Darshanik Kosh Part 01

SR No.: 020173
Original Sutra Author: N/A
Author: Chhotalal N Bhatt
Publisher: Gujarat Varnacular Society Ahmedabad
Publication Year: 1937
Total Pages: 124
Language: Gujarati
Classification: Dictionary
File Size: 8 MB

Page 81

(૭૬) ભિન્ન હોય છે, તથા નિયમ પૂર્વક કાર્યની છે તે ધર્મ. અર્થાત સંપૂર્ણ કારણમાં રહેલો પૂર્વ ક્ષણમાં રહે છે તે પદાર્થ તે કાર્યના ધર્મ તે કારણુતા વચ્છેદક ધર્મ કહેવાય છે. પ્રતિ કારણ કહેવાય છે. જેમ, દંડ, ચક્ર, શાક -કારણ બે પ્રકારનું હોય કુલાલ, કપાલ, આદિક કારણે, ઘટના પ્રતિ છે –(૧) સાધારણ અને (૨) અસાધારણ અન્યથાસિદ્ધ જે રાસભાદિક તેમનાથી ભિન્ન કારણ, તેમાં સમવાચિ તથા અસમવાય છે, તથા ઘરરૂપ કાર્યની પૂર્વેક્ષણ વિષે નિયમ છે કારણબન્ને કારણો–અસાધારણ હોય છે, અને પૂર્વક હેનારાં પણ છે, માટે તે દંડાદિક ઘટનાં નિમિત્ત કારણ સાધારણ અને અસાધારણ કારણ કહેવાય છે. એ જ રીતે પટરૂપ કાર્યનાં બન્ને પ્રકારનાં હોય છે. કાંઠલે, તંતુ, સાળ, આદિક કારણ કહેવાય છે. ૨. ઉપાદાન કારણ અને નિમિત્ત કારણ
૨. નિયપૂર્વવૃત્તિ કાળમ્ જે એવા પણ કારણને બે પ્રકાર છે. પદાર્થ કાર્યની ઉત્પત્તિથી અવ્યહિત પૂર્વકાળમાં कारणमात्रविभागजन्यविभाग:-2 નિયમે કરીને વર્તે છે, તે પદાર્થ કારણ વિભાગ કારણ માત્રના વિભાગ વડે જન્ય કહેવાય છે.
હોય છે. જેમ–ઘડાનાં બે કપાલે ઘડાનાં કારણ વાસણો ત્વ-સ્વાશ્રયસમવાય- હોય છે, તેમનો પરસ્પર વિભાગ થો તે માત્રસમવેતગાયનન્યવંજાર ગુણોત્પન્નવમ્ | કારણ માત્ર વિભાગ; આ વિભાગથી તે કપારૂપાદિક ગુણેના આશ્રયભૂત જે પટાદિક દ્રવ્ય લોનો પૂર્વ દેશ સાથે વિભાગ થાય છે, માટે છે, તે પટાદિકના સમવાય કારણરૂપ જે તે કારણ માત્ર જન્ય વિભાગ કહેવાય છે. તંતુ આદિક અવયવ છે, તે તંતુ આદિક AITTrદાસ:--બ્રહ્મને વિષે અવિદ્યા
અવયવય માત્ર વિષે સમત જે રૂપાદિક બાર રૂપી અભ્યાસ તે. ( અવિદ્યા 5 જગતનું કારણ ગુણ છે, તે રૂપાદિક ગુણ તે પટાદિ અવયવી છે માટે તેને કારણુવ્યાસ કહે છે.) નિટ રૂપાદિ બાર ગુણોના રૂપસ્વાદિક ધર્મો
कारिका-अल्पाक्षरत्वे सति वह्वर्थज्ञापकः કરીને સજાતીયજ હોય છે. એવા તંતુ આદિક
| ઢોલ: મારિયા થોડા અક્ષરોમાં ઘણે અર્થ અવયના રૂપાદિક બાર ગુણવડે યથાક્રમે તે પટાદિક અવયવીના રૂપાદ બાર ગુણ જન્ય
જણાવનારે કલેક, તે કારિકા. હોય છે. અર્થાત તે અવયવી નિઈ રૂપાદિ
कार्यम्--प्रागभावप्रतियोगि कार्यम् । रे ગુણોનું તે અવયવ નિઇ રૂપાદિક ગુણ અસમ- પદાર્થો પ્રાગભાવનો પ્રતિયોગી હોય તે પદાર્થ વાયિ કારણ હોય છે. એ રીતે તે પટાદિ,
પાદિ કાર્ય કહેવાય છે. જેમ, ઘાદિકની ઉત્પત્તિની અવયવીઓના રૂપાદિ દ્વાદશ ગુણો વિષે યથા
પહેલાં કપાલાદિમાં “અહીં ઘટ થશે” ક્રમે તંતુ આદિક અવયવોના રૂપાદિક દ્વાદશ
ઇત્યાદિક પ્રતીતિને વિષય જે ઘટાદિકને
પ્રાગભાવ છે, તે પ્રાગભાવનું પ્રતિયોગીપણું ગુણો વડે જન્યત્વ છે. એજ તે રૂપાદિ દ્વાદશ
તે ઘટાદિકમાં છે, તેજ તે ઘટાદિકનું કાર્યપણું છે. ગુણોમાં કારણ ગુણોત્પન્નત્વ છે.
૨. તિ સારું કાર્યમ્ ! કૃતિના સંબંધરાત્તાપ્રાપ–કારણુતા બે પ્રકારની
છે બે પ્રકારની વાળું જે હોય તે કાર્ય છેઃ-ફલો પધાયકવરૂપ કારણતા, અને (ર) ૩. તિચાણ સ0ૌલિમ્ ! જે કૃતિ સ્વરૂપ યોગ્યત્વરૂપ કારણતા.
યોગ્ય હોઇને અલૌકિક હોય તે. Truતાવના ધર્મ–જે ધર્મકાર. ૪. વર્તમાનાવરધર્વ કાર્ચ | પદાસુતાના ન્યૂન અથવા અધિક દેશમાં નથી | થેની વર્તમાન અવસ્થાનું ઉપપાદનપણું રહે, પણ તે કારણની બબરના દેશમાં રહે છે તે કાર્યત્વ.