________________
——————— વિશ્વની આધ્યાત્મિક અજાયબીઓ—————— કે રોજ એક-બે આગેવાનોએ તો હાજરી આપવા આવવું જ જોઈએ.” આવો આગ્રહ મેં છોડી દીધો. હા! એમને એમના ઉચિત કર્તવ્યો સમજાવું છું. શાંત ભાવે સમજાવું છું, પણ મારી વાત એમણે માનવી જ પડે એવી અપેક્ષા બિલકુલ રાખતો નથી.
કેટકેટલા ધન્યવાદ આપવા એ મહાત્માને! જેમણે મને આવતા ભવોમાં દુર્લભબોધિ બનતા અટકાવ્યો.
(૧૮) વિશાળગચ્છના એક આચાર્યના અત્યંત કૃપાપાત્ર સાધુને સારો એવો પર્યાય હોવા છતાં, શાસ્ત્રાભ્યાસ સારો એવો હોવા છતાં, આચાર્યની અસીમ કૃપા હોવા છતાં, સ્વભાવાદિ સારા હોવા છતાં પણ એકે ય શિષ્ય ન હતો. આ વાતનું મને આશ્ચર્ય પણ હતું અને કુતૂહલ પણ હતું. એકવાર હિંમત કરીને મેં આચાર્યશ્રીને પૂછી લીધું કે “આપનામાં શિષ્યની તમામ પ્રકારની પાત્રતા હોવા છતાં શિષ્ય પરિવાર કેમ નહિ? ખુદ આપે તો આ બાબત તરફ ધ્યાન આપીને એમના શિષ્યો કરી આપવા જોઈએ ને?”
આચાર્યે જવાબ દીધો “અમારા ગ્રુપમાં છેલ્લા ઘણા સાધુઓ એનાથી જ તૈયાર થયેલા હતા અને એના શિષ્ય બનવા તૈયાર પણ હતા. પણ એ કહે છે કે “આ બધાને આપના જ શિષ્ય બનાવો.” એની જીદના કારણે મેં બધાને મારા શિષ્યો બનાવ્યા છે. શું કરું? તમે જ એને સમજાવો. એ માની જાય તો નવા શિષ્યો હું એના બનાવું. પણ બળજબરી કરવાનો મારો સ્વભાવ નથી.”
મને એમની વાત સાંભળી એમ લાગ્યું કે પેલા મહાત્મા સારી વાતમાં પણ જડતાવાળા બન્યા લાગે છે. “શિષ્ય કરવો નહિ' એ નિઃસ્પૃહતાગુણનો આદર્શ ચોક્કસ હોઈ શકે પણ એમાં એકાંત પકડી લેવો એ તો અણસમજ છે. હા! અપાત્ર શિષ્યો ન જ કરવા. પણ પાત્ર પણ જો નહિ કરે તો જિનશાસન આગળ ચાલશે શી રીતે?
હું એ મહાત્મા પાસે ગયો. મારા તરફથી ધડાધડ રજૂઆત કરી દીધી. મને એમ જ હતું કે “એ ખોટા છે અને હું સાચો છું.” પણ મારી રજૂઆત બાદ એમણે પોતાની જ વાત રજૂ કરી, એ સાંભળીને હું વિચારમાં પડી ગયો. એમની વાત મને એકદમ માર્મિક લાગી.
એ મુનિએ મને કહ્યું કે “એકવાર મારા ગુરુજી આચાર્યશ્રીએ મને કહેલું કે – મારી તો હવે ઉંમર થઈ. થોડાક વર્ષનો હું મહેમાન! મારા પછી મારા શિષ્યોને સાચવશે કોણ? એમાં ઘરડામાંદા-નબળા ઘણા છે. એ બધાને કોણ સંભાળી લેશે? તું જ એક સમર્થ છે. પણ તું સમર્થ હોવાથી જ તારા પણ અનેક શિષ્યો થવાના. સ્વાભાવિક છે કે તું એમને જ વધારે સાચવશે, કેમકે એ જુવાન-સ્વસ્થ-તગડા હશે અને સૌથી વધુ તો એ કે એ તારા પોતાના હશે. એટલે તારા શિષ્યો તો સચવાઈ જશે, પણ મારા નહિ સચવાય. કોણ જાણે? એ બિચારાઓનું શું થશે? ખેર! જે થવાનું હશે એ થશે. એને તો કોણ મિથ્યા કરી શકે? – ગુરુજીની આ વેદના મને સ્પર્શી ગઈ.
૪૩
