuri-nAvAyAM mAranA 2. vAcyArthAtyAnivRttiH jagaduM- tamAra: jAgrata avasthAmAM pramAdikavaDe hRkSaNa vAcyArthanA eka dezanA tyAga karavA je jaDa jevA thavApaNuM te sthira thaI javApaNuM. vaDe arthanI je eka dezamAM vRtti te jahada- te jAgratasuSupti kahevAya che. jahalakSaNa kahevAya che. kAva-zugitAmAM chIMpamAM - kakSA -sUtAve cheer RNya-rUpAne jema bhrama thAya che. te bhrama. mAtravadhasonie RkSA kakSA lakSyatA nAjhatha-sAta-nikAntavacchedarUpe lakSyamAtranA bodhanI hetubhUta che ! jyavasthA indrivaDe aMtaHkaraNanI vRtti lakSaNuM che, te jahalakSaNA kahevAya che. jema jemAM pravRtta thAya che te avasthA. For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (92) 2. tijAtR tevatAnuiiji: teja che, evA prakAranI eka dharmaprakAraka dAvavAnumAvasyAzrotrAdi IdriyonA- | ekAkAra pratIti te sarva tejomAM anugata dizA vagere devatAo vaDe anugrahIta evAM thaIne rahelI hoya che ane te tejasvI zrotrAdi Idriyo vaDe zabdAdi viSayane jAtine viSaya kare che, mATe e tejasva e anubhava je avasthAmAM thAya che tene jAgrada- jAti kahevAya che. vasthA athavA jAgarita kahe che. 3. aneka vyaktiomAM samavAya saMbaMdhe 3. ridhA IdivaDe padArthanI karIne rahenAreja je nityadharma che tene upalabdhi (jJAna) jemAM thAya che te avasthA jAti kahevAya che. te jAgradevasthA enA traNa bheda cheH (1) 4. kanu tivRSyivAhetubhUtAparAmAnya jAgrajajAgrata , (2) jAgrasvama, (3) jAgra- ! dareka padArthomAM anugata evI buddhinA suSupti. (te te zabdo jevA.) vyavahAranuM hetu para je apara sAmAnya sAtapadhavikasaMjAna -jo ! kahevAya che te jAti jema-dhaTa' padArthamAM hoya tevI sthitimAM rahevArUpa saMnyAsaH "A ghaTa, A ghaTa' evI ghaTavarUpa buddhi vastrAdika sarvaparigrahanA tyAgarUpa saMnyAsa; dareka ghaTamAM anugata che. evI buddhinA avadhUta dazA. vyavahAranuM hetubhUta je "ghaTatva te apara jJAti-je dharma kAraNatAno avacchedaka sAmAnya athavA jAti kahevAya che. (sattA'ne (samAna dezamAM rahenAra) heya, athavA kArya apara sAmAnya kahe che.) tAne avacchedaka hoya, athavA pratibadhdhatAno pa. padArthamAM bhAvarUpa sAmAnyapaNe rahele ke pratibaMdhakatAno avacchedaka hoya, athavA dhame. jema, ghaTamAM ghaTatva, paTamAM paratva, - padazakyatAno avachedaka haya, te dharmanA vagere. ene jAtisAmAnya kahe che. jAtipaNAmAM je koI jAtibAdhaka doSa na 6. nirvAcavazupArthaghaTatadharmAcatAna hoya to te dharma jAti kahevAya che. mitra rAti nirava sacarattipaNa je kaI jAtibAdhaka doSa hoya te te paryatve jJAtitvamAM dharma 'upAdhi kahevAya che-jAti' kahevAtA (maNikamAvAn !) nathI. jema AkAzavAdika dharmonA jAti anirvacanIya evA ghaNA padArthomAM rahelA paNamAM eka vyaktivRttitvarUpa doSabAdhaka che. dharmamAMnA harakei eka dharmarUpa ane upAdhithI mATe AkAzatva e jAti nathI paNa upAdhi bhine hAine, temaja nitya heIne aneka che. temaja vibhutvAdika dharmonA jAtipaNAmAM vyaktiomAM vartanAre je dharma te jati. saMkaradoSabAdhaka che (saMvara zabda juo.) mATe che jema "ghaTava' e mAyAnuM kArya hovAthI vibhutva paNa upAdhi che. guNava dharmanA ! anirvacanIya che, temaja te ghaNI vyaktiomAM jatipaNumAM e kaI jAtibAdhaka doSa raheluM paNa che. te ghaNI vyaktio paikI nathI, mATe "guNatva' e jAti che TuMkAmAM | eka ghaTavyaktimAM rahelo ghaTatva dharma upAdhithI eka vyaktimAM rahelo dharma te upAdhi ane ! bhinna hoIne nitya paNa che. mATe ghaTatva bahu vyaktimAM rahela dharma te jAti. dharma e jAti che. 2. aneka vyaktiomAM je eka dharma jAtibAdhakadoSAH-vyakterabhedastulyatvaM A prakAraka ekAkAra pratIti thAya che, te pratI- saMzodhAnavacitaH hAnisabhyo trAti tine viSaya te jAti jema-caMdra, sUrya, vAkarNa 1 (1) vyaktine abheda, agni, vidyuta, vageremAM A teja che, A (2) tulyatva, () saMkara, (4) anavasthA, (5) For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (93) rU5hAni, ane (6) asaMbaMdha, e che doSa lakSaNe namunA mATe lakhyAM che te te jAtibAdhaka gaNAya che. arthAta e chamAne zabdamAM jevAM) ekAda deSa hoya to te padArthanuM jAtipaNuM rU. saMLadUSasamartha vA nAyuttara ! kahevAtuM nathI. . viSayane saMdarbha jotAM je uttara dUSaNa ApasAhigdharma-dravyamAM dravyatva e vAne asamartha hoya te jAtyuttara kahevAya. jAti athavA sAmAnya dharma rahe che. 4. rAiimannakUNAmarthayuttara vA | isTa evI ja rIte guNamAM guNatva jAti ane nAmanA deSa sivAya bIjI rIte dUSaNa karmamAM katva jAti che. arthAta je dharma ApavAne asamartha evo uttara te jAtyuttarakAraNutA ane kAryatAno, pratibaMdhaka ane (jIne samAveza jAtimAM nathI thato paNa pratibadhyane, athavA padanI zakayatAne ava. tenI eka svataMtraja gaNana che.) chedaka hoya, ane te dharmanA jAtipaNAmAM ! - vizAra-jANavAnI IcchA. koI deva bAdhaka na hoya te te dharma jAti 2. ajJAtiphindrisiddha gata rUchI ! rU5 dhama kahevAya che. kAtyuttarama-(:) asattara jJAtiH ajJAta padArthodino bodha thavA mATe pravRtta sata uttaranuM nAma jAti che. prativAdI karanArI icchA te jijJAsA. evo uttara Ape ke jethI svapakSa sAdhakatAnI vizAsujANavAnI IcchAvALA. paDe para pakSanI paNa sAdhatA thAya, ane 2. AtmajJAnAthI mumukSu. parapakSanI sAdhakatA vaDe svapakSane vyAghAta niri -- BdvAina da ra paNa thAya. evuM je svapakSa vyAghAtakapaNuM che ke muvA jJallA aa nara: narcAti ati eja te uttaramAM asatapaNuM che. mATe ja vize nitakriyaH 1. je purUpa kaI kahyuttaramanuM evuM ja lakSaNa thAya ke- padArthane sAMbhaLIne, aDakIne, joIne, khAIne 2. svAghAtajamuttara jJAtiH | pitAnA ke jANIne harSa ke glAni pAmatuM nathI tene vacanamAM vyAghAta deva Ave, athavA potAnA jitediya jANu. pakSanI siddhino vyAghAta thAya, tenuM nAma -aIrasamarivarai nIvaH | jAti. e jAti covIza prakAranI che. sukhAdinuM je samAdhi kAraNa te chata. jema-(1) sAdhampasamA, (2) vaidharyAsamA, (nyAyamate). (3) ukarSasamA, (4) apakasamA, (5) 2. (vedAnta mate virAvacchine caitanya varyAsamA, (6) avaryAsamA, (7) vikalpasamA, vaH avidyAthI pratibiMbita caitanya te jIva. (8) sAdhyasamA, (9) prApisamA, (10) rU. vidyAvitritaM vaita va: | aprAptisamA, (11) prasaMgasamA, (12) pratidaSTAntasamA, (13) anupattisamA, (14) avidyAmAM pratibiMbita caitanya te jIva. saMzayasamA, (15) prakaraNasamA, (16) hetusamA, 4. vivopari vaitartha bavaH | avidyAnI (17) arthAtpattisamA, (18) avizeSasamA, ' upAdhivALuM caitanya te jIva. (19) upapattasamA, (ra0) upalabdhisamA, 1. caitanya nIvaDA caitanya eja jIva. (21) anupalabdhisamA, (2) nityasamA, 7. antaHAnopahita caitanca kIH aMtaH(23) atitpasamA, ane (24) kAryasamA. karaNanI upAdhivALuM caitanya te jIva. (e saghaLAnAM lakSaNo gautama nyAyazAstramAM che. antaHkarAvacchinna naitanya jIvaH | jevAM. A kozamAM phakta pahelI be jAtionAM aMtaHkaraNathI avacchinna cetanya te jIva. For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 8. cUiThAkUrmAnArI trAdi jhIvA tyAMsudhI bAdhita cittAdivALA hevApaNuM te vyaSTi evAM dhUla, sUkSma, ane kAraNa rUpa jIvanmuktatva. traNa zarIranI upAdhIvALo te jIva. enA . vataH parata cunAvyAnapaMcamIvizva, tejasa, ane prANa evA traNa bheda che. prathAmimi varavaM jIvanuncvamA pAMcamI bhUmikA sthUla upAdhivALo te vizva, sUkSma upAdhivALo mAM yogI potAnI pitAnI meLe samAdhimAMthI te taijasa ane kAraNa upAdhIvALo prAjJa vyutthAna ke avyathAna pAme che, tathA chaThThI kahevAya che. - bhUmikAmAM yogI potAnI meLe vyutthAna ke 9. (pAtaMjala mate) kleza, karma, Azaya | ayutthAna pAmato nathI, paNa bIjAnI madadathI ane vipAkanA saMbaMdhavALo te chava. vyutthAna ke avyutthAna pAme che. evI pAMcamI ke chaThThI bhUmikAvALA hovApaNuM te jIvanmukta fa-(jaina mate) bhoktAne jIva kahe | va kahevAya che. che. ene jIvAstikAya eTale jIva padArtha jIvanmuktiH-svasmin svadRzA sttaadhyaakahe che. e jIva traNa prakAranA che - (1). / pratibhAse sati yAvatprArabdhaM svacittAdyavasthitiH / nityasiddha chava; (2) muktajIva; ane (3) pitAnI daSTithI potAnAmAM niraMtara adhyAsane baddhajIva. temAM- bhAsa na hoIne jyAM sudhI prArabdha hoya tyAM (1) ahaMta Adika che nityasiddha chalA nilasiddha sudhI pitAnA citta vagerenI sthiti kAyama jIva kahevAya che. rahe te avasthA te jIvanmuti. (2) ahaMta Adika nityasiddha jIvonA 2. zravaNAdibhirutpannasAkSAtkArasya vidvtsNnyaaziSyapaNAmAM rahelA cha muktajIva kahevAya che. sinaH vastrAsTavanyapratimAnivRttiH zravaNa(3) A kALanA jIva baddhajI ! dikathI jene brahmA sAkSAtkAra thayo che, evA kahevAya che. viThasaMnyAsIne jIvata avasthAmAM je kartava | lavana-AtmAne mananI sAthe je bhoktatvAdi rUpa saghaLA baMdhanenI pratItinI saMga saMbaMdha, tenuM nAma jIvana. nivRtti, tenuM nAma jIvanmuti. 2. prAdhALAnuM cApAro nIyanam ! kavathAra-zravaNAdikathI jene prANune dhAraNa karavAne anukULa vyApAra brahmasAkSAtkAra thayo che, e cittanI te jIvana. vizrAMtinI icchAvALe vihata saMnyAsI vanamu-svapajJanenAjJAnatAryA. jIvanmuktinA adhikArI che. zcitakarmasaMzayaviparyayAdau bAdhite satyakhilabandha- | RIvAramane ze SaguNa -jJAna, to navamu pitAnA svarUpanuM jJAna sukha, duHkha, IcchA, dveSa ane prayatna, A vaDe ajJAna tathA tenuM kArya je saMcita karma cha guNa chavAtmAnA yogya vizeSa guNe tathA saMzaya viparyAya Adi, ene sarvAne kahevAya che. eTale te mana vaDe pratyakSa thavA bAdha karIne sarva baMdhathI rahita thaye heya te yogya vizeSa guNa che (dharma, adharma ane jIvanmukta kahevAya che. bhAvanApya saMskAra e che ke jIvAtmAnA 2. varamana dANApratimA sakti vizeSa guNe te che, paNa te pratyakSa yogya cAvastrArabdha vadhatInittAvimarva lIvabhutvamAM nathI. ) pitAnI dRSTithI pitAnAmAM adhyAsane prati- | vAmijAtazuLa-jIvAtmAmAM buddhi, bhAsa na thato hoIne jyAM sudhI prArabdha hoya che sukha, duHkha, icchA, dveSa, prayatna, dharma, adharma, For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5) bhAvanAkhya saMskAra, saMkhyA, pariNAma, khisvata che. tAtparya ke-devAbhAvasahakRta pRthakatva, saMga ane vibhAga, evA cauda | sAmagrI vaDe janya je je jJAna te pramAtvanA guNa rahelA che. AzrayabhUta pramajJAnane viSaya kare che, te vAtmA-nAnAdhizaraLa rIvAbhA | sarvajJAna pramAtvane paNa viSaya kare che. e ja je dravya evA jJAna, IchA ane prayatnanuM te prabhAvamAM svagrAhyatva che tathA tRptisamavAya saMbaMdhe karIne adhikaraNa hoya te dravya svatara che. jIvAtmA kahevAya che. zatatva-jJAnamArcatam | jJAnavaDe 2. vimutve sati jJAnAsanavAvALA - jaNAvApaNuM. e vAtmA je dravya vibhu hoya, tathA 2. jJAnanivaryAjJAnaviSayavama ! jJAnathI dUra jJAnanA asamavAya kAraNarUpa je saMcAge, thaI zake evA ajJAnane viSaya nahi hovApaNuM. tene Azraya hoya, te dravya jIvAtmA kahevAya che. jJAtA jJAna thAya te ja vakhate je rU. muhu simAcivALa nIvAmAM || viSayanI sattA che te jJAtasattA kahevAya che. sukha, duHkha, IcchI, dveSa, prayatna ane bhAvanAkhyA saMskAra, e cha guNonuM je samavAya kAraNa jJAtA-viSacaMtanyamavyajJAntaHte jIvAtmA. / jJAnayoH pariNAmAtmakavRttyupahitaM caitanyam / jIvAzrayApramA-anadhigatAbAdhitaviSayA A viSaya caitanyanI abhivyaMjaka je aMtaHkaraNa kArAntaHkaraNavRtipratibimbitA cit jIvAzrayo ane ajJAnanI pariNAmarUpa vRtti, e vRttinI jhama ( pahelAM) ajJAta ane bAdhathI rahita upAdhivALu caitanya te jJAtA. evA viSayanA AkAranI aMtaHkaraNanI vRttimAM jJAna-viSacaitanyAyiMgAntarapratibiMbita caitanya te chavAzrayA pramA. jJAnaH vaLAmaNAtiH | viSe cetanyanI tava (mAtram)-jJAnamAtra - abhivyaMjaka evI aMtaHkaraNa ane ajJAnanA grAhakasAmagrIbhinnasAmagrIgrAhyatvaM jJaptiparatasvam / na, pariNAma rU5 vRtti te jJAna. / kevaLa jJAnanI grAhaka je sAmagrI che, te sAmagrIthI ! 