Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મiારાગુor -(૧) સંખ્યા, (૨)પરિણામ . એજ રીતે માનવ વચનમાં પણ આ જેની () પૃથફવ, (૪) સંયોગ, (૫) વિભાગ, પૂર્વે છે એવા ની ધાતુને પિતાની પછી અને (૬) શબ્દ એ છ ગુણે આકાશમાં અવ્યવહિત આખ્યાત પદની આકાંક્ષા છે. રહે છે. (ન્યાય મતે.)
તથા તે આખ્યાત પદને પણ પિતાની પૂર્વે ભારદ્રવ્યમ–આકાશ દ્રવ્ય એક છે, ૩ વાળા નિજ ધાતુની આકાંક્ષા છે. એ આકાંક્ષા નિત્ય છે અને વિભુ છે. આકાશને કઈ જ્ઞાન શાબ્દબોધને હેતુ છે. અર્થાત્ મમ્ શરીર કે વિષય નથી, પરંતુ શબ્દ ગુણને આદિ વિભક્તિ પદ અવ્યવહિત ઉત્તરત્વ ગ્રહણ કરનારું શ્રોત્ર ઈદ્રિય એ આકાશનું સંબંધે કરીને ઘટ આદિક પદવાળું છે, તથા ઇકિય છે.
આખ્યાત પદ અવ્યવહિત ઉત્તરત્વ સંબધે માતાઃ --આકાશની પાંચ કરીને ધાતુ પદવાળું છે. એ પ્રકારનું આકાંક્ષા પ્રકૃતિએ કે આકાશના પાંચ ગુણ-જેમ– જ્ઞાન ઘટ વિષયક કર્માતા તથા આણવાને ભત્સર, લોભ, મોહ, કામ અને ક્રોધ. કેઈ અનુકૂળ કૃતિ, એ પ્રકારના શાબ્દબોધને વળી રાગ, દ્વેષ, ભય, લજજા અને મોહ એ હેતુ છે. પાંચ આકાશના ગુણ છે એમ કહે છે. ૨. ચેનન વના ચહ્ય ઘરચાનવાવાઝનવું (સંજ્ઞાદશ. ).
તેન તસ્ય સમમિળ્યાહારઃ સાવરક્ષા જે પદ બારમે (જૈન)–-કાકાશ અને વિના જે (બીજા) પદના અન્વયે બોધની અલકાકાશ એમ બે પ્રકારનું આકાશ છે. ઉત્પત્તિ થતી ન હોય, તે પદની સાથે તે તેમાં અધે દેશ વિષે સ્થિત છે આકાશ છે તે બોલવું તે. જેમ–કમાડ' એટલું કહેવાથી “કાકાશ કહેવાય છે; અને ઊર્ધ્વ દેશ વિષે અન્વયબોધ થતો નથી માટે તેની સાથે બંધ સ્થિત જે આકાશ છે, તે “અલકાકાશ” કર’ એ પદને બોલવું પડે છે, તે આકાંક્ષા છે. કહેવાય છે. લોકાકાશ એ બદ્ધ ને રહેવાનું રથાન છે અને અલકાકાશ એ મુક્ત જીવોને
૬. અવયાનુપત્તિરક્ષા જે પદનો જે રહેવાનું સ્થાન છે.
પદના વિના અન્વચ સંભવતો નથી, તે પદ __ आकाशलक्षणम्-शब्दसमवायिकारणमा
તે પદની સમીપમાં બોલવું પડે છે તેને રામ્ | શબ્દનું સમવાયી કારણ તે આકાશ. સમભિવ્યાહાર કહે છે. એ સમભિવ્યાહાર તે __ आकाङ्क्षा-येनपदेन विना यत्पदस्याननु
આકાંક્ષા. જેમ-ઘડો લાવો” એમાં બન્ને પદ भावकत्वं, तत्पदेन तत्पदसमभिव्याहारः आकाङ्कक्षा ।
એકબીજાની આકાંક્ષા રાખે છે. જે પદ વિના જે પદની શાબ્દબોધ જનતા સાવુંai ()-મમુવીચાનથી હોતી તે પદની સાથે જે તે પદને સમાચિક્કાર કર્મ બાવનમ્! મૂર્ત દ્રવ્યનો ઉચ્ચારણ (બાલવું) તેનું નામ આકાંક્ષા. જેમ- અભિમુખ દેશની સાથે જે સંયોગ થાય છે, ઘટમાન” (ધડે લાવો) એમાં ૮ પદની તે સંગનું અસંભવાયિ કારણરૂપ જે મૂત પછી શમ્ એ વિભક્તિપદ છે, તેમાં કેવળ દ્રવ્યનું કર્મ છે, તેને આકુંચન કહે છે. જેમાં ઘટ બોલવાથી ઘર વિષે કર્યતા રહેલી છે. શરીરનાં હાથપગ વગેરે સંકેચ કરવાથી તે એવો બાધ થતા નથી, માટે ધ પદને અંગેનો નિકૃષ્ટ નજીકના) દેશ સાથે સંયોગ પિતાનાથી અવ્યવહિત ઉત્તરવૃત્તિ મમ પદની થાય છે. તે સાગનું અસમવાય કારણ આકાંક્ષા છે; તેમ લF પદને પણ પોતાનાથી હાથપગ વગેરે અંગેનું કર્મ છે; માટે હાથપગ અવ્યવહિત પૂર્વવૃત્તિ ઘટ પદની આકાંક્ષા છે, વગેરે અંગેનું તે કર્મ આકુંચન કહેવાય છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020173 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 124 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 8 MB |