________________
————વિશ્વની આધ્યાત્મિક અજાયબીઓ ~~~~~~~ નીકળતો હતો કે ખરેખર તો તમામેતમામ પદાર્થો યુક્તિબાહ્ય (= તર્કથી સાચા સાબિત થઈ શકે તેવા...) જ છે, પરંતુ જે તર્કગ્રાહ્ય પદાર્થોના તર્કો આપણી સમજવાની તાકાત ન હોય, એ પદાર્થો તર્કગ્રાહ્ય હોવા છતાં પણ આપણા માટે આજ્ઞા ગ્રાહ્ય જ બની જાય.... (આનું વિસ્તારથી નિરૂપણ વિદૂતમાં જ પૂર્વે કરેલું જ છે....).
આ પદાર્થ ઘણા વખત પહેલા મેં એમને લખી જણાવેલો, પછી કોઈ એની ચર્ચા થઈ ન હતી પણ જ્યારે કોબામાં અમુક દિવસો સાથે રહેવાનું થયું, ત્યારે એક દિવસ હું બપોરે ગોચરી વાપર્યા બાદ લુણા કાઢતો હતો, અને અચાનક તેઓ હાથમાં એક પાનું લઈને મારી પાસે આવી ચડયા. હું આશ્ચર્ય પામ્યો, કારણ કે તેઓશ્રી તો એક રૂમમાં દિવસનો મોટા ભાગનો સમય સ્વાધ્યાયમાં એવા તરબોળ બનેલા રહેતા કે એમને ગોચરી માટે પણ માંડ ઊભા કરવા પડે, ... તો અચાનક એમણે અહીં મારી પાસે કેમ આવવું પડ્યું? મારા કરતા દીક્ષાપર્યાયમાં તેઓશ્રી ઓછામાં ઓછા દસેક વર્ષ તો મોટા હશે જ, અને જ્ઞાનની બાબતમાં તો પૂછવું જ શું? મેરુઅણુનું અંતર હતું તેઓશ્રી અને મારા વચ્ચે ! એમને કંઈપણ કામ હોય તો એ મને પોતાની પાસે જ બોલાવી શકે. એટલે જ આમ પચીસેક ડગલાં ચાલીને, હાથમાં પ્રતના પાનાં સાથે મારી પાસે એમનું આવવું અજુગતું જ લાગ્યું.
એ વખતે જો કે મારી ફરજ હતી કે લુણા ધોતા ધોતાં પણ ઊભા થઈ જવું. છતાં ત્યારે એ વિવેક જાગ્રત ન થયો એટલે હું ઊભડક પગે બેસી રહી એમની સાથે વાતો કરવા લાગ્યો... “સાહેબજી! આપ કેમ અહીં પધાર્યા?'
અરે, એ બધું પછી! જુઓ, તમે કહેતા હતા ને, એ પાઠ બત્રીશીમાં પણ ઉપાધ્યાયજીએ લખેલો છે. તમે તદ્દન સાચા છો, જુઓ, આ પાઠ! સર્વ નિનવાનં તસદંતમામે તમામ જિનવચનો તર્કસંગત છે. એટલે કે બધા જ પદાર્થો યુક્તિગ્રાહ્ય છે જ, પણ જ્યાં આપણે યુક્તિ સમજી ન શકીએ, ત્યાં એ પદાર્થો આજ્ઞાગ્રાહ્ય બને..”
બસ, આટલું બોલી, મારી અનુમોદના કરી, હસતા મુખે એ પાછા ફર્યા. હું તો તેઓશ્રીની આ નમ્રતા, આ બીજાના નાના ગુણને પણ અનુમોદવાની નિખાલસતા, બધું કામ પડતું મૂકીને મારી પાસે - સાવ નાના સાધુ પાસે સામેથી ચાલીને આવવાની આ નિરભિમાનિતા... જોઈને આભો જ બની ગયો.
મને હવે સમજાઈ ગયું કે તેઓ શા માટે આટલો તીવ્ર ક્ષયોપશમ ધરાવે છે, તેઓ આટલા બધા ગ્રન્થોની આટલી બધી ટીકાઓ શી રીતે લખી શક્યા? એક એક ગ્રન્થમાં હજારો સાક્ષીપાઠો શી રીતે આપી શક્યા? હજારો જૈન જૈનેતર ગ્રન્થોનું વાંચન નાની ઉંમરમાં તેઓશ્રીએ શી રીતે કરી લીધું? દીક્ષાના છઠ્ઠા જ વર્ષે ભાષારહસ્ય જેવા અતિકપરા ગ્રન્થ ઉપર એમની હિન્દી અને સંસ્કૃત ભાષામાં કલમ શી રીતે ચાલી?
૨ ૫
-