2. pratyagAtmani dehAdyatiriktatvaprakArako, bhinna sAmagrI vaDe je grAhyatva che. eja te Teko vA pracAramArivAra nizcaya jJAna! eja prabhAvamAM jJapti paratatva che. eneja pratyagra AtmA dehAdithI bhinna che, athavA para grAhyatva paNa kahe che. devAdi pratyagAtmAthI bhinna che, e prakArano zarvitatva (pramAtvim )-aa- nizcaya te jJAna. bhAvasahakatayAvatsvAzrayagrAhaka sAmagrIgrAhyatvaM jJapti- 3. jIvabrahmaNArabhedanizcayA jJAnam / 05 havatara ) (lakSaNamAMnA va zabda vaDe ane brahmanA abhedanI nizcaya te jJAna. nuM grahaNa karavuM. ) e pramAtvanuM 4. IjharAvaM jJAnaravanA padArthane prakAzana AzrayabhUta je pramANAna che, te pramajJAnanI karavApaNuM te jJAnatva. grAhaka jeTalI jeTalI sAmagrI che, arthAta : 1. aMtaHkaraNanI vRtti vaDe jJAna thAya e pramAtvanA AzrayabhUta pramAtajJAnane viSaya mATe vRttine paNa jJAna kahe che. karanArA jJAnanI janaka jeTalI jeTalI 6. jJapti, saMvita, e paNa jJAnanAM deSAbhAva sahakRta sAmagrI che, te sAmagrIvaDe | nAma che. je grAhatva che, arthAta te sAmagrIjanya che. vRtti avacchinna citanya te jJAna. jJAnanuM je viSayava che, eja prabhAva viSe matalaba ke mananI vRtti citanyanA jeTalA For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 9 ) dezamAM vyApta hoya teTalA dezanA vRttivALA caitanyane jJAna kahe che. jJAnanA e prakAra cheH (1) parekSa jJAna ane (2) aparAkSa jJAna. vaLI khIjI rIte enA pAMca bheda cheH (1) saMzaya, (2) dhArAvAhika, (3) kAryaOjJAna, (4) ahAya jJAna, ane (5) smRti. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir che, te jJAnane jJAnalakSaNu satrika kahe che. jema je manuSya pUrve bahu vAra caMdananA saurabha ( sugadhI ) gadhanuM dhrANu iMdriya vaDe pratyakSa karyuM che. te purUSane dUrathI caMdanane kakaDA joine * A caMdananA lAkaDAnA kakaDA surabhi gadhavALA che' e prakAranuM cAkSuSa 2. AnAtapratyakSam-tattaTUvyavahArAnujanaitanya | pratyakSa thAya che; temAM caMdananA kakaDA sAthe sva tattamiH / te te vyavahArane anukULatA cakSu iMdriyane saMyoga sabaMdha thAya che, caitanyane te te arthanI sAthe abheda te mATe ' caMdananA kakaDA 'e azamAM te te pratyakSa laukikaja hoya che; ane te dara jJAnagata pratyakSa kahevAya. dezavRtti caMdanakhaMDa sAthe ghrANu IMdriyanA sAga sabaMdha teA che nahi, kema ke jema cakSu iMdriya potAnA geAlakamAMthI nIkaLIne dUradeza vRtti padArtho sAthe sabaMdha pAme che, tema prANAdika iMdriyA potAnA gAlakamAMthI rU. yeyapramALa anyatve sati vartamAna- nIkaLIne dUra deza vRtti padArtho sAthe sabaMdha yogyaviSayacaitanvAbhinnatvam / bhe pratyakSa, pAmatAM nathI. paNa dhrANAdika potAnA gAlaka ayeAgya pramANathI na upajeluM hAya ane te sAthe sabaMdhavALA padArthonAja gaMdhAdikane sAthe vaLI te vartamAna evA cAgyaviSya grahaNu kare che, mATe prANa iMdriyanA saMyukta caitanyathI abhinna hAya, te jJAnagata pratyakSa samavAya saMbadha vaDe te caMdananA saurabhanuM kahevAya. pratyakSa saMbhavatuM nathI. jo ke cakSu iMdriyanA te saurabha gadha sAthe saMyukta samavAya sabaMdha aparokSArthagocaravyavahArajanakatvayogyajJAna tvam| apakSa evA arthe viSe vyavahAra karI zakavAne ceAgya je nAnapaNuM te jJAnagata pratyakSa kahevAya. jJAnAtAparokSamU--(upale zabda juo.) jJAna'tvam--ajJAnatAyamanahetutvam che, tathApi cakSu iMdriyanA sannikamAM gadha ajJAna ane tenA kAryAMnA damananuM hetupaNuM. jJAnanivastyaham--jJAna vaDe nivRtta thavApaNuM; ajJAnaneA nAza. jJAnap--vartamAna ivanivRttiH vamAna evA liMga dehane nAza ane jJAnanuM kuLa che, athavA 2. mAvijJammAnaranmaH / have pachI thavAnA janmatA anAraMbha. guNanA pratyakSajJAnane utpanna karavAnI ceAgyatAja nathI. mATe 'sugadhavALA caMdanane kakaDe' e ukta cAkSuSa pratyakSane sArabhagadha aMzamAM laukika pratyakSa rUpatA saMbhavatI nathI, paNa alaukika pratyakSa rUpatAja kahevI paDaze. temAM, caMdanakhaMDane joine pUrva anubhava karelA saurabha gaMdhanA sa`skAra utbudgha ( jAgrata ) thAya che. te ucchuddha saMskArathI te saurabha gaMdhanuM smaraNa thAya che. e saurabhaga dhaka viSayaka smRtijJAna eja te cakSu iMdriyane saurabha gadha sAthe jJAna lakSaNa satrika che. e jJAnalakSaNa sazika vaDe saurabha gadhanuM alaukika cAkSuSa pratyakSa thAya che. eja rIte rajImAM A sarpa che' e prakAranuM cAkSuSa pratyakSa thAya che. e bhrAMti rU. vidyAnivRtti:| * avidyA athavA anAdi ajJAnanI nivRtti. jJAnakSaLalabrirna:--viSayaviSayapratyakSajJAnanA jJAnavizeSaH / je vastu je jJAnanA viSaya hAya che, te vastu mAtrane viSaya karanArA pratyakSa jJAnanuM je jJAnajanaka hAya 6 For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (97) 25 cAkSuSa pratyakSamAM dUra deza vRtti sapaja | kArya heine zadAdinA jJAnanuM je sAdhana deSane lIdhe te raju dezamAM pratIta thAya che. hoya te jJAneMdriya. ahIM, dUra deza chatti sarpanI sAthe cakSu idri- rU. sArivephriArA sati sAviyAyane saMyoga saMbaMdha te saMbhavato nathI, paNa te sTAranavAraNa | sAtvika ahaMkAranuM kArya sarpanA sadasya darzanathI pUrvadaSTa sarpanA | hAIne je rUpAdine jANavAnuM sAdhana hoya te saMskAra uddabuddha thavAthI utpanna thayelI che. jJAneMdriya. sarSanI smRti che, te mRtijJAnaja manuSyanA ! jJAnendriya pam-zotra, vapha, cakSu rasana cakSu Idriyano dUra deza vRtti sarpanI sAthe ane prANu e pAMca sAdhano hovAthI pAMca jJAnalakSaNasakiryuM che. e jJAna lakSaNa jJAnendriya kahevAya che. sarSi vaDeja doSane lIdhe sarpanuM raju zAnendriyA devatA -zrotra ikiyane dezamAM cAkSuSa pratyakSa thAya che. je kadAcita devatA dizA, tvano vAyu, cakSune sUrya, e jJAna lakSaNa na mAnIe, te rAjumAM A rasanane varaNu, ane ghANanA azvinIkumAro, sarpa che, zaktimAM A rajata che, mabhUmimAM ! e pAMca jJAnendriyonA devatA kahevAya che. A jaLa che, e prakAre ra5 rajatAdika viSa- zeyaravaF-jJAnanI viSayatA te yatva. yaka pratyakSajJAna nahi thAya tethI bhramajJAnarUpa ___jyotiSam-sUryAdigatyAdi pratipAdakA graMthaH / pratyakSa jJAnanI siddhi mATe jJAna lakSaNa sanni- sUryAdika praha vagerenI gati vagerenuM pratikarSa avazya mAnavo paDaze. pAdana karanAra graMtha te jyotiSa. - jJAnAstio:-jJAnanI janaka zakti. 2. vedAGgatve sati suuryaadigrhgtyaadikaaljnyaanathavA rajoguNa ane tamoguNathI nahi sAdhanam ! je vedanuM eka aMga hoIne sUryAdi abhibhava pAmele je sattvaguNa te jJAnazakti. grahanI gati Adika kAla jJAnanuM sAdhana 2. brahma che ane prakAze che evA hoya te jyotiSa. vyavahAranuM kAraNa te jJAnazakti. __jJAnAtmA-jJAtRtvopAdhyahaGkArAvacchinnaM caita- TippaNI-mUlaTIkAnyataravyAkhyArUpA TippaNI / cam ! jJAtRtvanI upAdhi je ahaMkAra, te vaDe mULa graMtha ke TIkA e bemAMthI game te ekanI avachinna je citanya te jJAnAtmA. vyAkhyA rUpa je hoya te TippaNI kahevAya. - jJAnAcAra-tamirataddhajJanAdhyAyaH Ta -viSamajavAdhyA TIva graMthaamuka vastunI adhikaraNatAne yogya adhi- | mAMnA kaThina kaThina zabdonI vyAkhyAne TIkA karaNamAM je anya vastunI buddhi te jJAnadhyAsa jema-chapamAM rUpAnI buddhi, AtmAmAM ta anAtma jagatanI buddhi, vagere. taTastha --vADhiprativAhimAvAnA vAda jJAnAvayaM karma (janamate -AhaMta ! cAlatuM hoya tyAM je vAdI na hoya ke prati darzanajanya jJAnathI mukti nathI thatI, evA | vAdI paNa na hoya te taTastha, tirAhita; nizcayanuM hetubhUta je karma te jJAnAvaraNIya udAsIna. karma kahevAya che. taTasthatvam-tadbhinnatve sati tadbodha- jJAnendriyamu- jJAna karAiirayanuM jJAnanuM vastram ! vastuthI bhinnapaNe hoIne je te karaNa (sAdhana) je ikiya te jJAneMkiya. | vastunuM bedhakapaNuM te taTasthatva. 2. apaJcIkRtapaJcamahAbhUtakAryatve sati zabdA- taTasthalakSaNam-kAdAcitkatve sati yuvavidha sAdhanam ! apaMcIkRta paMca mahAbhUtanuM | zAvartavam ! je lakSaNa pitAnA lakSya arthamAM For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir koIka vakhata dekhAtuM hoya, ane evI rIte | artha. eTale jene udezIne e pado kahelAM che pitAnuM lakSya arthane bIjA padArthothI bhinna | te vastu te tatvapadArtha. karI batAvatuM hoya te taTastha lakSaNa kahevAya. ! | ===AIna tattvaMpadArthazodhanam-yadyadvyAvRttaM tattada asara jema--gadhavattva" e pRthvInuM taTastha lakSaNo | RAtamAM; avacitati nizcaya: je je che. kemake paramANurUpa pRthvImAM taiyAyika AtmAthI bhinna hoya te te anAtmA che; gaMdhavasva mAnatA nathI, paNa kAryarUpa pRthvImAM ane je je AtmAnA saMbaMdhavALuM-AtmA mAne che, mATe e lakSaNa potAnA lakSyarUpa sAthe ekarUpa-che te te AtmA che, e pRthvImAM koIka vakhata hoIne jaLa vagerethI nizcaya. pRthvIne bhinna karI batAve che, mATe e taTastha tanumAnasAbhUmikA-nididhyAsanAbhyAsena lakSaNa che. | manasa ekAtratayA sUkSmavastugrahaNayogyatA / 2. cAMvadyAmanavasthita ati cAvata- ' nididhyAsananA abhyAsathI mananI ekAgratA svamA eTale kALa laya padArtha rahe che ? thavAthI sUkSma vastune grahaNa karavAnI mananI teTalo kALa na rahenAruM hoIne je lakSyane bIjA | yogyatA. alakSya padArthothI jUduM pADI batAve che, te | tanuvyasanam-zarIrapuSTayAdyartha rsaaynbhkssnnaataTastha lakSaNa. jema-devadattanuM tilakAdika e karAvyasanamUT zarIranI puSTi vagerene mATe devadattanuM taTastha lakSaNa che, kemake jyAM sudhI rasAyana khAvA AdikanI IrachAnA heturUpa je devadattanuM zarIra rahe tyAMsudhI tilakAdika