Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૯૨) ૨. તિજાતૃ તેવતાનુિિજિ: તેજ છે, એવા પ્રકારની એક ધર્મપ્રકારક દાવવાનુમાવસ્યાશ્રોત્રાદિ ઈદ્રિયોના- | એકાકાર પ્રતીતિ તે સર્વ તેજોમાં અનુગત દિશા વગેરે દેવતાઓ વડે અનુગ્રહીત એવાં થઈને રહેલી હોય છે અને તે તેજસ્વી શ્રોત્રાદિ ઈદ્રિયો વડે શબ્દાદિ વિષયને જાતિને વિષય કરે છે, માટે એ તેજસ્વ એ અનુભવ જે અવસ્થામાં થાય છે તેને જાગ્રદ- જાતિ કહેવાય છે. વસ્થા અથવા જાગરિત કહે છે.
૩. અનેક વ્યક્તિઓમાં સમવાય સંબંધે ૩. રિધા ઈદિવડે પદાર્થની કરીને રહેનારેજ જે નિત્યધર્મ છે તેને ઉપલબ્ધિ (જ્ઞાન) જેમાં થાય છે તે અવસ્થા જાતિ કહેવાય છે. તે જાગ્રદેવસ્થા એના ત્રણ ભેદ છેઃ (૧) ૪. કનુ તિવૃષ્યિવાહેતુભૂતાપરામાન્ય જાગ્રજજાગ્રત , (૨) જાગ્રસ્વમ, (૩) જાગ્ર- ! દરેક પદાર્થોમાં અનુગત એવી બુદ્ધિના સુષુપ્તિ. (તે તે શબ્દો જેવા.)
વ્યવહારનું હેતુ પર જે અપર સામાન્ય સાતપધવિકસંજાન -જો ! કહેવાય છે તે જાતિ જેમ-ધટ' પદાર્થમાં હોય તેવી સ્થિતિમાં રહેવારૂપ સંન્યાસઃ “આ ઘટ, આ ઘટ’ એવી ઘટવરૂપ બુદ્ધિ વસ્ત્રાદિક સર્વપરિગ્રહના ત્યાગરૂપ સંન્યાસ; દરેક ઘટમાં અનુગત છે. એવી બુદ્ધિના અવધૂત દશા.
વ્યવહારનું હેતુભૂત જે “ઘટત્વ તે અપર જ્ઞાતિ-જે ધર્મ કારણતાનો અવચ્છેદક
સામાન્ય અથવા જાતિ કહેવાય છે. (સત્તા'ને (સમાન દેશમાં રહેનાર) હેય, અથવા કાર્ય
અપર સામાન્ય કહે છે.) તાને અવચ્છેદક હોય, અથવા પ્રતિબધ્ધતાનો પ. પદાર્થમાં ભાવરૂપ સામાન્યપણે રહેલે કે પ્રતિબંધકતાનો અવચ્છેદક હોય, અથવા ધમે. જેમ, ઘટમાં ઘટત્વ, પટમાં પરત્વ, - પદશક્યતાનો અવછેદક હય, તે ધર્મના વગેરે. એને જાતિસામાન્ય કહે છે.
જાતિપણામાં જે કોઈ જાતિબાધક દોષ ન ૬. નિર્વાચવશુપાર્થઘટતધર્માચતાન હોય તો તે ધર્મ જાતિ કહેવાય છે. મિત્ર રાતિ નિરવ સચરત્તિપણ જે કઈ જાતિબાધક દોષ હોય તે તે પર્યત્વે જ્ઞાતિત્વમાં ધર્મ ‘ઉપાધિ કહેવાય છે–જાતિ' કહેવાતા
(મણિકમાવાન્ !) નથી. જેમ આકાશવાદિક ધર્મોના જાતિ
અનિર્વચનીય એવા ઘણા પદાર્થોમાં રહેલા પણમાં એક વ્યક્તિવૃત્તિત્વરૂપ દોષબાધક છે. ધર્મમાંના હરકેઇ એક ધર્મરૂપ અને ઉપાધિથી માટે આકાશત્વ એ જાતિ નથી પણ ઉપાધિ ભિને હાઇને, તેમજ નિત્ય હેઈને અનેક છે. તેમજ વિભુત્વાદિક ધર્મોના જાતિપણામાં વ્યક્તિઓમાં વર્તનારે જે ધર્મ તે જતિ. સંકરદોષબાધક છે (સંવર શબ્દ જુઓ.) માટે છે જેમ “ઘટવ' એ માયાનું કાર્ય હોવાથી વિભુત્વ પણ ઉપાધિ છે. ગુણવ ધર્મના ! અનિર્વચનીય છે, તેમજ તે ઘણી વ્યક્તિઓમાં જતિપણુમાં એ કઈ જાતિબાધક દોષ રહેલું પણ છે. તે ઘણી વ્યક્તિઓ પૈકી નથી, માટે “ગુણત્વ' એ જાતિ છે ટુંકામાં | એક ઘટવ્યક્તિમાં રહેલો ઘટત્વ ધર્મ ઉપાધિથી એક વ્યક્તિમાં રહેલો ધર્મ તે ઉપાધિ અને ! ભિન્ન હોઈને નિત્ય પણ છે. માટે ઘટત્વ બહુ વ્યક્તિમાં રહેલ ધર્મ તે જાતિ. ધર્મ એ જાતિ છે.
૨. અનેક વ્યક્તિઓમાં જે એક ધર્મ जातिबाधकदोषाः-व्यक्तेरभेदस्तुल्यत्वं આ પ્રકારક એકાકાર પ્રતીતિ થાય છે, તે પ્રતી- સંશોધાનવચિતઃ હાનિસભ્યો ત્રાતિ તિને વિષય તે જાતિ જેમ-ચંદ્ર, સૂર્ય, વાકર્ણ ૧ (૧) વ્યક્તિને અભેદ, અગ્નિ, વિદ્યુત, વગેરેમાં આ તેજ છે, આ (૨) તુલ્યત્વ, () સંકર, (૪) અનવસ્થા, (૫)
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020173 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 124 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 8 MB |