Darshanik Kosh Part 01

SR No.: 020173
Original Sutra Author: N/A
Author: Chhotalal N Bhatt
Publisher: Gujarat Varnacular Society Ahmedabad
Publication Year: 1937
Total Pages: 124
Language: Gujarati
Classification: Dictionary
File Size: 8 MB

Page 100

(૫) ભાવનાખ્ય સંસ્કાર, સંખ્યા, પરિણામ, ખિસ્વત છે. તાત્પર્ય કે-દેવાભાવસહકૃત પૃથકત્વ, સંગ અને વિભાગ, એવા ચૌદ | સામગ્રી વડે જન્ય જે જે જ્ઞાન તે પ્રમાત્વના ગુણ રહેલા છે.
આશ્રયભૂત પ્રમજ્ઞાનને વિષય કરે છે, તે વાત્મા–નાનાધિશરળ રીવાભા | સર્વજ્ઞાન પ્રમાત્વને પણ વિષય કરે છે. એ જ જે દ્રવ્ય એવા જ્ઞાન, ઈછા અને પ્રયત્નનું તે પ્રભાવમાં સ્વગ્રાહ્યત્વ છે તથા તૃપ્તિસમવાય સંબંધે કરીને અધિકરણ હોય તે દ્રવ્ય સ્વતર છે. જીવાત્મા કહેવાય છે.
શતત્વ-જ્ઞાનમાર્ચતમ્ | જ્ઞાનવડે ૨. વિમુત્વે સતિ જ્ઞાનાસનવાવાળા - જણાવાપણું. એ વાત્મા જે દ્રવ્ય વિભુ હોય, તથા ૨. જ્ઞાનનિવર્યાજ્ઞાનવિષયવમ ! જ્ઞાનથી દૂર જ્ઞાનના અસમવાય કારણરૂપ જે સંચાગે, થઈ શકે એવા અજ્ઞાનને વિષય નહિ હોવાપણું. તેને આશ્રય હોય, તે દ્રવ્ય જીવાત્મા કહેવાય છે.
જ્ઞાતા જ્ઞાન થાય તે જ વખતે જે રૂ. મુહુ સિમાચિવાળ નીવામાં || વિષયની સત્તા છે તે જ્ઞાતસત્તા કહેવાય છે. સુખ, દુઃખ, ઈચ્છી, દ્વેષ, પ્રયત્ન અને ભાવનાખ્યા સંસ્કાર, એ છ ગુણોનું જે સમવાય કારણ
જ્ઞાતા–વિષચંતન્યમવ્યજ્ઞાન્તઃતે જીવાત્મા.
। ज्ञानयोः परिणामात्मकवृत्त्युपहितं चैतन्यम् । जीवाश्रयाप्रमा-अनधिगताबाधितविषया
આ વિષય ચૈતન્યની અભિવ્યંજક જે અંતઃકરણ कारान्तःकरणवृतिप्रतिबिम्बिता चित् जीवाश्रयो
અને અજ્ઞાનની પરિણામરૂપ વૃત્તિ, એ વૃત્તિની ઝમ ( પહેલાં) અજ્ઞાત અને બાધથી રહિત ઉપાધિવાળુ ચૈતન્ય તે જ્ઞાતા. એવા વિષયના આકારની અંતઃકરણની વૃત્તિમાં જ્ઞાન-વિષચૈતન્યાયિંગાન્તરપ્રતિબિંબિત ચૈતન્ય તે છવાશ્રયા પ્રમા. જ્ઞાનઃ વળામણાતિઃ | વિષે ચેતન્યની તવ (માત્રમ્)–જ્ઞાનમાત્ર
- અભિવ્યંજક એવી અંતઃકરણ અને અજ્ઞાનના ग्राहकसामग्रीभिन्नसामग्रीग्राह्यत्वं ज्ञप्तिपरतस्वम् ।
ન, પરિણામ રૂ૫ વૃત્તિ તે જ્ઞાન.
। કેવળ જ્ઞાનની ગ્રાહક જે સામગ્રી છે, તે સામગ્રીથી !
२. प्रत्यगात्मनि देहाद्यतिरिक्तत्वप्रकारको, ભિન્ન સામગ્રી વડે જે ગ્રાહ્યત્વ છે. એજ તે ટેકો વા પ્રચારમારિવાર નિશ્ચય જ્ઞાન! એજ પ્રભાવમાં જ્ઞપ્તિ પરતત્વ છે. એનેજ પ્રત્યગ્ર આત્મા દેહાદિથી ભિન્ન છે, અથવા પર ગ્રાહ્યત્વ પણ કહે છે.
દેવાદિ પ્રત્યગાત્માથી ભિન્ન છે, એ પ્રકારનો શર્વિતત્વ (પ્રમાત્વિમ્ )–ા- નિશ્ચય તે જ્ઞાન. भावसहकतयावत्स्वाश्रयग्राहक सामग्रीग्राह्यत्वं ज्ञप्ति- ३. जीवब्रह्मणारभेदनिश्चया ज्ञानम् । ०५ હવતર ) (લક્ષણમાંના વ શબ્દ વડે અને બ્રહ્મના અભેદની નિશ્ચય તે જ્ઞાન.
નું ગ્રહણ કરવું. ) એ પ્રમાત્વનું ૪. ઈઝરાવં જ્ઞાનરવના પદાર્થને પ્રકાશન આશ્રયભૂત જે પ્રમાણાન છે, તે પ્રમજ્ઞાનની કરવાપણું તે જ્ઞાનત્વ. ગ્રાહક જેટલી જેટલી સામગ્રી છે, અર્થાત : ૧. અંતઃકરણની વૃત્તિ વડે જ્ઞાન થાય એ પ્રમાત્વના આશ્રયભૂત પ્રમાતજ્ઞાનને વિષય માટે વૃત્તિને પણ જ્ઞાન કહે છે. કરનારા જ્ઞાનની જનક જેટલી જેટલી ૬. જ્ઞપ્તિ, સંવિત, એ પણ જ્ઞાનનાં દેષાભાવ સહકૃત સામગ્રી છે, તે સામગ્રીવડે | નામ છે. જે ગ્રાહત્વ છે, અર્થાત તે સામગ્રીજન્ય છે. વૃત્તિ અવચ્છિન્ન ચિતન્ય તે જ્ઞાન. જ્ઞાનનું જે વિષયવ છે, એજ પ્રભાવ વિષે મતલબ કે મનની વૃત્તિ ચિતન્યના જેટલા