rahetAM vyasana te. nathI, paNa devadattanA lakSyakALamAM te bIjAothI tatratya-saraphurita sati anerodevadattane bhinna karI oLakhAve che. dharavA eka vAra belAyeluM hoine aneka - tattvapU--(vedAntamAM) brahma ane AtmAnuM ! arthanuM je bedhaka heya te. ekatva eja tava che. tabhItrA (sAMkhyamate) -zabda, sparza, tavAra-AtmAne deha ane indri- rUpa, rasa ane gaMdha, e pAMca sUkSma tane cothI bhinna karIne jANo tene tatvajJAna kahe che. tanmAtrAo kahe che. e AkAzadi pAMca - 2. rUTuM saMrva daitamagAmakritI niAnA- mahAbhUtanAM sUkSma svarUpa che. e tanmAtrAo tti mAyA svitavAva, sAmavaiva, paramI- | ahaMkAranI vikRti (kArya) che. jitvaH, saritAnAmati jJAnam| A tA-zIta uSNAdika ThaMdha dharmonuM sahana sarva jagatarU5 daita thayuM ja nathI, ane te tapa. aditIya cidAtmAmAM mAyA vaDe karipata | 2. kachacAMdrAyaNadika vrata te tapa. hevAthI te mithyAja che; paramArtha satya te 3. niyamita ane pavitra anAjana eka AtmA ja che. e sacciAnaMda aya ! te tapa. AtmA huM chuM, evuM jJAna te tattvajJAna. | 4. zAstrIyanA kiraNo tapa: I rU. taaparamArAnta rAvRttita- | zAe kahelA mArgavaDe zarIra ane IdriyonuM vajJAnam ta padArtho ane svaM pradArthanA | zoSaNa karavuM te. abhedane sAkSAtkAra karanArI je aMtaHkaraNanI | 6. mana niyA zairtha tapa: ! mana vRtti te "tatvajJAna". ane diyenI ekAgratA te tapa. tavaMghavArtha-"tatvamasi' e sAmavedanuM ! tama-kacchamahAbhUtAnamimUtAvejonA mahAvAya che. emAMne tatva ane vai padano | sAmAnya mAvatamAM je teja prakRSTa mahatva For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir : - SMS pariNAmavALuM che tathA udbhUta anabhibhUta ! jo ke takano viparyaya nAme ayathAtha 3pavAnuM che, evA tejane je sAmAnya abhAva | jJAnamAM ja samAveza thaI zake che tathA che, arthAta evA prakAranA sarva tejonA je viparyaya anumAna pramANano anugrAhaka abhAva che, tenuM nAma tama che. (samarthana karanAra) nathI thato ane take te 2. spati pati pavanomAva: | | anumAna pramANamAM vyabhicAranI zaMkAnI sparza rahita hAine je rUpavALA tejano abhAva | nivRttidvArA anugrAhaka thaI zake che, mATe te tama. tarkanuM viparyayathI pRthapha kathana karyuM che. tamo:-ju satyAverI sati! e tarka viSayaparizAdhaka ane vyAdhidaravanA gurutva hoIne vaLI jemAM AvaraNa grAhaka ema be prakAra che. temAM "je A karavApaNuM hoya, tathA te sAthe meha karavApaNuM parvata aninA abhAvavALo heta te te hoya te tamo guNa. dhUmADAnA paNa abhAvavALo heta" ityAdi - 2. ajJAna, jaDatA, ALasa, pramAda, ta to viSayaparizedhaka kahevAya che; ane meha, vagerenA kAraNarUpa guNa tamoguNa. dhamADe je agninA vyabhicAravALA hota ta-sthApana vyApAra taDa ! (eTale agnine choDIne bIjA kazAmAMthI vyAyane Arepa karavA vaDe je vyApakane vaDe je vyApakanA paNa utpanna thato hato te agnijanya na Apa te taka. jema parvatamAM dhUmADAne heta (na kahevAta.)" ityAdi taka te vyAptijetAM chatAM paNa je mANasa parvatamAM agni che ema mAnatA nathI, te mANasane parvatamAM grAhaka taka kahevAya che. arthAta e tarka dhUmADAmAM agninA vyabhicAranI zaMkA nivRtta agni che ema manAvavA mATe, te parvatamAM karIne agninI vyAptine nizcaya karAve che. jeNe agni joye che (jene agninuM jJAna che) keTalAka graMthakAre e tarkane agiyAra evo mANasa A rIte tarka kare che"parvatamAM je agni na hoya to dhUmADo paNa { prakArane mAne che. te agiyAra prakAranAM nAma na hoya." kemake dhUma e agninuM kArya che. pramANe che:-(1) vyAghAta, (2) AtmAzraya, ane kAraNa vinA kArya hotuM nathI. A (ka) itaretarAzraya, (4) cakrikA, (5) anatarka sAMbhaLIne zrotA mANasa dhumADAvALA vasthA, (6) pratibaMdI, (7) kalpanAlAghava, parvatamAM agnine aMgIkAra kare che. (8) kalpanAgarava, (9) utsarga, (10) emAM ema samajavAnuM che ke jyAM jyAM apavAda, ane (11) vaiyAtya. e takanAM agnine abhAva che, tyAM tyAM dhamano paNa lakSaNe te te zabdomAM jevAM.) abhAva hoya che; jema pANInA dharo vageremAM e tarke prativAdInI zaMkAmAM doSa dhUmanA abhAvathI agnino paNa abhAva hoya te batAvIne anumAna pramANane upakAraka thAya che tema ahIM agnino abhAva vyApya che che, mATe e tarka kahevAya che. keI graMthakAro ane dhUmAbhAva vyApaka che. have parvatamAM eja tarkane deSa nAmathI oLakhAve che. agninA abhAvarUpa vyApya Aropa karIne 2. aniSTaprasaMga varatA je yukti pratidhUmAbhAvarUpa vyApakane Arepa karavAmAM Ave vAdInA na icchelA arthanI siddhi kare te che, e Aropa tarka kahevAya che. parvatamAM tarka. jema parvatamAM dhUmADAne dekhatAM chatAM agni ane dhUmano abhAva na chatAM abhAva paNa prativAdI temAM agni na mAnatA hoya mAnIne tarka karavAmAM Ave che, mATe e te kahevuM paDe ke, "je A parvatamAM agni na Aropa kahevAya che. heya te tenuM kAryadhUma paNa na hai joIe." For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (100) A take che. AmAM agninA abhAvarUpa tattvam ! bIjA arthanI pratIti thavAnI vyAkhyanuM AropaNa karIne dhUmAbhAvarUpa vyA- | zabdamAM yogyatA chatAM paNa te itara arthanI pakanuM ApAdAna karyuM che. (nijhAnistaka | pratIti thAo evI icchAthI na bolAyelA evuM paNa lakSaNa kaI bole che. artha upara | hovApaNuM, enA be bheda cheH vastRtadarya ane kahyo teja che.) DhatAtparya (lakSaNe te te sthAne jevAM.) - tALAna-tane dUSaNe A pramANe tAtparyAnaguttA-mudyArthacAne sati che. (1) ApAdyAsiddhi, (2) ApAdakA- tAparyAnuvannatva je zabda ke vAkya mukhya siddhi, (3) ubhayasiddhi, (3) pratizi- arthanI pratIti karAvanAra chatAM jemAMthI thilamUlatA, (5) mithastarkavirodha, (6) tAtparyanI siddhinuM na thavApaNuM te. ISTapatti, ane (7) viparyayAparyAvasAna, tArAkU-tadvija saMti tamannasattA(AnAM lakSaNo Akara graMthamAMthI samajI levAM.) vAva! je padArthathI je vastu bhinna pratIta tAtha(1) AtmAzraya, (2) thAya che, ane je padArthanI sattAthI je vastunI anyonyAzraya, (3) cakrika, (8) anavasthA sattA bhinna hotI nathI, te padArtha viSe te ane (5) pramANabAdhitArtha prasaMga, ema pAMca vastuno saMbaMdha, tenuM nAma tAdAmya. jema prakArano che. temAM AtmAzraya, anyAyAzraya, ghaTAdika vastuonuM potAnA upAdAna kAraNarUpa ane cakrikA, e traNa taka te utpatti mRttikA vagere sAthe tAdAmya che. sthiti ane pti, evA bhedathI traNa traNa medragimelve tArAram ! bhedane sahana prakAranA che. vizeSa vistAra "tarka'' karanAra abhedapaNuM te tAdAtmya. arthAta bhinna zabdamAM jevA.) [ pratIti thayA chatAM vastutaH abhinapaNuM te tAtparyam-varijI tArIkha . 'A tAdAmya traNa prakAranuM cheH (1) bhratija padathI zrotA purUSane A arthano bAdha thAo" tAdAmya, (2) karma ja tAdAtmya, ane (3) e prakAranI vaktAnI icchAne icachAne tAtparya sahaja tAdAmya. kahe che. e tAtparya zAbdabodhano hetu che. tArA -abheda nAme svarUpa jo tAtparya zAbdabodhano hetu na hoya to saMbaMdhane tAdAmya saMbaMdha kahe che. e abhedasainyamAnava"-(seMdhava lAvo) A eka rUpa tAdAmya saMbaMdha sarva padArthonA pitAnA prakAranA vAkyathI keI sthaLamAM to saidhava pada svarUpamAM rahe che; potAnA svarUpathI bhinna vaDe zrotA purUSane "lavaNu" no bodha thAya padArthamAM koIpaNa vastune tAdAtmya saMbaMdha che ane kai sthaLamAM saidhava pada vaDe ghaDA" rahetA nathI. jema ghaDAne abhedarUpa tAdAmya ne baMdha thAya che te na thavo joIe, paNa saMbaMdha ghaTa svarUpamAM ja rahe che; te ghaTathI sarvatra lavaNatA ke sarvatra ghaDAne ja bodha thavo bhinna evA paTAdikamAM raheto nathI. ane joIe. tethI, e vilakSaNa bedhanI siddhi e ja pramANe paTane abhedarUpa tAdAmya mATe tAtparyajJAnane zAbdabodhano hetu mAnavo saMbaMdha pitAnA paTa svarUpamAM ja rahe che; joIe. e be tAtparyajJAna zrotA puruSane paTathI bhinna ghaTAdikamAM rahetuM nathI. e prakaraNathI thAya che. jema bhajana prakaraNamAM prakAre jeTalA dravya, guNAdi padAthI che, te e saighava padano artha lavaNa samaja sarva padArthone abheda tAdAmya rUpa saMbaMdha joIe, tathA gamana prakaraNamAM siMghava padane potapotAnA svarUpamAM ja rahe che, bIjA kedamAM artha ghoDe samajavo joIe. raheto nathI. 2. bhedarahita padArthone saMbaMdha 2. sAtha sati taritaratrachAnuri- te tAdAmya saMbaMdha. For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 101 ) tApa:---prati%0LavavanIyatAvaH / amuka padAmAM je pratikULatAnuM jJAna te tApa. e tApa AdhyAtmika, Adhibhautika ane Adhi-varUpa daivika evA bhedathI traNa prakArane che. (lakSaNA te te zomAM jovAM. ) tAmistraH- 3;lalASaneviyAnepi bipi curNa me mAmUviti viparyavirodha / du:khanuM sAdhana vidyamAna chatAM paNa mane kAMi paNa duHkha na thA, evA eka prakAranA viSaya. 2. dveSa te paNa tAmisra kahe che. titikSA--zIto viADhasajIinA zIta, uSNa; sukha; du;kha; mAna; apamAna; nidA; stuti; tyAdi dvaM dharmanuM je te titikSA. sahana tIvratara vairAgyam - punarAvRttisahitaM brhmjo vivacanta mAsthiti yuddhA bihArI / punarAvRttivALA brahmaloka paryaMta je leAka che, te sarvaka amane prApta na thAe, evA prakAranI sthira buddhi vaDe te saghaLA viSayAnA tya:ganI icchA te tIvratara vairAgya kahevAya. 