Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૦૮)
રાગ દોષ સાત પ્રકાર છે: (૧) કામ, ત્રીજે મહદોષ સાત પ્રકારને છે – (૨) મત્સર, (૩) સ્પૃહા, (૪) તૃષ્ણા, (૧) વિપર્યય, (૨) સંશય, (૩) તક. (૪) (૫) લેભ, (૬) માયા અને (૭) દંભ.! માન, (૫) પ્રમાદ, (૬) ભય, અને (૭) એ સાતનાં લક્ષણે નીચે પ્રમાણે છે – એ સાતના લક્ષણે – (૧) કામ–મૈથુનની ઈચ્છા.
૧, ૨, ૩, (વિપર્યય, સંશય, તર્ક, (૨) મત્સર- પિતાના પ્રજનના શબ્દો જુઓ.) વિચાર વિના જ બીજા પુરૂષનાં વાંછિત અર્થનું
૪. માન–પોતાની જાતમાં અવિદ્યમાન નિવારણ કરવાની ઈચ્છા.
| ગુણોનું આરોપ કરીને જે ઉત્કૃષ્ટતા બુદ્ધિ છે, (૩) સ્પૃહા-ધર્મથી અવિરુદ્ધ વસ્તુ છે તેનું નામ માન. વળી ગુણવાન પુરૂષમાં ગુણ પ્રાપ્તિની જે ઈચ્છા તે સ્પૃહા.
રહિત બુદ્ધિનું નામ “સ્મય છે, તેને પણ (૪) તૃણ–આ અમારી વસ્તુ કોઈ
માનમાંજ અંતર્ભાવ થાય છે. વખત પણ નાશ ન પામે એવી ઈરછા. (૫) લાભ–ધર્મને વિરોધ કરીને
પ. પ્રમાદ–પ્રથમ કર્તવ્યતારૂપે નિશ્ચય દ્રવ્યની જે ઈચ્છો તે.
કરેલા અર્થ વિષે પણ જે અકર્તવ્યતા બુદ્ધિ (6) માયા–બીજા માણસને ઠગવાની છે, તેનું નામ પ્રમાદ. છો.
૬. ભય-અનિષ્ટ કરનારું કારણ પ્રાપ્ત (૭) દંભ–મનમાં ધાર્મિકપણાથી થયે તેનો પરિત્યાગ કરવાની અયોગ્યતાનું જે રહિત છતાં પણ બહારથી ધાર્મિકપણ વડે જ્ઞાન તે ભય, પિતાને ઉત્કૃષ્ટ જણાવવાની ઈચ્છા.
૭. શાક-ઇષ્ટ વસ્તુને વિયોગ થયે તેને બીજે દોષ છ પ્રકારનો છેઃ (૧) ક્રોધ કરી મેળવવાની અયોગ્યતાનું જે જ્ઞાન તે (૨) ઈર્ષા, (૩) અસૂયા, (૪) રોહ, (૫) અમર્ષ શોક કહેવાય છે. . (૬) અભિમાન. એ છતાં લક્ષણે
द्रवत्वम् -आद्यस्यन्दनासमवायि कारणत्वं (૧) ક્રોધ-આંખ રાતી થવી વગેરે ! કૂવવનૂ પર્વતાદિક ઉંચા દેશમાં રહેલા ચેષ્ટાઓનો હેતુભૂત જે દ્વેષ વિશેષ છે.
- જલાદિકને ભૂમિ આદિક નીચેના દેશ સાથે (૨) ઈર્ષા–કોઈ સાધારણ વસ્તુમાં જે સંયોગ થયો છે, તે સંયોગની જનક જે બીજો કોઈ માલકી કરે ત્યારે તે વસ્તુને જાદિકની ક્રિયા વિશેષ છે, એ ક્રિયા ગ્રહણ કરનારને તે બીજા ઉપર ઠેષ તેનું વિશેષને ચંદન (ઝરવું–ટપકવું ) કહે છે. નામ ઈર્ષા.
એવા આદ્ય સ્પંદનનું જે અસમાયિ કારણ ( ૩) અસૂયા–બીજા પુરૂષના વિદ્યાદિ હોય તે દ્રવત્વ કહેવાય છે. અથવા. ગુણ વિષે જે દ્વેષ છે.
२. आद्यस्यन्दनासमवायिकारणवृत्तिगुणत्व व्या(૪) દોહ–અન્ય પુરૂષનો નાશ કાતિમત્ વત્વમ્ આદ્ય સ્યદનમાં અસમકરવા વિષે જે દ્વેષ તે.
વાયિ કારણમાં રહેનારી તથા ગુણત્વ નામે (૫) અમષ-અપરાધ કરનારા પુરૂષ , જાતિની વ્યાપ્ય એવી જે જાતિ છે, તે વિષે અસમર્થ પુરૂષને ઠેષ છે.
જાતિવાળે (દ્રવ જાતિવાળા) ગુણ તે કવત્વ | (૬) અભિમાન–અપકારી પુરૂષનું કહેવાય છે. કાંઈ પણ અનિષ્ટ કરવાને અસમર્થ પુરૂષને ३. पृथिव्यादित्रयवृत्तिवृत्तिवायुवृत्त्यवृत्तिरूपावृत्तिપિતાની જાત ઉપર જે ઠેષ તે.
નતિમતુ વર્તમ પૃથ્વી, જળ, તેજ, એ ત્રણ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020173 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 124 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 8 MB |