Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૧૬) જે સાથ અને સાધન ઉભયપ્રકારક નિશ્ચય – ક્ષારોપવિતુર્મતિઃ છે, અથવા સાધ્યાભાવ અને સાધનાભાવ ' ચક્ષુધારા રૂપનું જ્ઞાન થવાના હેતુરૂપ જે ઉભય પ્રકારક નિશ્ચય છે, તે નિશ્ચયને વિષય મનોવૃત્તિ તે દૃષ્ટિ. જે પદાર્થ છે, તે પદાર્થ દષ્ટાન્ત કહેવાય છે. દgg-દિલમસમા વિશ્વદઃ | જેમ વાદી પ્રતિવાદી બન્નેને મહાનસ (રસોડા) દષ્ટિ એટલે સ્વપ્રકાશ જ્ઞાનસ્વરૂપદર્શન. ( આ વિષે “મહાનસ અગ્નિવાળું છે અને ધૂમવાળું અને હવે પછીનાં બે લક્ષણોમાં દષ્ટિને છે એ રીતે અગ્નિરૂપ સાધ્ય પ્રકારક તથા આવો જ અર્થ સમજવો.) દષ્ટિને સમાન ધૂમરૂપ સાધન પ્રકારક નિશ્ચય હોય છે; તથા કાળમાં વિશ્વની સી
કાળમાંજ વિશ્વની સૃષ્ટિ તે. અર્થાત્ આત્મામાં પાણીના ધરા વિષે “ધર અગ્નિના તથા ધૂમના અભાવવાળો છે' એ રીતે અગ્નિરૂપ છે
સ્કુરણ થતાંની સાથે એક વખતે સૃષ્ટિ દેખાઇ
પડે તે, સ્વમની સૃષ્ટિની પેઠે. સાયાભાવ પ્રકારક તથા ધૂમરૂપ સાધનાભાવ
|| ૨. દસમાનયાત્રસૃષ્ટિ: (અર્થ ઉપરના પ્રકારક નિશ્ચય હોય છે. તેમાં પ્રથમ નિશ્ચય
' જેવો જ છે.) વિષય તો મહાનસ છે તથા બીજ નિશ્ચયને વિષય ધરો છે. માટે તે પ્રસિદ્ધ અનમાનમાં છે. દક્ટિવ વિશ્વઝ દૃષ્ટિ એજ વિશ્વ મહાનસ અને ધરે દાન્ત કહેવાય છે. એ સૃષ્ટિ છે. દાન્ત સાધમ્મ દષ્ટાન્ત અને વૈધમ્મ દષ્ટાન્ત ૪. ત્રિવિધસત્તાવર્મિત સત્યવ્રજલારૂં એમ બે પ્રકારનું છે. (તે તે શબ્દ જુઓ.) રિષ્ટિવં / વ્યવહારિક, પ્રતિભાસિક અને
૨. વાતવાતાં સન્મઃ વથા પારમાર્થિક એવી ત્રણે સત્તાથી બહાર જે માનસના વાદી અને પ્રતિવાદી બનેએ અતથી વિલક્ષણ હોય તે દષ્ટિસષ્ટિ માન્ય રાખેલે અર્થ જેમ રસોડું, એ ( અતસિદ્ધિ.) દષ્ટાન્ત છે.
देवताधिकरणम्-यज्ञादावधिकारित्वतदરૂ. શિકારક્ષાળાં ચત્ર વૃદ્ધિાન્ય માન્યતરલાયન્યાયઃ | યજ્ઞાદિમાં કેણિ સ ઇન્તઃ લૌકિક પરીક્ષા કરનારાઓની જે અધિકારી થઈ શકે અને કોણ ન થઈ શકે અર્થમાં સમાન બુદ્ધિ હોય તે અર્થદષ્ટાંત. એ બેને નિર્ણય કરી આપનાર ન્યાય તે ૪. નિતિષ્યિત્વે રાતઃ છે જેમાં
દેવતાધિકરણ. સાધ્ય તથા (તથા લિંગ બન્ને) નિશ્ચય
–બગાસુ આણનાર વાયુ. થયેલો હોય છે તે દષ્ટાન્ત.
देवयानमार्ग:- अचिराद्याभिमानिदेवाधिष्टतो दृष्टार्थापतिः- अनुपपद्यमानदृष्टार्थज्ञानात्तदु
e.માઅર્ચિ વગેરેના અભિમાની દેવો જેના gવાર મૂતાન્તરવન્ધનમ્ ! જે અ અધિષ્ઠાતા છે, તે માર્ગ, જેવામાં આવે છે તે દષ્ટાર્થ કહેવાય છે. ૨. નાવિષ્ણુ ચ સર્વિષ્યઃa ક્ષિણા એવા દષ્ટ અર્થની અનુપત્તિથી તેના ઉપપાદક उत्तरः सवितुः पन्था देवयानस्तु स स्मृतः ॥१॥ રૂ૫ અર્થાન્તરની જે કલ્પના તે દષ્ટાથપત્તિ. ! નાગવીથીની ઉત્તરે અને સપ્તર્ષિઓની દક્ષિણે જેમ, દિવસે ભોજન નહિ કરનારા દેવદત્તમાં સૂર્યને ઉત્તરાયનને જે માર્ગ છે, તેને રાત્રિભજન સિવાય ઉત્પન્ન નહિ થનારૂં “દેવયાન' કહે છે. પુછવ જોઇને ઉપપાદન કરનાર જે રાત્રિ રૂ. વિ: પરેશે યાતૈિડન મળતિ દેવયાનઃ ભોજનરૂ૫ અર્થાન્તરની કલ્પના તે દષ્ટાર્થપત્તિ પરમેશ્વર દેવને જે માર્ગે પમાય તે માર્ગ (પ્રમાણ) છે.
દેવયાન કહેવાય છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020173 |
| Book Title | Darshanik Kosh Part 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chhotalal N Bhatt |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society Ahmedabad |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 124 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary |
| File Size | 8 MB |