2. asmin nani putrarArAvi mArivati sthirayuddhayA viSayaniAsA / A janmamAM amane putra, strI, dhanArdika padArtha prApta na thAo, evI sthira buddhi vaDe te viSayeAnA tyAganI je icchA te tIvratara vairAgya. tulyabalAvarodha:- anyatrAnyatra janmAvaviSayavArAretra yugapat prApti: jUdI jUdI jagAe rahenArA e padArtha (e vacane, e chatAM te banne eke vakhate eka sthaLamAM prApta vAyA, i. ) pAtapeAtAnA sthaLamAM baLavALA thAya tyAre te tulyaalavirAdha kahevAya che turIyA ( tu ) vasthA--mAnAvazrvakSya punaH vArthAntADavariSkRtiH / brahmadhyAnanI avasthAmAM rahelA purUSane karIne khIjA koi padArthanI sphuraNA na thAya evI avasthA te turIyAvasthA, 4 9 tulyatvam - svabhinnajAtisamaniyatatvaM tulyatvam / jema ghaTa ane kalaza e banne ekAvAcaka zabdo che. temAM ' A ghaDA, A dhaDA ' evI anugata pratIti thAya che; tathA A kalaza, A kalaza, ' evI anugata pratIti paNa paNa thAya che. A be prakAranI pratItithI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ekaja ghaDAmAM dhaTatva ane kalazatva evA e dhama jaNAya che. paNa te banne dharma jAtinathI paNa ghaTatva dharmaja jAtirUpa che. kalazatva dharmanA jAtipaNAmAM tulyatva doSa bAdhaka che. kemake 6 eTale kalazatvathI bhinna je ghaTava jAti che, te ghaTava jAtinuM samaniyatapaNu kalazatva dharmImAM raheluM che. jeTalI vyaktimAM ghaTatva jAti rahe che, teTalI vyaktiomAM kalazatva dharma paNa rahe che; eja kalAva dharmAMmAM ghaTatvanuM saniyatapaNuM che. samaniyatapaNu... eTale niyame karIne samAna hovApaNuM ) e samaniyatapaNAne tulyava paNa kahe che. e tulyatva deSa kakSazatva dhanA jAtipaNAnA bAdhaka che. ghaTa ghaTa tuSTiH- bhogyeSvetAvatA'lamiti buddhiH / bhAgya paTTAmAM ATalAthI khasa che, evI pUtAvALI buddhi te tuASTa-saMtoSa. prApta thayuM che, te sivAya khIjA paTTAmAM 2. badhiAtAnyatra suvavRddhiH| je kAMi tucchapaNAnI buddhi. tUrAviyA ( carcAviyA ) 3 vyavacchinnacaitanyAvivavidyA / upAdhithI avacchinna evA caitanyane DhAMkanArI avidyA te tulAvidyA athavA kAryAvidyA kahevAya che. e cAra prakAranI cheH (1) anitya brahmakSeAkAdi nityatvahi; (2) azuci evAM putra strI vagerenAM zarIramAM zucitva buddhi; (3) mALA, caMdana, strI Adika duHkharUpa che, ane duHkhanAM sAdhanarUpa che, temAM sukharUpa tathA sukhanA sAdhanarUpa buddhi; ane (4) annamayAdi anAtmA e mithyAtmA che, ane putra strI Adika gauNuAtmA te, temAM mukhyAtmAnI brAnti. For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (100) tRU-prAthamALavaSyazRMvatRpti padArtho che ane te sUrya lokamAM prasiddha che rUpanuM (athavA dhanAdi) prApta thavA chatAM paNa temAM grahaNa karanAra cakSu ikiya e taijasa ikiya atRpti. kahevAya che; ane tejasa viSaya (1) bhIma, - 2. cAvavAMbitAvyAno satyAma punaHta- (2) divya, (3) darya, ane (4) Akaraja, sivicArakSA | irachA pramANe dravya ema cAra prakAra che. temAM prasiddha agninuM maLyA chatAM paNa tenAthI adhika dravyanI nAma bhauma teja che; vidyuta vagere divya teja AkAMkSA. che, jaTharAgni e darya (peTamAMnuM) teja tena-36UravartanaH je dravya sama che; ane suvarNAdi e Akaraja (khANamAMthI upajeluM) teja che. vAya saMbaMdhe karIne uSNasparzavALuM hoya che ? te dravya teja kahevAya che. athavA, tejamAM rU5 ane sparza guNo 2. 3chAravAnAdhAranidravyavyAjJa- rahelA che te uparathI nIce pramANe cAra prakAra, timatte : | uSNasparzanI samAnAdhikaraNa thaI zake che- evI ane dravyatva jAtinI vyApya je teja- (1) udbhatarUpa udbhUta sparzavAna-jema tva jAti che, te tejasva jAtivALuM dravya sUrya, agni, vagere. (udbhUta eTale prakaTa, te teja kahevAya che. ane anuddabhUta eTale aprakaTa, gupta.) 6. candracAmIkarasamavetatve sati jvalanasama (2) anubhUta anubhUtasparzavAna-jema cakSu. vaita sAmAnyaH je sAmAnya caMdra ane senAmAM (3) udbhata rUpa anubhUta sparzavAnasamaveta heane agnimAM paNa samata che te jema suvarNa. tejasva kahevAya. 4. te varAtimattaDa ! je dravya samavAya | (4) uddabhUta sparza anubhUta rUpavAnasaMbaMdhe karIne tejasva jAtivALa hoya che jema uSNadaka. teja kahevAya che. sekasa-vyaSTi liMga zarIranI upAdhi6. strImirjhanamAvyad senamA vALuM catanya. tejanA vikArarUpa aMta:karaNanI mUDha evAM strI ane bALako vagerethI ava. upAdhivALuM hovAthI te tejasa kahevAya che. gaNanA na karI zakAvApaNuM te tejasva. saiArava - sUkSmaLazarIrAphrid tenovALA -35. sparza saMkhyA. vacam | vyaSTi evAM sUkSma ane kAraNa parimANa, pRthakva, saMga, vibhAga, paratva ane zarIranI upAdhIvALuM caitanya. aparatva, dravatva, vega, evA agiyAra guNa sagavA :- 3vsparzavAyarnaMgatatejamAM rahe che. viSaya | je viSaya samavAya saMbaMdha karIne te -teja kavya be prakAranuM che. uSNu sparzavALo hoya te tejasa viSaya (1) nityateja ane (2) anitya teja. temAM kahevAya. paramANurUpa teja nitya che ane thakAdi 2. sAmAnadhirAcacAvagatikAryarUpa teja anitya che. picatainAvavacA uSNa sparzanuM samAnaanitya teja (1) tejasa zarIra, (2) dhikaraNa heine, kavyatvanI vyApya je tejasa iyi, ane (3) tejasa viSaya, ema tejasva jAti, te jAtivALo je viSaya te traNa prakAranuM che. temAM tejasa zarIra ayonija taijasa viSaya kahevAya. For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (103) e tejasa viSe cAra prakArane che - kahe che. emAM eka bhUtane bAkInA be (1) bhaumateja, (2) divya teja, (2) audarya bhUtemAMthI darekane 3 (eTale-3-=1) teja ane (4) Akaraja teja. maLIne eka mizrabhUta thAya che. (evI rIte sArAbhU-spacharIra tainasa | traNenuM samajavuM.) ene trivRtkaraNa kahe che. rAmu ! je zarIra samavAya saMbaMdhe karIne ! :-avayavIinatA | ekAda avayava uNa sparzavALuM hoya che, te taijasa zarIra | avayava vagerenuM ochopaNuM-khAmI te guTi. kahevAya che. (evuM uSNu zarIra sUryalekamAM 2-5ghikAdhanagiri parzanA prasiddha che.) jJAnanuM sAdhana je Ikiya che tpha kahevAya che. 2. uSNasparzasamAnAdhikaraNadravyatvavyApyajAti. macchara tainAzarIram ! uSNu sparzanuM samAnA-| ma-vAcinagrA mA zrotra vagere dhikaraNa ane divyatvanI vyApya evI tejasva. bAhya Idriyone zabdAdika viSayothI rokavI jAtivALuM zarIra te tejasa zarIra kahevAya. | te dama. taijasendriyam-uSNasparzavadindriyaM taija- 2. nityanaimittikakarmAtiriktAnAM vyApArANAM niyama che je Ikiya samavAya saMbaMdhe karIne | vADhinacaDhaH nitya ane naimittika karma uSNa sparzavALuM hoya che te tejasa Idriya sivAyanA bIjA vyApAramAM bondriyone kahevAya che. nigraha te dama. 2. uSNasparzasamAnAdhikaraNadravyatvavyApya jAti- 3. brhmjnyaanopyogivyaapaaraatiriktbaahyendriymandriya saicim | ucNa sparzanuM samA- vyApAramAnidhi | brahmajJAnane upayogI nAdhikaraNa ane dravyatvanI vyApya tejasva vyApAra sivAyanA bIjA badhA bAheMdriyonA jAtivALI Idriya te taijasa ikriya. vyApArano nirodha te dama. cA-vatvabaMsAnAH padArthamAM dambhaH -- veSabhASAkriyAcAturyAdibhiH svmhpitAnA svAmitvanA dhvasane anukULa je ravArAne mA veSa, bhASA, kriyA, caturAI vyApAra te-padArthanI mAlikI cheDI devI te. vagerethI pitAnA mahatvane prakaTa karavuM te daMbha. ra ju -(cakuvem)-paramANuSa- | 2. varelAma dharmanA nAnAM pUnAbha ta putrayAtmanaHA cha paramANurU5 tAmArtha praTIjharam ! bIjAonA AgaLa hoIne traNa vANukAtmaka je rajakaNa che. pitAnAM dharma, japa, dhyAna, AdikanuM, pitAnI trasaraNa athavA zuka kahevAya che. pUjA tathA khyAti thavAnA hetuthI prakaTa vinugAmamazAna-satva, rajasuM karavuM te daMbha. ane tamasa e traNa guNarUpa ajJAna. (ajJAna 3. adhArmikatve sati dhaarmiktvkhyaapnecch|| eTale bhAvarUpa avidyA.) pite adhArmika chatAM dhArmikapaNe prakaTa karavAnI tripuTI-trayALAM purAnA jJAnamAra ori | IcachA te daMbha. samAra: traNa puTane eTale jJAnanA prakArono rayA-tukavine prasthanuSaar | dukhInA samudAya te tripuTI. tarapha anugraha karavAnI IcchA. vRU-zIna mUtAni faSA 2. surakSitevu mateSa kRpA duHkhIta prANIo vivArya tibhUtama dvidhA pratyetaramUtadna- upara te kRpA te dayA. na nanam ! vedamAM teja, jaLa ane pRthvI - arjunavipu davuddhiH | tiraskAra e traNa bhUtanuM mizraNa kahyuM che tene trikaraNa vagere karavAnI daDha buddhi te darpa, athavA For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 104 ) 2. dhanasvajanavidyA dinimittazcittasyotsekA vA / dhana, svajana, ane vidyA vagerenA nimittathI manamAM je ga thavA te 6. nim-vicAraprayAga heturUpa jJAna te dana. jJAnam / vicAranA 2. yathArthatayA jJAyate padArtho'nenetidarzanam / jenAthI padAnuM yathApaNe jJAna thAya te (zAstra) dana kahevAya che. yuniAvaLIyAme (jainamate)Ata dana (zAstra) apramANu che evA nizcayanA hetubhUta kama te darzanAvaraNIya kama kahevAya che. jJAnamU--vavatvatyAnuvyApAraH pAtAnA svAmitvanA tyAgane anukuLa vyApAra te dAna. 2. meribyAvInAM svIyAnAM mUlyapra'' vinA zAstroktavartmanA svasvatva parityAgaparastratA pAdanatyAgatvaM dAnam / gAya ke suvaNaeN vagere je potAnI mAlakonAM hoya, tenA uparathI mUlya lIdhA sivAya zAstrAkta vidhithI potAnI mAlakI uThAvI laine bIjAnI mAlakI karI ApavA mATe te gAya seAnA vagereno tyAga karavA te dAna. vAmrAntim--dAntayum / dRSTAMta sahita. 2 athavA jene uddezIne daSTAnta ApyuM hoya tene paNa dArbhrAnta ke dArjIntika kahe che. tathA vi-bhAtye sati vizeSanuLA mI vik| je dravya kALathI bhinna hAya che, vizeSa guNeAthI rahita hoya che, tathA parama mahatva parimANavALu hoya che te kahevAya che. dik 2. prAAti vyavahArA dhAraLahetu i| A prAcI ( pUrva dizA ) che, A avAcI ( dakSiNa dizA ) che, A pratIcI ( pazcima dizA ) che, A udIcI ( uttara dizA ) che, A AgneyI che, A naiRtI che, ityAdi prakAranA zabdarUpa tathA jJAnarUpa vyavahArane je asAdhAraNa hetu te dik( dizA, ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rU. pUravAntivAhetutiM| daizika paratva nAme je dUratva che, tathA daizika aparatva nAme je antitva (samIpatA ) che, te dUratva ane atikatvane viSaya karanArI je buddhi, te buddhi, te buddhituM, je dravya asAdhAraNa kAraNa hoya te dravya dik ( dizA) kahevAya che. viSNuLA:----dizAmAM (1) saMkhyA, (2) parimANa, (3) pRtha, (4) saAAga, (5) vibhAga, evA pAMca guNe! rahe che. dizA eka che, vibhu che, tathA nitya che, vinam -sUryavirAvachinnAH / sUryanAM kiraNo vaDe avacchinna je kALa te dina ( divasa. ) TokSA-mulAveeTavevamantrapradnam |gurUnA mukhathI peAtAnA iSTadevanA mAtra grahaNa karavA te dIkSA. duHkham - sarveSAM pratikUlatayA vedanIyaM duHlam / sarva prANIone pratikUlatArUpe karIne eTale aniSTatA rUpe karIne je jJAnanA viSaya thAya che te duHkha kahevAya che. 2. dviSTasAdhanatAviSayaka jnyjnyaanaajnydvessviSayavastunaH Tulam / STi sAdhanatAne viSaya karanArUM je janyajJAna che, te jJAnavarDa ajanya je dveSa che, te dveSanA je viSaya hoya tathA guNa paNa hoya, te duHkha kahevAya che. arthAt dveSane je viSaya te driSTa kahevAya che. duHkha viSe badhA prANIone dveSa hoya che. mATe duHkha e driSTa kahevAya che. evA driSTa du:khanI sAdhanatA siMha sarpAdiAmAM rahe che tathA varazUlAdikamAM rahe che. mATe siddha sarpAdika viSe je leAkAne dveSa thAya che, te STi sAdhanatA jJAnavarDa thAya che. mATe siMha sarpAdika viSe dveSa te STisAdhanatAjJAnavarDa janya kahevAya che. ane te duHkha bIjA koi driSTanuM sAdhana nathI mATe te duHkha viSe leAkAte je dveSa hoya che, te driSTa For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 105 ) sAdhanatA jJAna vaDe janya nathI, paNa du:khanA jJAna mAtrathIja te duHkhamAM dveSa thAya che. mATe te du:kha viSayaka dveSa te driSTa sAdhanatA jJAna varDa ajanya kahevAya che. evA dviSTa sAdhanatA viSayaka janya jJAnavarDa ajanya dveSanA viSayabhUta tathA guNurUpa du:kha che, mATe du:khanuM ukta lakSaNa saMbhave che. rU. ahaM du:lItvanumantraviSayamuLa: 3:lam / huM du:khI chuM, evA anubhavatA je viSaya hAya tathA guNu hoya te duHkha kahevAya che. 4. tadveSAnInadraSThavaSaye jhulam / bIjAnA dveSane anadhIna evA dveSane je viSaya te du:kha arthAt sarvAdika jema bIjAnA dveSane adhIna che, tema peAtAnuM du:kha bInA dveSane adhIna nathI paNa pAtAnAja dveSanA viSaya che, mATe e lakSaNa ghaTe che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir suryajI varSazo--je rUpa ane spazanuM pratyakSa jJAna na thAya te rUpa ane spa dularUpa ane dubalasparzI kahevAya che. TUthapAmyAnam| doSane utpanna karanAruM. kRSitambayum / dUSNavALu, danyatvam--mAnamAtvam / koi padA nuM bhAna thavAvaDe tenuM bhAsavApaNuM te dRzya. 