Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮. ચૂિઠાકૂર્માનારી ત્રાદિ ઝીવા ત્યાંસુધી બાધિત ચિત્તાદિવાળા હેવાપણું તે વ્યષ્ટિ એવાં ધૂલ, સૂક્ષ્મ, અને કારણ રૂપ જીવન્મુક્તત્વ. ત્રણ શરીરની ઉપાધીવાળો તે જીવ. એના . વતઃ પરત ચુનાવ્યાનપંચમીવિશ્વ, તેજસ, અને પ્રાણ એવા ત્રણ ભેદ છે. પ્રથામિમિ વરવં જીવનુncવમા પાંચમી ભૂમિકા
સ્થૂલ ઉપાધિવાળો તે વિશ્વ, સૂક્ષ્મ ઉપાધિવાળો માં યોગી પોતાની પિતાની મેળે સમાધિમાંથી તે તૈજસ અને કારણ ઉપાધીવાળો પ્રાજ્ઞ વ્યુત્થાન કે અવ્યથાન પામે છે, તથા છઠ્ઠી કહેવાય છે.
- ભૂમિકામાં યોગી પોતાની મેળે વ્યુત્થાન કે ૯. (પાતંજલ મતે) ક્લેશ, કર્મ, આશય |
અયુત્થાન પામતો નથી, પણ બીજાની મદદથી અને વિપાકના સંબંધવાળો તે છવ.
વ્યુત્થાન કે અવ્યુત્થાન પામે છે. એવી પાંચમી
કે છઠ્ઠી ભૂમિકાવાળા હોવાપણું તે જીવન્મુક્ત fa–(જૈન મતે) ભોક્તાને જીવ કહે
| વ કહેવાય છે. છે. એને જીવાસ્તિકાય એટલે જીવ પદાર્થ
जीवन्मुक्तिः-स्वस्मिन् स्वदृशा सतताध्याકહે છે. એ જીવ ત્રણ પ્રકારના છે – (૧).
। प्रतिभासे सति यावत्प्रारब्धं स्वचित्ताद्यवस्थितिः । નિત્યસિદ્ધ છવ; (૨) મુક્તજીવ; અને (૩) પિતાની દષ્ટિથી પોતાનામાં નિરંતર અધ્યાસને બદ્ધજીવ. તેમાં–
ભાસ ન હોઈને જ્યાં સુધી પ્રારબ્ધ હોય ત્યાં (૧) અહંત આદિક છે નિત્યસિદ્ધ
છલા નિલસિદ્ધ સુધી પિતાના ચિત્ત વગેરેની સ્થિતિ કાયમ જીવ કહેવાય છે.
રહે તે અવસ્થા તે જીવન્મુતિ. (૨) અહંત આદિક નિત્યસિદ્ધ જીવોના
२. श्रवणादिभिरुत्पन्नसाक्षात्कारस्य विद्वत्संन्याશિષ્યપણામાં રહેલા છ મુક્તજીવ કહેવાય છે. સિનઃ વસ્ત્રાસ્ટવન્યપ્રતિમાનિવૃત્તિઃ શ્રવણ(૩) આ કાળના જીવ બદ્ધજી !
દિકથી જેને બ્રહ્મા સાક્ષાત્કાર થયો છે, એવા કહેવાય છે.
વિઠસંન્યાસીને જીવત અવસ્થામાં જે કર્તવ | લવન–આત્માને મનની સાથે જે ભોક્તત્વાદિ રૂપ સઘળા બંધનેની પ્રતીતિની સંગ સંબંધ, તેનું નામ જીવન.
નિવૃત્તિ, તેનું નામ જીવન્મુતિ. ૨. પ્રાધાળાનું ચાપારો નીયનમ્ ! કવથાર–શ્રવણાદિકથી જેને પ્રાણુને ધારણ કરવાને અનુકૂળ વ્યાપાર બ્રહ્મસાક્ષાત્કાર થયો છે, એ ચિત્તની તે જીવન.
વિશ્રાંતિની ઇચ્છાવાળે વિહત સંન્યાસી વનમુ–સ્વપજ્ઞનેનાજ્ઞાનતાર્યા. જીવન્મુક્તિના અધિકારી છે. श्चितकर्मसंशयविपर्ययादौ बाधिते सत्यखिलबन्ध- | Rીવારમને શે ષગુણ -જ્ઞાન,
તો નવમુ પિતાના સ્વરૂપનું જ્ઞાન સુખ, દુઃખ, ઈચ્છા, દ્વેષ અને પ્રયત્ન, આ વડે અજ્ઞાન તથા તેનું કાર્ય જે સંચિત કર્મ છ ગુણ છવાત્માના યોગ્ય વિશેષ ગુણે તથા સંશય વિપર્યાય આદિ, એને સર્વાને કહેવાય છે. એટલે તે મન વડે પ્રત્યક્ષ થવા બાધ કરીને સર્વ બંધથી રહિત થયે હેય તે યોગ્ય વિશેષ ગુણ છે (ધર્મ, અધર્મ અને જીવન્મુક્ત કહેવાય છે.
ભાવનાપ્ય સંસ્કાર એ છે કે જીવાત્માના ૨. વરમન દાણાપ્રતિમા સક્તિ વિશેષ ગુણે તે છે, પણ તે પ્રત્યક્ષ યોગ્ય ચાવસ્ત્રારબ્ધ વધતીનિત્તાવિમર્વ લીવભુત્વમાં નથી. ) પિતાની દૃષ્ટિથી પિતાનામાં અધ્યાસને પ્રતિ- | વામિજાતશુળ-જીવાત્મામાં બુદ્ધિ, ભાસ ન થતો હોઈને જ્યાં સુધી પ્રારબ્ધ હોય છે સુખ, દુઃખ, ઇચ્છા, દ્વેષ, પ્રયત્ન, ધર્મ, અધર્મ,
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020173 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 124 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 8 MB |