Darshanik Kosh Part 01

SR No.: 020173
Original Sutra Author: N/A
Author: Chhotalal N Bhatt
Publisher: Gujarat Varnacular Society Ahmedabad
Publication Year: 1937
Total Pages: 124
Language: Gujarati
Classification: Dictionary
File Size: 8 MB

Page 107

(૧૦૦) તૃU–પ્રાથમાળવષ્યશૃંવતૃપ્તિ પદાર્થો છે અને તે સૂર્ય લોકમાં પ્રસિદ્ધ છે રૂપનું (અથવા ધનાદિ) પ્રાપ્ત થવા છતાં પણ તેમાં ગ્રહણ કરનાર ચક્ષુ ઇકિય એ તૈજસ ઇકિય અતૃપ્તિ.
કહેવાય છે; અને તેજસ વિષય (૧) ભીમ, - ૨. ચાવવાંબિતાવ્યાનો સત્યામ પુનઃત- (૨) દિવ્ય, (૩) દર્ય, અને (૪) આકરજ, સિવિચારક્ષા | ઇરછા પ્રમાણે દ્રવ્ય એમ ચાર પ્રકાર છે. તેમાં પ્રસિદ્ધ અગ્નિનું મળ્યા છતાં પણ તેનાથી અધિક દ્રવ્યની નામ ભૌમ તેજ છે; વિદ્યુત વગેરે દિવ્ય તેજ આકાંક્ષા.
છે, જઠરાગ્નિ એ દર્ય (પેટમાંનું) તેજ તેન–૩૬Uરવર્તનઃ જે દ્રવ્ય સમ
છે; અને સુવર્ણાદિ એ આકરજ (ખાણમાંથી
ઉપજેલું) તેજ છે. વાય સંબંધે કરીને ઉષ્ણસ્પર્શવાળું હોય છે ? તે દ્રવ્ય તેજ કહેવાય છે.
અથવા, તેજમાં રૂ૫ અને સ્પર્શ ગુણો ૨. ૩છારવાનાધારniદ્રવ્યવ્યાજ્ઞ- રહેલા છે તે ઉપરથી નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર, તિમત્તે : | ઉષ્ણસ્પર્શની સમાનાધિકરણ થઈ શકે છે– એવી અને દ્રવ્યત્વ જાતિની વ્યાપ્ય જે તેજ- (૧) ઉદ્ભતરૂપ ઉદ્ભૂત સ્પર્શવાન–જેમ
ત્વ જાતિ છે, તે તેજસ્વ જાતિવાળું દ્રવ્ય સૂર્ય, અગ્નિ, વગેરે. (ઉદ્ભૂત એટલે પ્રકટ, તે તેજ કહેવાય છે.
અને અનુદ્દભૂત એટલે અપ્રકટ, ગુપ્ત.) ६. चन्द्रचामीकरसमवेतत्वे सति ज्वलनसम
(૨) અનુભૂત અનુભૂતસ્પર્શવાન-જેમ ચક્ષુ. વૈત સામાન્યH જે સામાન્ય ચંદ્ર અને સેનામાં
(૩) ઉદ્ભત રૂપ અનુભૂત સ્પર્શવાનસમવેત હેઅને અગ્નિમાં પણ સમત છે તે
જેમ સુવર્ણ. તેજસ્વ કહેવાય. ૪. તે વરાતિમત્તડ ! જે દ્રવ્ય સમવાય
| (૪) ઉદ્દભૂત સ્પર્શ અનુભૂત રૂપવાનસંબંધે કરીને તેજસ્વ જાતિવાળ હોય છે જેમ ઉષ્ણદક. તેજ કહેવાય છે.
સેકસ–વ્યષ્ટિ લિંગ શરીરની ઉપાધિ૬. સ્ત્રીમિર્ઝનમાવ્યd સેનમા વાળું ચતન્ય. તેજના વિકારરૂપ અંત:કરણની મૂઢ એવાં સ્ત્રી અને બાળકો વગેરેથી અવ. ઉપાધિવાળું હોવાથી તે તેજસ કહેવાય છે. ગણના ન કરી શકાવાપણું તે તેજસ્વ. સૈારવ – સૂક્ષ્મળશરીરાફ્રિd
તેનોવાળા –૩૫. સ્પર્શ સંખ્યા. વચમ્ | વ્યષ્ટિ એવાં સૂક્ષ્મ અને કારણ પરિમાણ, પૃથક્વ, સંગ, વિભાગ, પરત્વ અને શરીરની ઉપાધીવાળું ચૈતન્ય. અપરત્વ, દ્રવત્વ, વેગ, એવા અગિયાર ગુણ સગવા :– ૩vસ્પર્શવાયર્નંગતતેજમાં રહે છે.
વિષય | જે વિષય સમવાય સંબંધ કરીને તે –તેજ કવ્ય બે પ્રકારનું છે. ઉષ્ણુ સ્પર્શવાળો હોય તે તેજસ વિષય (૧) નિત્યતેજ અને (૨) અનિત્ય તેજ. તેમાં કહેવાય. પરમાણુરૂપ તેજ નિત્ય છે અને થકાદિ ૨. સામાનધિરાચચાવગતિકાર્યરૂપ તેજ અનિત્ય છે.
પિચતૈનાવવચા ઉષ્ણ સ્પર્શનું સમાનઅનિત્ય તેજ (૧) તેજસ શરીર, (૨) ધિકરણ હેઇને, કવ્યત્વની વ્યાપ્ય જે તેજસ ઇયિ, અને (૩) તેજસ વિષય, એમ તેજસ્વ જાતિ, તે જાતિવાળો જે વિષય તે ત્રણ પ્રકારનું છે. તેમાં તેજસ શરીર અયોનિજ તૈજસ વિષય કહેવાય.