2. vidviSayavat -re caitanyane viSaya hoya te dRzya; dRzyapaNuM te dRzyatva. rU. viSacasvan je vRttijJAnanA kuLa rUpe ( pariNAma rUpe ) hoya te dRzya; dRzyapaNuM te dRzyatva. 4. vRttipratiSThaddhividviSacatram / vRttimAM pratibicchita thayelA caitanyanA je viSaya haiya te dRzya. duHvaprAyAH--( gautamane mate ) du:kha ekavIza prakAranAM cheH 1 zArIra duHkha, 6 zrotrAdika cha iMdrionA viSayanAM duHkha, 6 zrotAdika kriyAthI janya che jJAnarUpa buddhienAM duHkha; 6 zrotra vagere iMdriyAnAM duHkha; 1 sukha; 1 duHkha. ema badhAM maLIne eka vIza prakAranAM du:kha thAya che. temAM-- huM viSaya hoya te dRzya. du:khI chuM' evI pratItine viSaya tathA dRSTakUTatvam - anyArthesaya myArthabodhaka *duHkha AtmAne vizeSa guNu, evuM je du:khavatvam / vAstavika artha anya chatAM anya jAtivALuM prasiddha duHkha che te ahIM gaNAvelA anu edhakapaNuM; samasyA; prahelikA. jema zabdathI samajavAnuM che. temaja " parvatAgre ratho yAti bhUmautiSTati sArathiH / * svargAdi sukha ' teja ahIM ' sukha ' zabdathI zramaya vAyuvegena pame na ti| ''-~~~ samajavAnuM che; kemake svargAdi sukha sAtizaya kulAlacakram | parvatanA zikhara upara ratha vagerethI vyApta hovAne lIdhe duHkharUpa cAle che, ane sAratha pRthvI para rahele che; gaNyuM che. ratha vAyuvegathI karatA chatAM eka DagaluM paNa AgaLa cAlatA nathI. kuMbhAranA cAkaLA " e dRSTakUTa kahevAya. "3 - dRSTAntaH -- vAdiprativAdinAH sAdhyasAdha 6. sattAvAcaprApramAviSayam / sat vastu sAthe tAdAtmya sabaMdhavALA pramAjJAnane je viSaya hoya te dRzya. 6. zvasanattattA jJAnavitrayatvam / peAtAnI dRzyanI ) samAna sattAvALA jJAnanA je duHvanunaH--du:kha kevaLa vAtmAmAM rahe che. ane te (1) vaiyika, (2) AbhimAnika, (3) mAnArathika, ane (4) AbhyAsika, ema cAra prakAranuM che. tathA te badhAM nAmayapratimAvasUcavrArAnyataranizcaviSayA du:kha anitya che. raTAntaH / vAdI ane prativAdI annanA For Private And Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (16) je sAtha ane sAdhana ubhayaprakAraka nizcaya - kSAropaviturmatiH che, athavA sAdhyAbhAva ane sAdhanAbhAva ' cakSudhArA rUpanuM jJAna thavAnA heturUpa je ubhaya prakAraka nizcaya che, te nizcayane viSaya manovRtti te dRSTi. je padArtha che, te padArtha daSTAnta kahevAya che. dagg-dilamasamA vizvadaH | jema vAdI prativAdI bannene mahAnasa (rasoDA) daSTi eTale svaprakAza jJAnasvarUpadarzana. ( A viSe "mahAnasa agnivALuM che ane dhUmavALuM ane have pachInAM be lakSaNomAM daSTine che e rIte agnirUpa sAdhya prakAraka tathA Avo ja artha samajavo.) daSTine samAna dhUmarUpa sAdhana prakAraka nizcaya hoya che; tathA kALamAM vizvanI sI kALamAMja vizvanI sRSTi te. arthAt AtmAmAM pANInA dharA viSe "dhara agninA tathA dhUmanA abhAvavALo che' e rIte agnirUpa che skuraNa thatAMnI sAthe eka vakhate sRSTi dekhAi paDe te, svamanI sRSTinI peThe. sAyAbhAva prakAraka tathA dhUmarUpa sAdhanAbhAva || 2. dasamAnayAtrasRSTi: (artha uparanA prakAraka nizcaya hoya che. temAM prathama nizcaya ' jevo ja che.) viSaya to mahAnasa che tathA bIja nizcayane viSaya dharo che. mATe te prasiddha anamAnamAM che. dakTiva vizvajha dRSTi eja vizva mahAnasa ane dhare dAnta kahevAya che. e sRSTi che. dAnta sAdhamma daSTAnta ane vaidhamma daSTAnta 4. trividhasattAvarmita satyavrajalArUM ema be prakAranuM che. (te te zabda juo.) riSTivaM / vyavahArika, pratibhAsika ane 2. vAtavAtAM sanmaH vathA pAramArthika evI traNe sattAthI bahAra je mAnasanA vAdI ane prativAdI banee atathI vilakSaNa hoya te daSTisaSTi mAnya rAkhele artha jema rasoDuM, e ( atasiddhi.) daSTAnta che. devtaadhikrnnm-yjnyaadaavdhikaaritvtdrU. zikArakSALAM catra vRddhiAnya mAnyataralAyanyAyaH | yajJAdimAM keNi sa intaH laukika parIkSA karanArAonI je adhikArI thaI zake ane koNa na thaI zake arthamAM samAna buddhi hoya te arthadaSTAMta. e bene nirNaya karI ApanAra nyAya te 4. nitiSyitve rAtaH che jemAM devatAdhikaraNa. sAdhya tathA (tathA liMga banne) nizcaya -bagAsu ANanAra vAyu. thayelo hoya che te daSTAnta. devayAnamArga:- acirAdyAbhimAnidevAdhiSTato dRSTArthApatiH- anupapadyamAnadRSTArthajJAnAttadu e.mAarci vagerenA abhimAnI devo jenA gvAra mUtAntaravandhanam ! je a adhiSThAtA che, te mArga, jevAmAM Ave che te daSTArtha kahevAya che. 2. nAviSNu ca sarviSyaHa kSiNA evA daSTa arthanI anupattithI tenA upapAdaka uttaraH savituH panthA devayAnastu sa smRtaH // 1 // rU5 arthAntaranI je kalpanA te daSTAthapatti. ! nAgavIthInI uttare ane saptarSionI dakSiNe jema, divase bhojana nahi karanArA devadattamAM sUryane uttarAyanane je mArga che, tene rAtribhajana sivAya utpanna nahi thanArUM "devayAna' kahe che. puchava joine upapAdana karanAra je rAtri rU. vi: pareze yAtaiiDana maLati devayAnaH bhojanarU5 arthAntaranI kalpanA te daSTArthapatti paramezvara devane je mArge pamAya te mArga (pramANa) che. devayAna kahevAya che. For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (17) rAri che-cantAmAvati sviM evI bhrAMti); (3) vAcanacatrAtiH | e ziraHA atyaMtabhAvanuM pratiyogipaNuM dehamAMthI roga, azakti, Adi doSa dUra karI deza pariccheda kahevAya che. jema, ghaTavAdika | zakAze evI bhrAnti. emAMthI "guNadyAna" dharmone paTavAdikamAM atyaMta bhAva hoya che; ane "doSAyanaya' e darekanA be prakAra che; e atyaMtabhAvonuM pratigipaNuM ghaTatvAdi | (1) zAstrIya ane (2) lokika. tamAma dharmomAM rahe che. eja te ghaTavAdika dharmone prakAranI dehavAsanA malina che, enA cAra dezapariccheda che. | hetu che, (1) delavAsanA pramANa siddha nathI; 2. skrizciAttAmAM koIka dezamAM (2) azakya che; (3) purUSArthane mATe upayogI nathI; ane (4) punarjanmane hetu che. eTalA na rahevApaNuM te deza pariccheda. | mATe delavAsanA tyajAya che. rU. dhArAtti vyAdhitva dehAdhyAsaH-dehasya taddharmasya vA''tmatayA cA saMcAAi adhikaraNanA eka dezamAM ! = tarkatathA vAyA: deha ane dehanA dharmane rahevA chatAM AkhA adhikaNamAM avyApipaNuM ! AtmA ane AtmAnA dharmarUpe adhyAsa. jema saMga vagere. eka padArthane bIjA te dehAdhyAsa. sAthe soga thAya tyAre temane bannenA eka dezamAM sparza thAya che, AkhA adhi sAiTa: athavA vinaMvinADhaya:karaNamAM thatuM nathI. trama: suputiH | brahmadevanI suSupti. 2. samaSTibrijarAjyAddhiHA samaSTi liMga dezAntaram-mahAnadyantaraM yatra girirvA zarIrano laya vagere. vyavadhAyakaH / vAco yatra vibhidyante taddezAntara daishikprtvm-diksNyogaasmvaayikaarmudate na je deza koI moTI nadI vacamAM jarja paratve vaizivaram ! je mUrta dravya viSe AvavAthI athavA koI parvata vacamAM AvavAthI chUTo paDyo hoya, athavA jyAM paratva utpanna thAya che, te mUrta dravyanI sAthe je dizAono saMyoga saMbaMdha che, te diphabelI paNa jUdI bolAtI hoya, tene | soga jenuM asamavayi kAraNa che evuM je dezAntara kahe che. paratva te dezika paratva kahevAya che. arthAta :-tikSaLamuvIcAnAvayava . pratyeka | eka bhUta dravyathI kai paNa dizAmAM bIjA kSaNe jemAM avayavo (raktAdi dhAtuo vagerena) mUrta dravyanuM je dUrapaNuM te dezika paratva jANavuM ekatra thayA karatA hoya te deva kahevAya | zikSApatrana-vilAsamavacAra 2. citra H iniA Azraya nAmatharva vairivartam | eka bhUta dravyathI rUpa je hoya te de. } bIjuM mUrta dravya te dizAnA saMgavALuM vAsanA-Anumavaganitatve sati - kahevAya, e phiga jenuM asamAdhi caiva punaH punaH (purAvA) mAtu: || kAraNa che, evuM je aparava (najIkapaNuM) te dehanA anubhavathI utpanna thayelI heIne ' daizika aparatva kahevAya. vAraMvAra dehanAja (puSTi vagere mATe) smaraNane roSa - vidhitvam' kAryanuM je hetu te dehavAsanA. enA traNa prakAra che; vidhIpaNuM te deva. (1) brAhmavastrAntiHA (e deha eja AtmA roSaprameyaH--(gautamamata) doSa nAme che evI bhrAMti); (2) jAnantiH 1 (e ! prameya traNa prakArane che. (1) rAga, (2 ke dehamAM puSTi Adika guNa ANu zakAze | Sa, ane (3) maha. For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (108) rAga doSa sAta prakAra che: (1) kAma, trIje mahadoSa sAta prakArane che - (2) matsara, (3) spRhA, (4) tRSNA, (1) viparyaya, (2) saMzaya, (3) taka. (4) (5) lebha, (6) mAyA ane (7) daMbha.! mAna, (5) pramAda, (6) bhaya, ane (7) e sAtanAM lakSaNe nIce pramANe che - e sAtanA lakSaNe - (1) kAma-maithunanI IcchA. 1, 2, 3, (viparyaya, saMzaya, tarka, (2) matsara- pitAnA prajananA zabdo juo.) vicAra vinA ja bIjA purUSanAM vAMchita arthanuM 4. mAna-potAnI jAtamAM avidyamAna nivAraNa karavAnI IcchA. | guNonuM Aropa karIne je utkRSTatA buddhi che, (3) spRhA-dharmathI aviruddha vastu che tenuM nAma mAna. vaLI guNavAna purUSamAM guNa prAptinI je IcchA te spRhA. rahita buddhinuM nAma "smaya che, tene paNa (4) tRNa-A amArI vastu koI mAnamAMja aMtarbhAva thAya che. vakhata paNa nAza na pAme evI IrachA. (5) lAbha-dharmane virodha karIne pa. pramAda-prathama kartavyatArUpe nizcaya dravyanI je Iccho te. karelA artha viSe paNa je akartavyatA buddhi (6) mAyA-bIjA mANasane ThagavAnI che, tenuM nAma pramAda. cho. 6. bhaya-aniSTa karanAruM kAraNa prApta (7) daMbha-manamAM dhArmikapaNAthI thaye teno parityAga karavAnI ayogyatAnuM je rahita chatAM paNa bahArathI dhArmikapaNa vaDe jJAna te bhaya, pitAne utkRSTa jaNAvavAnI IcchA. 