Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૭૨) ૨. સ્થિિિના વરના કોઈપણ સ્વમુ–કપાવાની ક્ષજ્ઞાનક્રિયાનું નિષ્પાદક જે હોય તે કરણ. | વિવીકૃતિનવં ત્વમ્ ા કાર્યને ઉપાદાન
રૂ. વ્યાપારમન વતિ સધાર - વિષયક જે અપરોક્ષ જ્ઞાન છે, તથા કાર્ય જન્મા વ્યાપારથી ભિન્ન હાઈને જે અસાધારણ કરવાની ઇચ્છારૂપ જે ચિકીર્ષો છે, તથા કારણ હોય તે કરણ.
પ્રયત્નરૂપ જે કૃતિ છે, એ ત્રણના સમવાય પાપટવર —છાવિષચીભૂતવર્ગા- સંબધે કરીને જે આશ્રયપણું છે, તેનું નામ વનનુમ્ ઈચ્છાના વિષય જે વર્ણાશ્ચા- કર્તુત્વ છે. (આ લક્ષણ કર્તાનું પણ છે. રાદિ, તેને અનુકૂલપણું અર્થાત જિદિનું કર્તાનાં બીજાં લક્ષણે પણ ભાવ પ્રત્યયથી વર્ણચ્ચાર કરવામાં અસામર્થ્ય, શ્રોતાદિ અહીં સમજી લેવાં.) કરણનું શ્રવણ વગેરેમાં અસામર્થ્ય, ઈત્યાદિ. જા–હાવિમા મહિને જે
wriદુઃખી પ્રાણી જોઈને, જેમ પદાર્થ સંયોગ તથા વિભાગનું અસમાધિ અમને દુઃખ ઈષ્ટ નથી તેમ આ પ્રાણીઓને કારણ હોય છે તે પદાર્થ કર્મ કહેવાય પણ દુઃખ ન થવું જોઈએ, એવી જે ભાવના છે. જેમ–“ઘડે એક સ્થળેથી બીજી તે કરુણ ૨. દુઃખીનું દુઃખ દૂર કરવા માટે જગાએ મૂક્યો.” એ ઉદારણમાં ઘડામાં રહેલું દયા. ૩. બીજાનું દુઃખ દૂર કરવું તે.
1 કર્મ પૂર્વ દેશથી વિભાગનું તથા ઉત્તર દેશના વાર્તવ્યમૂ–સામ્ કરવાચોગ્ય.
સંયોગનું અસમવાય કારણ છે. ૨. વર કરળાય જે અવશ્ય કરવું २. संयोगमिन्नत्वे सति संयोगासमवायि જોઈએ તે.
wાર જે પદાર્થ સાગથી ભિન્ન વાર્તા–ચિાચાં વતંત્રઃ જર્જા ક્રિયા હોય છે, તથા સંગનું અસમવાય કારણ કરવામાં જે સ્વતંત્ર હોય તે કર્તા કહેવાય છે. હેય છે, તે પદાર્થ કર્મ કહેવાય છે. જેમ
૨. નિતિમત્તવમ્ ! ક્રિયાને અનુ- ઘટાદિક મૂર્ત દ્રવ્યમાં રહેલું કર્મ સંગનું કૂળ કૃતિવાળા હોવાપણું તે કર્તવ અસમવાય કારણ પણ છે, માટે કર્મનું (ર્તાપણું).
આ લક્ષણ પણ સંભવે છે. ३. इतरकारकाप्रयोज्यत्वे सति सकलकारक ३. विभागभिन्नत्वे सति विभागासभवायि
I ! જે પોતે બીજા કોઈ કારકથી જાર વર્મા જે પદાર્થ વિભાગથી ભિન્ન પ્રેરવા યોગ્ય ન હાઇને સઘળાં કારકને જે | હાઈને વિભાગનું અસમવાયિ કારણ હોય છે, પ્રયતા હોય તે કર્તા. (કર્મ, કરણ, સંપ્રદાન તે કર્મ. જેમ, ઘડાને તેના પૂર્વ સ્થળથી અપાનદાન અને અધિકારણ એ દ્વિતીયાદિ ખસેડી ઉત્તર સ્થળમાં લઈ જવો હોય ત્યારે વિભક્તિના અર્થોને કારક કહે છે. કર્તા પણ તે કર્મ ઘડામાં થાય છે, માટે એ ઘટનિષ્ઠ કારક છે.)
કમ વિભાગથી ભિન્ન છતાં પૂર્વ સ્થળથી ૪. જ્ઞાનવિજ્ઞસ્નાધારઃ વાર્તા | કાર્યના વિભાગ થવાનું અસમવાય કારણ પણ છે. ઉપાદાનનું જ્ઞાન, કાર્ય કરવાની ઈચ્છા, અને માટે કર્મનું આ લક્ષણ ઘટે છે. ઈચ્છીજન્ય પ્રયત્ન, એ ત્રણને જે આધાર ૪. મૂર્તસ્વાતાવછેરવામાહોય, એટલે એ ત્રણ જેનામાં હોય, તે કર્તા પાધિમત વર્મા મૂર્તત્વ ધર્મની વ્યાપ્યતાનું કહેવાય છે.
અવચ્છેદક, તથા પદાર્થને વિભાજક એવો ૫. વિજ્ઞાનમય કેશની ઉપાધિવાળો જે ઉપાધિ (કવિ) છે તે ઉપાધિવાળે આત્મા કર્તા કહેવાય છે.
પદાર્થ તે કર્મ કહેવાય છે. અર્થાત,-પૃથ્વી,
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020173 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 124 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 8 MB |