Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૯૧) જ્ઞક્ષ-રાવતાવવવારિ. “યાં ઘg:”“ “ગંગામાં ગૌશાળા છે.” ત્યાન માત્ર પ્રાનિકારક્ષા પદની એ વચનમાં ગંગા' પદની જે શકયસંબંધરૂપ શક્યતાને અવચ્છેદક જે ધર્મ છે, તેને પરિ. “તીર વિષે લક્ષણો છે, તે લક્ષણ તીરત્વરૂપ ત્યાગ કરીને વ્યક્તિ માત્રના બોધનો હેતુ લક્ષ્યાવચ્છેદક રૂપે તે તીરરૂપ લક્ષ્યમાત્રના એવી જે લક્ષણો તે જહજહાલક્ષણા કહેવાય બેધની હેતુ હોય છે. માટે ગંગા પદની તીર છે. એને કઈ ભાગત્યાગ લક્ષણા પણ કહે વિષે લક્ષણ તેજહત લક્ષણ કહેવાય છે. છે. જેમ-વેદાન્તીઓના મતમાં તરવમસિ” એજ પ્રમાણે “મા નરરિત” (તે તું છે ) એ વાક્યમાં જહદહેજલક્ષણ છે. (માળાઓ બૂમો પાડે છે) અહીં જડ માળાઓ એમાં સર્વત્તાવ વિશિષ્ટ ચેતન એ તત્વ પદને (ખેડૂતોએ ખેતરમાં ઉભા કરેલા માંચડા)માં શક્ય અર્થ છે. અને અલ્પજ્ઞત્વ વિશિષ્ટ ચેતન શબ્દ કરવાપણું સંભવતું નથી. માટે માળા એ સ્ત્ર પદે શક્ય અર્થ છે. એ બને શક્ય પદની માળા ઉપર ઉભેલા પુરૂષ વિષે લક્ષણ અર્થોને અભેદ બની શકતો નથી. માટે સર્વ કરવામાં આવે છે તે પણ જહત લક્ષણ છે. તત્વરૂપ શક્યતા છેદક ધર્મનો ત્યાગ કરવાથી ૨. રાયગાથે મન્તવ્યત્વે સત અથોત્તર તન પદની ચેતન માત્ર વિષે લક્ષણ થાય છે. પ્રતીતિઃ | શકયાર્થને ત્યાગ કર્યા છતાં જે એજ રીતે અલ્પજ્ઞત્વરૂપ શક્યતાછેદક
બીજા અર્થની પ્રતીતિ તે જહત લક્ષણ ધર્મને પરિત્યાગ કરવાથી ત્વે પદની પણ જેમ
પણ જેમ, “વિષે મુફ” “ઝેર ખા” એ ઉદાહરણમાં ચેતનમાત્ર વિષે લક્ષણ થાય છે. તે ચેતનોનો વાયના સ્વાર્થને (શક્યાર્થીને) છોડીને શત્રને પરસ્પર અભેદ સંભવે છે. માટે તત પદની ઘેર ભજન કરવાની નિવૃત્તિરૂ૫ અર્થાતરની તથા પદની જે ચેતન માત્રમાં લક્ષણું ?
આ પ્રતીતિ થાય છે, તે જહત લક્ષણ છે. છે, તે લક્ષણો જહદજહલક્ષણા કહેવાય છે.
वा
३. शक्यार्थपरित्यागेन तत्सम्बन्ध्यर्थान्तरे
વૃત્તિઃ પદના શક્ય અર્થને પરિત્યાગ કરીને - નિયાયિકે જહદજહલક્ષણાનું ઉદાહરણ તે શક્ય અર્થના સંબંધવાળા અન્ય પદાર્થમાં
ચ વત”—“ તે આ દેવદત” એ જે તે પદની લક્ષણાવૃત્તિ છે. તેનું નામ વાક્યથી આપે છે. અહીં પણ ‘ત દેશકાલ જહલક્ષણ જેમ “ગંગા ઉપર ગામ છે.” વિશિષ્ટ દેવદત્ત “તે' પદને શક્ય અર્થ છે; તેમાં ગંગા પદને શક્યાર્થ જે જલપ્રવાહ અને “” દેશકાલ વિશિષ્ટ દેવદત્ત શબ્દને છે. તેનો ત્યાગ કરીને જલપ્રવાહના સંયોગ શક્ય અર્થ છે. એ બન્ને વિશિષ્ટોની એક્તાનો સંબંધવાળે તેને કાંઠે છે, તેમાં “ગંગા” પદની અસંભવ હોવાથી, તે બન્ને વિશેષણ અંશનો લક્ષા કરવી તે જહલક્ષણ છે. પરિત્યાગ કરીને તે બન્ને પદની દેવદત્ત નામે
- કાઝાગ્રત–પ્રમાજ્ઞાનપણું પુરૂષ વ્યક્તિમાં લક્ષણ કરવામાં આવે છે. રાષ્ટરૂપુરિ–નાવાયાં મારના
૨. વાચ્યાર્થાત્યાનિવૃત્તિઃ જગદું- તમાર: જાગ્રત અવસ્થામાં પ્રમાદિકવડે હૃક્ષણ વાચ્યાર્થના એક દેશના ત્યાગ કરવા જે જડ જેવા થવાપણું તે સ્થિર થઈ જવાપણું. વડે અર્થની જે એક દેશમાં વૃત્તિ તે જહદ- તે જાગ્રતસુષુપ્તિ કહેવાય છે. જહલક્ષણ કહેવાય છે.
કાવ–શુગિતામાં છીંપમાં - કક્ષા –સૂતાવે છેer ઋણ્ય-રૂપાને જેમ ભ્રમ થાય છે. તે ભ્રમ. માત્રવધsોનિએ ઋક્ષા કક્ષા લક્ષ્યતા નાઝથ-સાત-નિકાન્તવચ્છેદરૂપે લક્ષ્યમાત્રના બોધની હેતુભૂત છે ! જ્યવસ્થા ઇન્દ્રિવડે અંતઃકરણની વૃત્તિ લક્ષણું છે, તે જહલક્ષણા કહેવાય છે. જેમ જેમાં પ્રવૃત્ત થાય છે તે અવસ્થા.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020173 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 124 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 8 MB |