7. zAka-iSTa vastune viyoga thaye tene bIje doSa cha prakArano cheH (1) krodha karI meLavavAnI ayogyatAnuM je jJAna te (2) IrSA, (3) asUyA, (4) roha, (5) amarSa zoka kahevAya che. . (6) abhimAna. e chatAM lakSaNe dravatvam -AdyasyandanAsamavAyi kAraNatvaM (1) krodha-AMkha rAtI thavI vagere ! kUvavanU parvatAdika uMcA dezamAM rahelA ceSTAono hetubhUta je dveSa vizeSa che. - jalAdikane bhUmi Adika nIcenA deza sAthe (2) IrSA-koI sAdhAraNa vastumAM je saMyoga thayo che, te saMyoganI janaka je bIjo koI mAlakI kare tyAre te vastune jAdikanI kriyA vizeSa che, e kriyA grahaNa karanArane te bIjA upara TheSa tenuM vizeSane caMdana (jharavuM-TapakavuM ) kahe che. nAma IrSA. evA Adya spaMdananuM je asamAyi kAraNa ( 3) asUyA-bIjA purUSanA vidyAdi hoya te dravatva kahevAya che. athavA. guNa viSe je dveSa che. 2. AdyasyandanAsamavAyikAraNavRttiguNatva vyaa(4) doha-anya purUSano nAza kAtimat vatvam Adya syadanamAM asamakaravA viSe je dveSa te. vAyi kAraNamAM rahenArI tathA guNatva nAme (5) amaSa-aparAdha karanArA purUSa , jAtinI vyApya evI je jAti che, te viSe asamartha purUSane TheSa che. jAtivALe (drava jAtivALA) guNa te kavatva | (6) abhimAna-apakArI purUSanuM kahevAya che. kAMI paNa aniSTa karavAne asamartha purUSane 3. pRthivyaaditryvRttivRttivaayuvRttyvRttiruupaavRttipitAnI jAta upara je TheSa te. natimatu vartama pRthvI, jaLa, teja, e traNa For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (19) dravyomAM vartanAra padArthamAM rahenArI tathA 1. rAhyAvAnvitaa cam ! je vAyumAM na rahenArI tathA rUpamAM na rahenArI padArtha liMga, saMkhyA, ane kArakanA saMbaMdhaevI je dravatva jAti che, te jAtivALe guNa vALuM hoya te dravya. te dravatva. - samAcAra cam | kAryanuM je vatva -kavitva guNa be prakAranA samavAyi kAraNa hoya te dravya kahevAya. (kAya che: (1) sAMsiddhika vatva, ane (2) ane kAraNano saMbaMdha te samavAya saMbaMdha naimittika kava7. kavitva guNa pRthvI, jaLa, 1La kahevAya che. dravyamAMthI dravyarUpa kArya, guNarUpa re ane teja, e traNa mAM rahe che. temAM - kAryA, ane kamarUpa kArya utpanna thAya che, paNa jaLamAM te sAMsiddhika dravatva rahe che ane ghI, lAkha, Adika pRthvImAM tathA | mATe dravya e guNakArya ane karmakAryanuM samasuvarNAdika tejamAM naimittika dravatva rahe che. ' vAyi kAraNa che. guNa ane karma kaI kAryanuM jaLanA paramANuonAM dravatva nitya hoya che. samavAya kAraNa thatAM nathI.) tethI tathA anyatra anitya haiya che. guNayiAbaTya stram je guNa ane tRdayam(lakSaNa) mujaba sUtra . kriyAno Azraya heya te drazya. je padArtha samavAya saMbaMdhe karIne rUpAdika 8. sAkSAt sambandhenendriyagrAhyatvaM dravyatvam / guNene Azraya hoya te dravya kahevAya che. | sAkSAta saMbaMdha thavAthI Idriya vaDe je grAhya hoya te kahyuM, paNa utpatti taNamAM dareka dravya nirguNa utpanna thAya che. mATe utpattikSaNAvacchinna = vArthathI cam | kAryano Azraya dravyamAM e lakSaNanI avyApti thaze. ema hoya te dravya. mAnIne bIjuM lakSaNa kahevAmAM Ave che. dravyagiArA-dravya nava prakAranuM che. 2. guDAsamAnarfdhajAsattAmanagarimA tucakA (1) pRthvI, (ra) jala, (3) teja, (4) vAyu, je adhikaraNamAM je rUpadi guNa samavAya (5) AkAza, (6) kALa, (7) dizA, (8) saMbaMdhe karIne rahe che, te adhikaraNamAM je AtmA, ane (9) mana. vaLI e badhAM dravyanA jati samavAya saMbaMdhe karIne rahetI hoya, ' te be prakAra cheH (1) mUtadravya ane (ra) amUrta te jAti guNasamAnAdhikaraNa sattA jAti che.) divya, jemae sattA jAtithI bhinna je jAti che, te (1) mUrtadravya-pRthvI, jaLa, teja, vAyu dravyatva jAti che. e dravyatva jAtivALA ane mana, e pAMca mUrtavyo che. padArtha te dravya () amUrtadravya-AkAza, kALa, dizA rU. vyasvAti dravyamAM je padArtha ane AtmA, e cAra amUrtAvyo che. amUrtasamavAya saMbaMdhe karIne dravyatva jAtivA dravyane "vi kahe che. hoya te dravya kahevAya. vaLI (1) nityadravya ane (2) anitya4. guNakarmabhinnatve sati sAmAnyavat dravyam / dravya, evA paNa dravyanA be prakAra che. je padArtha guNa ane karma ane padArthathI (1) nityadravya-pRthvI, jaLa, teja ane bhinna heine jAtirUpa sAmAnyavALo hoya te vAyu, e cAranA paramANuo, tathA AkAza, dravya. (jAtirUpa sAmAnya mAtra dravya, guNa ! kALa, dizA, AtmA ane mana e pAMca ane karmamAMja rahe che, e dhyAnamAM rAkhavuM.) dravyo, e badhAM nitya dravya kahevAya che. For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (110) (ra) anityadravya-kacaNukAdi kAryapa vanAra heIne je yajurveda upaveda hoya te pRthvI, jaLa, teja tathA vAyu e anityadravya dhanurveda kahevAya che. dharma-suvAsAdhAraNa dharma ! sukhanuM drathamavetadravyamU-vaNakAdika kArya, je asAdhAraNa kAraNa te dharma. kemake lokone e dravya samavetadravya kahevAya che. je sukhanI prApti thAya che te dharma vaDeja dravyAmavetarA-paramANu tathA thAya che--dharma vinA sukhanI prApti thatI nathIAkAzAdika nityadravya. e dravya asamata saMbhave che. dravya kahevAya che. 2. yaagjnysvrgjnkvRttigunntvvyaapyjaatimi -je padArtha baLavAna TheSano viSaya | mAna dha ! je vastu yAga vaDe janya hoya che, te padArthane kiSTa kahe che. hoya tathA svarganI janaka hoya, te vastumAM - TUcanumavaviSacakRttizuLarAga- vartanArI tathA guNatva jAtinI vyApya evI nAtimAna vaDA huM dveSa karanAre chuM e prakA- je (dharma, jAti che, te jAtivA guNa ranA anubhavane je viSaya che, te viSaya viSe te dharma kahevAya che. vartanArI tathA guNatva jAtinI vyApya evI 3. anyAzritatve sati svataMtratAnyA dharmaH / je devatva jAti che. te jAtivALA guNa te anya ( zAstrAdika) ne Azrita heIne je dviSa kahevAya che. svataMtratArahita hoya te dharma. TuHvatAvanAH zo devaHA duHkha ane 4. vaivi idharma | vede je vihita duHkhanAM sAdhana viSe je dedha te dveSa. harAvyo hoya te dharma. rU. DhojInAmuvara TreSaH kone uga 5. alaukikatreyaH sAdhanatvena vihitakriyAtvaM thAya evuM AcaraNa te dveSa. dharmatranA alaukika kalyANanA sAdhanapaNA vaDe . 4. dviSTasAdhanatAjJAnajanyaguNo dveSaH / dveSa jenI kriyA zAstravihita heya te dharma. karavAnA padArthanuM A sAdhana che, evA jJAnathI utpanna thayelo guNa te dveSa kahevAya che. 6. balavadaniSTAprayojakatve sati zreyaH sA dhanatayA kamAlapattatvam baLavAna evA aniA guNa kevaLa jIvAtmAmAM ja hoya che. te che. chane hetu na hoIne kalyANanI sAdhanA rUpe vaLI te duHkhadveSa tathA du:kha sAdhana dveSa. evA vede jene pramANa karyo hoya te dharma bhedathI be prakAra che. e TheSa guNa anitya hoya che. che. tAtve kSati nanava varmA vede patipAdana karele hene je artha pradvnnukm---prmaannudryaarbdhN kArya ghaNukam / janavALo hoya te dharma. be paramANuo vaDe AraMbhAyeluM je kArya te vaNuka kahevAya che. dharmaparArtha: (jaina mate)-jIvanI mokSa mArgamAM je pravRtti thAya che, e pravRtti rUpa hetuthI jenuM anumAna thAya che, te dharmapadArtha dhanaMjaya-zarIranuM poSaNa karanAra vAyu. kahevAya che. dhanuM -nuyorjAkSAlatti - dharmAdhana-(1) dharmaguNa tathA jurvave . dhanuSyamAM bANane javAnI adharmaguNa bane jIvAtmAmAM ja rahe che, tathA che tathA tene pAcho kheMcI levAnI vidyAne jaNA- anitya ane atikriya hoya che. For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (111) dhAtutvam-kriyAvAktvei sati gaNapaThi- 3. vijAtIya pratyayatiraskAreNa sajAtIya tam je zabda kriyAne vAcaka hoIne tene prayapravAhI saraLe dhyAnamA vijAtIya jJAnane gaNamAM pATha hoya te dhAtu (vyAkaraNamAM) tirarakAra karIne (tene manamAMthI kADhI dhA -sArAsArAvadhAnapUrva pravutti- nAMkhIne) sajAtIya jJAnano je pravAha kare tame ma yatAnam ! sAra ane te dhyAna. ( dhyeya vastuthI anya te vijAtIya, asAranA nizcayapUrvaka uttara ApatI vakhate ane dhyeyane anukULa te sajAtIya.) smaraNa yogyatAnuM saMpAdana te dhAraNA. 4. cetanyarUpa vastumAM sajAtIya vRtti 2. mUchApAra-vAdhikAnamaNizAnadAviza | Ane pravAha te dhyAna, dhAjJAcakradezAnAmanyatamasminpratyagAtmani vA citta- / dhvaMsaH-janyAbhAvatvaM dhvaMsaH / anya sthApanamAM mUlAdhAra, svAdhiSThAna, maNipUraka, vastuone je abhAva te vaMsa nAza. anAhata, vizuddha ane AjJAcakra, e cha cakramAMthI game te ekamAM cittanuM nara-prasuvAkSepaprati uttaramAM je sthApana te dhAraNuM, athavA pratyak AtmAmAM AkSepa batAva vAMdho uThAvavo e arthacitanuM sthApana. arthAta pratyagAtmA mAruM | darzaka avyaya. svarUpa che. evuM smaraNa, te dhAraNuM. nama:-AvavAnA : pitAne dhArAvANAnamu-paTAdhara vArA: apakarSa jaNAvavAne anukULa e vyApAra. satatapracaya: A dhaDe che, A ghaDe che, evI rItane je niraMtara (cAlu) pratyaya ! nama:-rikSA cAra | (jJAna) thayA kare hAtha ane mastakanA saMgAdi saMbaMdhI je te dhArAvAhika jJAna vyApAra te kahevAya. namaskAramaMgalam - svApakarSabodhAnukUla: iti-zavasannAnAM jiyAnAmavarma- vIvaDyA viSa: namaskAra karavAne yogya tuH pracodhatiH ! zithila thaI gayelAM deha | je gAra ane Izvara vagere che, temanAthI ane Idriyone TakAvI rAkhavAnA heturUpa | namaskAra karanAra purUSamAM je nyUnatA che, te prayatna te dhRti. nyUnatA lokone jaNAvanAre namaskAra karanArAnA 2. dharya, dhIraja, manane unmArge jatuM zarIrane eka prakArane je vyApAra che, te aTakAvavAnuM sAmarthya. namaskArarUpa maMgala kahevAya che. thAnamU-je vastu viSayaka dhAraNa kara. nara --gifiAsthAnam | pApI vAmAM Ave che teja vastumAM prayatna vinAja lokone pApa bhogavavAnuM sthAna te naraka. je vRttionI ekAkAratA te dhyAna. athavA 2. nATyUmina maga tiwAM cAma dAma 2. dhyAtA, dhyeya, dhyAna, e traNanI vati naramyuM jemAM manane AnaMda Ape evuM hUti pUrvaka vagara prayatna te vastuomAM DuM paNa sthAna nathI te naraka. vRttionI ekAkAratA te dhyAna. (dhAraNuM nA-oDakAra ANanAro vAyu. ane yAna eka ja vastu viSayaka hovA chatAM nArA -saMvRta kaMThamAM je avAja dhAraNa vijAtIya vRttio vaDe vichinna kare tene nAda kahe che; anusvArane badhuM hoya che, ane dhyAne vijAtIya vRttio vaDe kahe che; ane nAdanA eka dezane kalA kahe vichinna hetuM nathI, eTalo dhAraNa ane te che. e traNe (nAda, biMdu ane kalA) ne dhyAnamAM bheda che.) nAdAditraya kahe che.) For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (112) nAnsIyama-vyAptieTale tamAre nigamanAvatha-pakSe sAcA dhitatvataramAvavAthaH ekanA abhAvamAM bIjAne | prativA vacanaM InAmanad pakSa viSe sAdhyanA abhAva evI vyApti. abAdhitapaNane pratipAdana karanAruM je vacana, - 2. tatsattAniyatattAtvanA ekanI sattA te vacana nigamana vAkaya kahevAya che. jema hoya te niyame karIne bIjAnI sattA hevI "taramALA' (vahivyApya dhUmavALA hovAthI te. jema-nAnnaracavadattAnava" eTale A parvata raDAnI peThe agnivALe ja che.) pratibaMdhane abhAva hoya to avazya A vacana parvatarUpa pakSamAM vahirUpa sAyanA arthanI utpatti thavApaNuM.' abAdhita paNanuM pratipAdana kare che, mATe 3. maLe avazya hevApaNuM te paNa e vAkya nigamana vAkaya kahevAmAM Ave che. "nAntarIyaka' kahevAya che. 2. hetvapadezAtpratijJAyA punarvacanaM nigamanam / 4. baccana patninipAtvam anya hetu vAcaka zabda kahIne pratijJA karI kahI vastune niSpanna karanAra yatna vaDe jenuM batAvavI te nigamana. arthAta pAMca avayavaniSpAdana thAya che. jema karIne mATe AMbA