Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૫૫) પણ કહે છે. (પરસ્પરના અધિકરણમાં, ૨. માત્માન્યત્વે સતિ જ્ઞાનવારવામનઃ સંયોનાજ્ઞાનમાં, ઉત્પત્તિમાં, સ્વામિપણમાં, ઉપમામાં | શ્રી ન્દ્રિય આત્માથી ભિન્ન હોઈને જે પરસ્પરની અપેક્ષા, એ રૂપે ઈતિરેતરાશ્રય દ્રવ્ય જ્ઞાનના કારણરૂપ મનના સંયોગનું આશ્રય અનેક પ્રકારને છે.)
હોય તે ઇન્દ્રિય. (જે તૈયાયિક ત્વચા અને તિહાર-પુરાવૃત્તતિનિમા પૂર્વે બનેલી મનના સંયોગને જ્ઞાનનું કારણ માને છે તેમને વાતનું પ્રતિપાદન.
મતે આ લક્ષણની ત્વચામાં અતિ વ્યાપ્તિ થશે. ૨. ધર્માર્થમમાળામુખેરામવિતે રતિ કેમકે ત્વચા આત્માથી અન્ય છે અને મનના પૂર્વવૃત્ત થાશુરવ૬ ધર્મ, અર્થ કામ અને સંયોગનું આશ્રય પણ છે; તે અતિવ્યાપ્તિ મેક્ષ, એ ચાર પદાર્થો સંબંધી ઉપદેશયુક્ત દૂર કરવાને “રાજ્યેતરોમૂતવિશેષ નાશ્રય હેઇને જે પૂર્વે બનેલી કથાથી યુક્ત હેય તે. સતિ ઈ” લાંબુ લક્ષણ કર્યું હતું. પણ
નારy-પ્રત્યક્ષ મિથ્યાર્થપ્રદર્શનમાં જેઓના મતમાં ત્વચા અને મનને સંયોગ મિથ્યા અર્થનું પ્રત્યક્ષ પ્રદર્શન.
જ્ઞાન માત્રનું કારણ નથી, પણ “પુરીતતિ' २. मन्त्रद्रव्यविशेषन्यतरसंयोगेनाद्भुतवस्तु
નામે નાડીની બહારના દેશાવછિન્ન આત્મચામિનારમ્ | મંત્ર કે કોઈ
મનને સગજ જ્ઞાનનું કારણ છે, તેમને મતે ખાસ દ્રવ્ય, એ બેમાંથી કોઈ એકના
- આ લક્ષણ સંભવે છે.)
- વિધિષ્ઠાવતાપરામૂ– ગથી અદ્ભુત વરતુ બતાવવાને જે વ્યાપાર | દિવાસા તોfશ્વવસ્ફીન્દ્રોપેન્દ્રમૃત્યુ . તથા તે ઈજાલ.
चन्द्रचतुवक्रोरुद्रः क्षेत्रज्ञ ईश्वरः। इन्द्रियाणामधिष्ठतृરૂચિ -રાજેતરોભૂત વિષગુનાકયત્વે તેવા પશ્ચામૃત: ૧” અથ-દિશાએ, સતિ જ્ઞાનારામનઃસંચશ્રય નિયમ્ જે વાયુ, સૂર્ય, વરુણ, અશ્વિનીકુમાર, અગ્નિ, ઇ, દ્રવ્ય, શબ્દની ઈતર ઉદ્ભૂત વિશેષ ગુણેનો ઉપેન્દ્ર, મૃત્યુ (યમ), પ્રજાપતિ, ચંદ્રમા, બ્રહ્મા, આશ્રય ન હોય, પણ જ્ઞાનના કારણરૂપ મનના રૂદ્ર, ક્ષેત્રજ્ઞ (જીવ) અને ઈશ્વર, એ ક્રમે કરીને સંયોગનો આશ્રય હોય, તે દ્રવ્ય ઈદ્રિય શ્રોત્ર, ત્વ, અક્ષિ, રસના, ધ્રાણ, વાફ, પાણિ, કહેવાય છે.
પાદ, પાયુ, ઉપસ્થ, મન, બુદ્ધિ, ચિત્ત, ગર્વ ધ્રાણ વગેરે છ ઇકિય ઉપર કહેલા લક્ષણ (અહંકાર) અને તમસ્ એમના દેવતા છે. વાળા છે. ઉદા–ઘટાદિક દ્રવ્યમાં રહેલા છે પૃ–જે પદાર્થ પુરૂષની ઈચ્છાને વિષય રૂપ રસાદિક ગુણો છે, તે રૂપાદિક ગુણ શબ્દ હોય છે, તે પદાર્થને ઇષ્ટ કહે છે. ગુણથી દતર છે તથા ઉદ્દભૂત પણ છે તથા શ્વ-નિત્યાનાધારણીશ્વરઃા જે દ્રવ્ય વિશેષ ગુણ પણ છે. એ રીતે શબ્દતર ઉદ્ભૂત નિત્ય એવાં જ્ઞાન, ઈચ્છા અને પ્રયત્નનું અધિવિશેષ ગુણેના આશ્રયરૂપ તે ઘટાદિક દ્રવ્ય | કારણ હોય તે ઈશ્વર કહેવાય. (ન્યાયમતે.) છે; પણ ઘાણાદિક છે ઈન્દ્રિયો તે શબ્દતર ૨. માપતિં વૈચમીશ્વરઃ માયા ઉપાધિ ઉદ્ભૂત વિશેષ ગુણોના આશ્રયરૂપ છે, એટલે હું વાળું ચૈતન્ય તે ઇશ્વર. (વેદાન્તમત) ઈદ્રિયમાં શબ્દતર ઉદ્ભૂત વિશેષ ગુણ રહેલા ૩. માનતિવિન્વિત ચિતામીશ્વરઃ માયામાં નથી અને જ્ઞાનનું કારણ જે મનનો ઈકિય ! પ્રતિબિંબિત ચૈતન્ય તે ઈશ્વર. (વેદાન્ત) સાથે સોગ તે ઘટાદિકમાં નથી, પણ ઈ.િ ૪. ગ્રાવિરચિસ્વ ! ત્રણે કાળમાં
માં છે. માટે ઘાણાદિક છે ઇકિય જ્ઞાનના ! જે બંધથી રહિત હોય તે ઈશ્વર. કારણરૂપ મનના સંગના આશ્રયરૂપ પણ છે. ૫. રામવિવારઐT: Teષત્રિષમાટે ઘાણાદિક ઉક્ત લક્ષણ સંભવે છે. રંધરઃ | કલેશ કર્મ, વિપાક અને આશય, એ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020173 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 124 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 8 MB |