Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૧૪) ૨. મધુપ્રચવમર્શદેવં નિદાઝ્મા જાગેલા સંયોગથી ભિન્ન છે તથા તે ઘટ૨૫ કાર્યમાં મનુષ્યને હું જાગ્ય છું, એવું અનુસંધાન કારણ પણ છે, માટે તે દંડચકાદિક ઘટના થવાનું હતુપણું તે નિદ્રાપણું.
નિમિત્ત કારણ કહેવાય છે. એ જ પ્રમાણે દેશ, નિવા–વિધિમઃ જૈઃ સ્મિન્ના- કાળ, અદષ્ટ, ઈશ્વર, પ્રાગભાવ, આદિક નિમિત્ત રિતા જિ: વિધી પુરૂષએ પોતાનામાં કારણો વિષે પણ એ ઉક્ત લક્ષણ સમજવું. (નિઘ પુરૂષમાં) જે દોષવાળું વચન લાગુ (સમવાય, અસમવાય અને નિમિત્તરૂપ ત્રણ કર્યું હોય તે નિંદા.
કારણે દ્રવ્ય, ગુણ અને કર્મરૂપ ભાવકાર્યનાં - ૨, બાન પરસ્ત્ર વિદ્યમાનવામાપી- હોય છે.) પ્રર્વસાભાવ રૂ૫ અભાવ કાર્યનું તો તૈને નિઃા મુખ વડે કરીને બીજાના છતા કે એક નિમિત્ત કારણુજ હોય છે. અણુછતા (ખરા કે બેટા) દોષનું કથન કરવું
વ્યાપારવારમ્ | કાર્યની તે નિન્દા.
ઉત્પત્તિને અનુકૂલ જે વ્યાપાર, તે વ્યાપારનિવાર્થવા–નિષ્ટધનારા વિ- વાળા કારણને નિમિત્ત કારણ કહે છે. કર્વાસ વચનં નિશ્વાર્થવારઃ અનિષ્ટનું બેધન ૩. જે કારણ કાર્યમાં મળેલું ન દેવા કરીને તે દ્વારા વિધ્યર્થને પ્રવૃત્ત કરનારું વચન છતાં જેના વિના કાર્ય નિષ્પન્ન થઈ શકે
૨. પ્રતિપાળ અર્થની મહત્તા જણાવવાને નહિ તે નિમિત્ત કારણ જેમ, કુંભાર, ચાક, અપ્રતિપાદ્ય અર્થનું તુચ્છત્વ જણાવવું તેને દાંડે, વગેરે ઘડાનાં નિમિત્ત કારણો છે, કેમકે પણ નિદાર્થવાદ કહે છે. જેમ દેવીનું તેમના વિના ઘડે નિષ્પન્ન થઈ શકતા નથી. મહાભ્ય વર્ણવતી વખતે બ્રહ્મા, વિષ્ણુ આદિક
૪. વારિરિક્ષાર્ચનજસ્વI પિતાનાથી દેને તેના આજ્ઞાંકિત વર્ણવવા તે નિન્દા
ભિન્ન એવા કાર્યનું જે જનક હોય તે ર્થવાદ છે.
નિમિત્ત કારણ, જેમ કુંભાર આદિકથી ભિન્ન निन्दितम्-शास्त्रलोकयार्गर्हितम् । ने
જ એવા ઘટાદિક કાર્યનું કુંભાર આદિ જનક છે, કાંઈ શાસ્ત્રમાં તથા લેકમાં નિંદિત હોય તે. !
માટે કુંભાર આદિ નિમિત્ત કારણ, निमन्त्रणम्-आवश्यकश्राद्धभोजनादौ प्रवર્તિનમ્ આવશ્યક એવા શ્રાદ્ધ ભજન વગેરેમાં
५. कार्यात्पत्तिमात्रकारणं निमित्तकारणम् ।
કાર્યની ઉત્પત્તિ માત્રનુંજ જે કારણ હેય તે પ્રવૃત્તિ કરાવવી.
(તેના ઉપાદાન વગેરેનું જે કારણ ન હોય) નિમિત્તલા -મવાસમવાયુમય- તે નિમિત્ત કારણું. મિત્રાપામ્ સમવાય કારણ તથા અસમ | વાય કારણથી ભિન્ન જે કારણ તે નિમિત્ત ,
| નિયમ–(પતંજલિને મતે) શૌચ, કારણ કહેવાય છે. જેમ, કાંઠલ, સાળ સાળવી
- સતિષ, તપ, સ્વાધ્યાય અને ઈશ્વરપ્રણિધાન
વાળ 15 આદિક પટનાં નિમિત્ત કારણો છે. એટલે- એ પ્રાચ તેને નિયમ કહે છે. કલા, સાળ વગેરે પટનાં સમવાય કારણરૂપ ૨. શૌચારિસારને નિયમ: શૌચ વગેરેને તંતુઓથી તથા અસમાયિ કારણરૂપ તંતુ આચરવાં તે નિયમ. સંગથી ભિન્ન છે, અને પટરૂપ કાર્યના રૂ.શાવાયતમતવં નિયમ: શૌચ વગેરે કારણ પણ છે, માટે તે કાં વગેરે પટનાં પાંચમાંથી ગમે તે એકને પણ નિયમ કહે છે. નિમિત્ત કારણ કહેવાય છે. તેમજ દંડ ૪. ઝવવાનુષ્યત્વે તિ ચાવિરોષહ્યું ચક્રાદિક પણ ઘટનાં સમવાય કારણ રૂ૫ નિયમ એ શરીર તથા વાણીથી સાધ્ય હેઈને કપાથી તથા અસમવાય કારણરૂપ કપાલ જે વેગનું અંગવિશેષ હોય તે નિયમ.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020173 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 124 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 8 MB |