vALA anumAnamAM chevaTe upasaMhAra tarike je taLe jatAM chAyA ane sugaMdha prApta thAya vAkaya bolAya che te. jema, dhUmADA uparathI te nAntarIyaka phala prApti kahevAya. agninuM anumAna karatAM chevaTe 'tamAn tayA" nAma- jAtine na phUDyuM . eTale "dhUmADAvALe hovAthI A parvata yte| tadakSaravidhoM yuktaM nAmetyAhurmanISiNaH // 1 // raDAnI peThe agnivALo che' e vAkya je zabdo uccAra karavAthI A sthAna kahevAya che. mAnuM dravya pratIta thAya che te zabdane nigra- anuprAmAva: I anugrahano (kRpA akSaromAM goThavyo hoya tyAre tene badimAna vaDe saMkaTamukta karavAnA) abhAva te nigraha. puSe nAma kahe che. jema, be akSaranuM nAma, 2. indriyANAM viSayebhyo nigrahaNam / nitraNa akSaranuM nAma, I. ene viSaya te tarapha jatI aTakAvavI te ' nAmamAtraHvIryahInA pati saMjJA- indriyone "nigraha' kahevAya che. dhAritvamAtram ! je padArthamAM je zakti nigrahasthAnam-vAdinA'pajaya hetunigrhjoIe te na hene saMjJA mAtra dhAraNa thAna ! vAdInA apane je hetu hoya karavApaNuM hoya te nAma mAtra kahevAya. te nigraharathAna kahevAya. e nigrahasthAna -jainamato jANavAgya bAvIza prakAranAM che. jema-(1) pratijJA hAni, tatva A nAmavALuM che, evA jJAnanuM hetu (2) pratijJAntara, (3) pratijJA virodha, (4) bhUta karma te nAmikakama. pratijJAsaMnyAsa, (5) havaMtara, (6) arthAntara, 2. strInA udaramAM gayelA zukrazoNitanI . (7) nirarthaka, (8) apArthaka, (9) avijJAna tatvajJAnanukula dehAkAra pariNAma zakti vaDe je 5 tArtha, (10) aprAtakAla, (11) jUna, kavIbhAvarUpa kalilAvasthA tathA buddabudAvasthAnI (12) adhika, (13) punarUkta. (14) anuAraMbhaka kriyA vizeSa che te nAmika karma. bhASaNa, (15) ajJAna, (16) apratibhA, (17) vikSepa, (18) matAnujJA, (19) payanunimara-madhvanivaryA rathanena vaivAge- thopekSaNa, (20) niranyonyAnuyoga, (21) ghA dhvanirahita paryAya zabdo kahevA apasiddhAMta, (22) hetvAbhAsa. enAM lakSaNe vaDe dArthane bedhaka graMtha. te te zabdomAM jovAM. For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 113 ) 2. parAgayadetuniprasthAnam / vAdamAM parAjaya thavAnA hetu te nigrahasthAna. 3. uddezyAnuguNasamyagjJAnAbhAvaliGgatvaM nigraha - sthAnavam / uddezya arthAMno guNa maLatA Ave evI rItanA sArA jJAnanA abhAvanuM hetupaNuM te nigrahasthAnatva kahevAya che. 4. vAdiprativAdino'sAmarthyabodhakatvam / vAdI keprativAdInuM asAmarthya jaNAvavApaNuM' te nigrahasthAna. nighaNTuH - paryAyanAmnAmekatrArthakathanAya saMgrahaH / paryAMya nAmAnA ekaja sthaLe artha kahevA mATe je saMgraha graMtha ni'Tu, 2. naitiLayevatAbhajavavArthavAMcaza--Ama: / vaidamAM kahelA dravya ane devatArUpa padArthonA paryAya zabdarUpa kAza graMtha te nidhaTu, nityaH---prAgamAtrA ttiyAzittva sati dhvaMsA pratiyogI nityaH / je padArtha prAgabhAvanA apratiyeAgI hoine khva'sAbhAvanA paNa apratiyeAgI hAya te nitya kahevAya. arthAt je padArthanA prAgabhAva ke prasAbhAva na hoya eTale utpatti ke nAza na hoya te nitya. / 2. dhvaMsaprAgabhAvAnyatarApratiyogitvam dhvaMsAbhAva ke prAgabhAva e emAMthI game te ekanA pratiyeAgI na heAya te nitya. 3. sarvAvRttinikSyaH / je padArtho adhA phALamAM rahenArA hoya te nitya. 9. mAvalve dhvaMsaminavaM vAsati dhvaMsA praticAttvim / je padArtha bhAvarUpa tathA dhvasathI bhinna hAine dhvaMsanA apratiyeAgI hoya te nitya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nityaparAo:-paramANu, AkAza, kAla, dizA, AtmA, mana, sAmAnya, vizeSa, samavAya anyAnyAbhAva, atyatAbhAva, nityaguNu, tyAdi padArthI nitya hAya che mATe te nitya padArtha kahevAya che. nididhyAsanam - zrutArthAsya nairantaryeNa diipe manulAnuM nikhyiAlanam / zravaNa karelA arthanuM nira'tara ane lAMbA vakhata sudhI je anusaMdhAna ( smaraNa ) tenuM nAma niSkriyAsana 2. aparokSanizcayatvasampAvata / aparAkSa nizcayapaNAne sapAdana karanArA tarka, te 3. vijAtIyapratyayatiraskAreNa sajAtIyapratyaya 4. mAtratiye nivRttivaviziSTasattAthe niyaMnididhyAsana. nicalam / dhvaMsanA apratiyogIrUpe vRttitva (rahevApaNA)thI viziSTa je sattA e sattAnu pravAdIrAM nizrciAttanam / vijAtIya praNayAnA yAgiva, matalaba ke je padA` `sanA tiraskAra karIne sAtIya pratyayanA pravAha pratiyeAgI DAine sattAvALA hoya te nitya. | nityakrarma-kAvaya pakSitAyanam / a vazya apekSita kuLanuM je sAdhana te nityakaryuM. 2. akaraNe pratyavAyAnubandhinityAkarma / na karavAthI jarUra pratyavAya lAge te karma nityakama kahevAya che. rU. pratyavAyananImUtAmAvapratiyAnitvam / pratyavAyanA janakarUpa je abhAva, tenuM je prati caiAgI hoya te nityakama jema 'ekAdazImAM upoSaNa karavuM' ema dhama jANanArA kahe che, te upASaNanA abhAva, te pratyavAyane utpanna karavA rUpa abhAva che, teno praticeAgI upeANu che. mATe ekAdazInuM upAya nityakarma che. 4. mahAyAnuM nityakarma / je niya cAlyA karatuM hoya te nityakrama, jema bALako nitya rame che mATe bALakonuM te nityakarma che, nityaprayaH--jJAninA suttutiH / prANIenI suSupti avasthA e temanA nityapralaya che, calAvavA, tenuM nAma nididhyAsana che. ( pratyaya eTale jJAna. ) nidrA-kSamAvapracAmyanA vRttiH| abhAva jJAnanuM avalaMbana karanArI (abhAvarUpa thayelI) vRtti te nidrA, For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (114) 2. madhupracavamarzadevaM nidAjhmA jAgelA saMyogathI bhinna che tathA te ghaTa25 kAryamAM manuSyane huM jAgya chuM, evuM anusaMdhAna kAraNa paNa che, mATe te daMDacakAdika ghaTanA thavAnuM hatupaNuM te nidrApaNuM. nimitta kAraNa kahevAya che. e ja pramANe deza, nivA-vidhimaH jaiH sminnA- kALa, adaSTa, Izvara, prAgabhAva, Adika nimitta ritA ji: vidhI purUSae potAnAmAM kAraNo viSe paNa e ukta lakSaNa samajavuM. (nigha purUSamAM) je doSavALuM vacana lAgu (samavAya, asamavAya ane nimittarUpa traNa karyuM hoya te niMdA. kAraNe dravya, guNa ane karmarUpa bhAvakAryanAM - 2, bAna parastra vidyamAnavAmApI- hoya che.) prarvasAbhAva rU5 abhAva kAryanuM to taine niHA mukha vaDe karIne bIjAnA chatA ke eka nimitta kAraNuja hoya che. aNuchatA (kharA ke beTA) doSanuM kathana karavuM vyApAravAram | kAryanI te nindA. utpattine anukUla je vyApAra, te vyApAranivArthavA-niSTadhanArA vi- vALA kAraNane nimitta kAraNa kahe che. karvAsa vacanaM nizvArthavAraH aniSTanuM bedhana 3. je kAraNa kAryamAM maLeluM na devA karIne te dvArA vidhyarthane pravRtta karanAruM vacana chatAM jenA vinA kArya niSpanna thaI zake 2. pratipALa arthanI mahattA jaNAvavAne nahi te nimitta kAraNa jema, kuMbhAra, cAka, apratipAdya arthanuM tucchatva jaNAvavuM tene dAMDe, vagere ghaDAnAM nimitta kAraNo che, kemake paNa nidArthavAda kahe che. jema devInuM temanA vinA ghaDe niSpanna thaI zakatA nathI. mahAbhya varNavatI vakhate brahmA, viSNu Adika 4. vAririkSArcanajasvaI pitAnAthI dene tenA AjJAMkita varNavavA te nindA bhinna evA kAryanuM je janaka hoya te rthavAda che. nimitta kAraNa, jema kuMbhAra AdikathI bhinna ninditam-zAstralokayArgarhitam / ne ja evA ghaTAdika kAryanuM kuMbhAra Adi janaka che, kAMI zAstramAM tathA lekamAM niMdita hoya te. ! mATe kuMbhAra Adi nimitta kAraNa, nimantraNam-AvazyakazrAddhabhojanAdau prvrtinam Avazyaka evA zrAddha bhajana vageremAM 5. kAryAtpattimAtrakAraNaM nimittakAraNam / kAryanI utpatti mAtranuMja je kAraNa heya te pravRtti karAvavI. (tenA upAdAna vagerenuM je kAraNa na hoya) nimittalA -mavAsamavAyumaya- te nimitta kAraNuM. mitrApAm samavAya kAraNa tathA asama | vAya kAraNathI bhinna je kAraNa te nimitta , | niyama-(pataMjaline mate) zauca, kAraNa kahevAya che. jema, kAMThala, sALa sALavI - satiSa, tapa, svAdhyAya ane IzvarapraNidhAna vALa 15 Adika paTanAM nimitta kAraNo che. eTale- e prAca tene niyama kahe che. kalA, sALa vagere paTanAM samavAya kAraNarUpa 2. zaucArisArane niyama: zauca vagerene taMtuothI tathA asamAyi kAraNarUpa taMtu AcaravAM te niyama. saMgathI bhinna che, ane paTarUpa kAryanA rU.zAvAyatamatavaM niyama: zauca vagere kAraNa paNa che, mATe te kAM vagere paTanAM pAMcamAMthI game te ekane paNa niyama kahe che. nimitta kAraNa kahevAya che. temaja daMDa 4. jhavavAnuSyatve ti cAviroSahyuM cakrAdika paNa ghaTanAM samavAya kAraNa rU5 niyama e zarIra tathA vANIthI sAdhya heIne kapAthI tathA asamavAya kAraNarUpa kapAla je veganuM aMgavizeSa hoya te niyama. For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir i (115) 5. janmahetukAmyadharmAnivRtya mokSahetA niranuyojyAnuyogaH-nigrahasthAnarahite nidAnadharma nigamatati niyamaH | janmanA hetu- ' nidrAmAnaM niraguNAnurAH nigraha bhUta kAmya dharmathI pAchA vALIne mekSanA sthAnathI rahita prativAdI viSe je nigrahaheturUpa niSkAma dharmamAM manuSyanuM je niyamana sthAnanuM kathana che tenuM nAma nirayyojayAnukare che te niyama kahevAya che. yoga che. niyamAna-niyamanAM phaLa yoga- nirarthaq-vAva: rAme nirarthamT zAstramAM kahyAM che. jema-potAnA aMganI zabda koI paNa arthane vAcaka na hoya jugupsA ane bIjA sAthe saMsargamAM na | te zabdane avAcaka kahe che. evA avAcaka AvavuM te zaucanuM phaLa che; saMtoSathI sarvottama zabdano je prayoga tene nirarthaka kahe che. sukhalAbha thAya che; svAdhyAyathI iSTadevatAne jema- "zaniTaH navA vAta " emAM saMprayoga thAya che; ItyAdi. ujA" e zabda kaI paNa carthane niyatithi -paSAya praveza vidhi- vAcaka nathI, mATe e avAcaka zabdaprayogane rniAvidhi pakSa viSe aprApta je artha che, nirarthaka kahe che. e eka nigrahasthAna che.] te arthane prApaka je vidhi te niyama vidhi | nittAkSa- rAthalArAghatA kahevAya che. jema--"trInavanti" chAlAM zabdane baMdha thavAne upayogI apekSAthI dUra karavA mATe DAMgarane sAMbelAvatI khAMDe." rahitapaNa te. A niyama vidhi che. DAMgaranAM chAlAM dUra niruktam-.. pdaanaamvyvaarthnirvcnprtipaakaravAnA-nakhe kelIne, bharaDIne, khAMDIne - 1 kU aa padonA avayavArthane vyAkhyAnanuM evA aneka upA che. temAM yajJakartA | pratipAdaka zAstra te nirukta. purUSa jyAre sAMbelAthI khAMDavAnuM paDayuM mUkIne bharaDavA vagere bIjA upAyathI chAlA dUra 2. vaidikapadAnAM paryAyavyutpadyAdipratipAdaka karavAne AraMbha kare che tyAre te pakSamAM | rAtriHI vaidika padanA paryAya ane vyutpatti sAMbelAthI khAMDavAnuM aprApta kahevAya che. e | Adine pratipAdana karanAruM zAstra te nirUkta. rIte eka pakSamAM aprApta thayelA musalAhanana 3. zabdasya sarvAvayAnugamana prsidbhaarthaadrthaa(sAMbelAthI khAMDavuM te) nuM ukta vidhio tti vRttiH | zabdanA badhA avayavonA arthane vidhAna karyuM che; athata aprApta aMzane pUraNa anusarIne tenA (zabdanA) prasiddha arthathI karyo che mATe e niyamavidhi kahevAya che. | bhinna arthamAM je vRtti te nirukti. jema "' zabdano artha "umA sahita mahAdeva" 2. nAnAsAdhanasAdhya kriyAyAmekasAdhanaprAptA ema kare te niskatArtha kahevAya. vatratA rAdhanAya prAvidhirnicavidhi judAM jUdAM sAdhanathI sAdhya thAya evI kriyAmAM nipAvAjha:- je bhrama adhikAnanA game te eka sAdhanathI prApti thatAM nahi prApta ! jJAnathI dUra thAya che te nirupAdhika zrama evA bIjA sAdhanane prApta karI ApavAnuM kahevAya che, sevAdhika bhramanI peThe e paNa vidhi te niyama vidhi. bAhya ane AMtara evo be prakArane che2. pakSe prasarave jhAparva : eka pakSamAM (1) bAhmanirapAdhika bhrama-jema je prApta na hoya tene prApta karI ApanAra. chIMpamAM rUpuM dekhAvuM; AkAzamAM nIlatA matalaba ke eka kAryane mATe aneka prakAra dekhAvI; I. hoya temAMthI eka prakArano niyama karI ! (2) AMtaranirupAdhaka bhrama-huM ApanAra vidhei te niyamavidhi. | gRhI chuM; huM brAhmaNa chuM; I. For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ( 11 ) 23 nirUDhalakSaNA - anaaditaatpryvissyiibhuutaarthniTAkSanidghakSaLA / anAdi tApanA viSayIbhUta a viSe rahelI je lakSaNA, te nirUDha lakSaNA kahevAya che. jema-nA ghaTa: A vAkyamAM nIru padanI nIlaguNaviziSTa dravya viSe nirUDha lakSaNA kahevAya che. e nirUDha lakSA prAyaH zakti'nA jevIja che. nirUpaNam - lakSaNapramANasvarUpAbhidhAnam / padArthonuM lakSaNu, pramANu ane svarUpanuM kathana te nirUpaNu, 2. tatvajJAnukUlazabdaprayogo nirUpaNam / tattvajJAnane anukULa evA zabdanA prayAga te nirUpaNa kahevAya che. nikUpaLIyaniTasaMgatiH- anantAniyAnaprye|jkjijnyaasaajnkjnyaanvissysmrnnaanukuulsmbndhH| have pachI ( avyavahita kALamAM ) je vastu kahevAnI che, tenI prayeAjaka je jijJAsA, te jijJAsAne janaka je jJAnanA viSaya te viSapanA smaraNane anukULa evA je saMbaMdha te nirUpaNIyaniSTha saMta kahevAya. nirodhaH - indriyANAM viSayebhyo nigrahaNam / iMdriyAne viSayAthI aTakAvavI te nirodha kahevAya che. nirjharaH ( jaina mate )-puNya ane apuNya ( nAmanAM sarvAM karyAMnuM nAza karanArUM je tAzilAre|hArdika tapa che. tene nira ' padAca kahe che. ' kuLarUpa nirjAyapadArtha:--pramANanA nizcayAtmaka jJAna te niNaeNya. 2. chAnubhUtArthajyane nirjAya: | anubhava karelA anuM kathana te nirNaya. rU. cArthInumavarcAyA miti: / yathAya anubhavanA paryAyarUpa je pramANujanya jJAna te niya. 4. nizcayagrAhiNitadabhAvAgrAhiNi jJAnaM nirNayaH / nizcaya rUpa padAmAM tema tenA abhAvarUpa padAmAM bannemAM-raheluM je jJAna te nim kahevAya. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nirdeza: - nirdizyata'bhidhIyate'neneti nirdezaH / zabdavaDe amuka padArthanuM nAma kathana karavuM te nirdeza nirvAkyasaMgatiH -- eka prayojakaprayojyatvaM ni daityasaMtiH / eka pratyeAjakavaDe je prayeAjyapaNuM che, tenuM nAma nirvAhaikayasa'gati che. arthAt jyAM ekaja kAravaDe e traNa utpanna thAya che, tyAM A nirvAhaMsagati kahevAya che. jema pratyakSa pramANanA nirUpaNa pachI parAmarza ane anumiti bannenA nirUpaNamAM nirvAhaiyasaMgati che. nirvikalpakam - saMsargAnavagAhijJAnam / sa'sarUpa saadhane viSaya nahi karanArUM jJAna te nirvikalpaka jJAna. jema~ te A devadatta che' emAM devadatta ane te e ene! sasarUpa saMbaMdha nathI ( arthAt te khe ekaja padArtha che. ) mATe evuM ekaja vasturUpa jJAna te nivikalpaka kahevAya. 2. nirgato vikalpA vizedhyavizeSaNatAsambandhI cazmAttat / vikalpa eTale vizeSya vizeSatA sabaMdha. te saMbadha jemAM na hoya te nirvikalpaka, nirvikalpaM ( jJAnam ) - prkaaraataa'niruupajJAna nivivazvam / je jJAna viSayaniSTha prakAratAnuM nirUpaka nathI hotuM te jJAna nivikalpaka kahevAya che. ane je jJAna viSayaniSTha prakAratAnuM nirUpaka hAya che te savikalpa kahevAya che. tAtparya A pramANe cheH-- A ghaTa che.' ityAdi je savikalpa jJAna che, te savikalpa jJAnanI viSayatA dhaTa viSe, ghaTatva jAti viSe, tathA ghaTaghaTatvanA samavAya viSe, ema traNa viSe rahe che. temAM ghaTamAM vizeyatA nAme viSayatA rahe che; dhaTatva jAtiviSe prakAratA nAmanI viSayatA rahe che; tathA ghaTa ane ghaTatvanA samavAyamAM saMsagatA nAmanI viSayatA rahe che. vaLI je je jJAnanI je je viSayatA hoya che, te te viSayatA te hai :DDAna vaDe nirUpitara hoya che. For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (117) arthAt te te viSayatAnuM che te jJAna nirUpaka nirdhAnasabhA -nitaM kezarmAvitrI hoya che, mATe A ghaTa' ityAdi yati ninAmA: je samAdhimAM kalezasavikalpa jJAnamAM prakAratAnuM nirUpakapaNuM, tathA karmAdi bIja nAza pAmyuM che te samAdhi vizeSyatAnuM nirUpakapaNuM, tathA saMsargatAnuM nirboja samAdhi kahevAya che. (nirvapasamAdhi: nirUpapaNuM saMbhave che. mATe e savikalpaka zabda juo.). pratyakSa jJAnanAM prakAritAnirUpakajJAnatva, vize- | nivRtti - zreSajJanyA TreSAviSayakuLa nivRtti bUtAnirUpakajJAna, tathA saMsarganirUpaka. kepa vaDe janya ane dveSane viSaya nahi karajJAnatva, e traNa lakSaNe saMbhave che. nAro e je guNa te nivRtti. ane "dhatathA "ghaTava' evA nirvika- 2. yudhivinAza cahna | pravRttirUpa lpaka pratyakSa viSe te upara kahelI traNa prakA- upAdhine nAza karanAre yana te nivRtti. ranI viSayatAmAMthI eka paNa viSayatA hatI 3. dUra thavApaNuM; nAza pAmavApaNuM; jatuM hetI nathI; paNa nirvikalpa jJAnanI ghaTAdike rahevApaNuM. viSe eka cothI viSayatA aMgIkAra karavAmAM nizcara - rAdhijJAnaM nizcaya: saMzaAvI che. mATe e nirvikalpaka jJAna upara yathI virodhI je jJAna te nizcaya kahevAya che. kahelI prakAratAkhya viSayatAnuM tathA vizeSya- 2. tamArAkAra rati tatvajavaM jJAnamAM tAkhya viSayatAnuM, tathA saMsargukhya viSayatAnuM koI padArthanA abhAvanA prakAranuM jJAna na nirUpaka hetuM nathI, ane tethI e nirvikalpa heine te padArthanuM je jJAna te nizcaya. pratyakSanA prakAratAkhyaanirUpakajJAnatva, tathA niyaNamU-AtyaMtika duHkha nivRttirUpa vizeSatAanirUpakajJAnava, tathA saMsatA- | mukhya prayojana; kalyANa; mekSa; mokSazAstranuM anirUpakajJAnatva, evAM traNa lakSaNa saMbhave che. paramaprayajana, apavarga mukti, baMdhanivRtti. je ke e nirvikalpaka jJAna paNa ghaTa, niSi varma-kRti, smRti ane zAstra ghaTava, ane samavAya, e traNene viSaya kare je karma karavAne niSedha karyo che te karma che, tathApi e nirvikalpa jJAna ghaDAne vize- jema-brahmahatyA, surApAna, vagere. thatA rUpe viSaya karatuM nathI; ghaTatane prakA- 2. pracavAcakana varma pApa utpanna kare tArUpe viSaya karatuM nathI, ane samavAya evuM karma te niSiddha karma saMsargatArUpe viSaya karatuM nathI. paNa e niveda-punivarta vacam ! purUSane nirvikalpaka jJAna kevaLa ghaTa, ghaTava ane sama- | nivRtti karanAruM vacana. vAyanA svarUpa mAtrane ja viSaya kare che. A j , nizAbanatA vADhivAvayama akAraNathI ja dhaTAdikamAM nirvikalpaka pratyakSanI muka karma aniSTanuM sAdhana che, ema bedha pUrvokta traNa viSayatAthI bhinna eka cothI karanAruM vedazAstra vagerenuM vacana, te niSedha. viSayatA aMgIkAra karavAmAM AvI che. nidhati -abhAvavAcaka nakAra nirvikalpasamAdhiH-asaMpajJAtasamAdhiHjJAtRjJAnajJeyavikalpAnavabhAsapuraHsaramAtmani citta nA vaDe yukta pratItine niSedhamukhapratIti kahe che. samAdhAnam jJAtA, jJAna, ya, evo tripuTI- jema jema-"A ghaDo nathI, A ghaDo nathI, "ema" rUpa vikalpa na bhAsatAM AtmAmAM ja je cittanuM nAma " niSedha karavAthI "A ghaDAthI bhinna padArtha sthApana thaI rahevuM te nirvikalpa samAdhi che,' evI je pratIti thAya che te. ene ja asaMprajJAta samAdhi kahe che tema nivA-sArAMza; tAtparya; kheMcI niryAnasamAdhi paNa kahe che. kaDhaluM ke tAravI kADheluM tatva. For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (118) nijAmarmavar--havAminAnA pUrA thAya ane rAta paDe tethI karIne je mAvatve satyatAnIzvaravaLasamarpitayam / kartA. | traNa leAkanAja mAtra laya thAya che te naimittika paNAnuM abhimAna ane phaLanI IcchA na pralaya kahevAya che. hAdane aMtaryAmI zvaranA caraNamAM karmanuM arpaNa karavApaNuM. 2. nivaita: AmA'miAne carce catravA| je kamanA athavA je kamamAMthI abhilASa jato rahyo che te niSkAmakama kahevAya. niSparigrahaH --- knyaapaadukaaghtiriktdrvyaantA:| kanyA ane pAvaDIe sivAya bIjA dravyane aMgIkAra na karavA te niSparigraha kahevAya. niHsvarUpatvam - apratipanneApAdhikatve sati svaona niSedhatiyAzivam / koipaNa upAdhi prApta na thayelI hAine svarUpathI niSedhanA pratiyeAgI hAvApaNuM. arthAt astitvarUpe hAine je nirupAdhika hoya te brahmacaitanya. naimittika karma - kutazcinnimittatkRtaM karma / koi eka nimitta prApta thavAthI je kama karavAmAM Ave te. jema-putranI icchAnA nimittathI putreSTiyAga, e naimittika karma che. naimittika pralayaH - mnvntrprly:sarvavAdradhvaMsaH / saghaLAM kAOdravyanA nAza thavA te. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2. yaMtrAne vivasAvAnanimitta trevayamAtratracaH / kArya brahma (brahmadeva) nA divasa naiSThika brahmacArI - yAvajjIvaM gRhiitbrhmsvayaMtrataH / jIvatA sudhI jeNe brahmacArI rahevAnuM vrata lIdhuM hoya te nAdanAvyasaMyogaH - sparzavadravyasaMyogo nenAvyasaMH / sparza vALA dravyanA bIjA mUrta dravya sAthe saMcAga te nAdanAkhyasayoga e nAdanA byasa yoga zabdane janaka hatA nathI paNa mRta dravyamAM kriyA mAtraneAja janaka thAya che, jema-pANI bharAi rahevAthI kAdavavALI thayelI jamIna upara paga mUkavAthI zabda thatA nathI, paNa sparzavALA pagane te bhUmipradeza sAthe sayAga thAya che te nadanAkhya saceAga che. nyAyaH- pratijJAdivAkyapaJcakasamudAyA nyAya. / (1) pratijJA, (ra) hetu, (3) udAharaNa, (4) upanaya, ane (5) nigamana, e pAMca vAkayeAnA samudAyane nyAya kahe che. 2. cheArA prasiddhadRSTAnta nyAyaH| leAkeAmAM ane zAstramAM je prasiddha dRSTAnta hoya che tene nyAya kahe che. 2. pramALAnumAvatA nyAyaH / pramANane upakAraka taka te nyAya. 2. eksminmnvaadaavpgte'praadhiptyaantraaljADa 1 eka manu Adika gayA pachI bIjA manunA amala thAya, te vacamAM je kALa rahe che te naimittika pralaya. eneja manvaMtara pralaya paNa kahe che, - nyUnam - yatkicidavayavazUnyAvayavAbhidhAnaM zUnam / pratijJAdi pAMca avayA yatkiMcit pratijJArUipa avayavathI zunya (rahita) avavAnuM je kathana che, tenuM nAma nyUna ( A eka nigrahasthAna che. ) 4. pramAauthavarakSaLa thAyaH / pramANAvas arthanI parIkSA karavI te nyAya. For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only