Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 02
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
ક
સૂત્ર સમાસ - ટ = ઙસ્ ૪ - ચડ્યો તો: (ઇ.બ્ર.) નથ સ્વઇ-નાઁ (ઇ.&.) વિવેચન - ટા અને સ્ એ બે નિમિત્તિ છે. તેની સામે ફન અને સ્ય એ બે કાર્યો છે. માટે દ્વિવચન કર્યું છે.
ધાસડરથમનુવેશ: સમાનાર્ એ ન્યાયથી અનુક્રમ થયો છે. ફેકચ્યોર્ડાડતા । ૧-૪-૬.
ઞ કારથી પર રહેલાં કે (ચ.એ.વ.) અને સ (પં.એ.વ.) નો અનુક્રમે ય અને આત્ આદેશ થાય છે.
1
સમાસ
ડેન્ચ સિરપ - ટેકસી તો: (ઇ.૪) યશ્ચ અત્ હૈં - યાડડતૌ (ઇ.&.) વિવેચન – પ્રશ્ન-અહીં સૂત્રમાં આત્ ને બદલે ત્ કર્યું હોત તો શું વાંધો આવે ? જવાબ - આત્ ને બદલે ગત્ કર્યું હોત તો ચાલત કારણ કે તેવ+ અત્‚ સમાનાનાં.... ૧-૨-૧ થી દીર્ઘ થઇને રેવાતુ થઇ જાત પણ તેની પહેલાં તુળસ્થાવેત્યપરે ૨-૧-૧૧૩ થી પૂર્વના જ્ઞ નો લોપ પ્રાપ્ત થવાથી રેવાતુ ને બદલે રેવત્ એવું અનિષ્ટ રૂપ થઇ જાત. અને જો રેવત્ રૂપ કરવું હોત તો અત્ પણ શું કરવા ક૨ત ?‘‘ત્’’જ કરવું જોઇએ. પણ તેમ ન કરતાં અત્ કરીએ તો તેના સામર્થ્યથી જ ‘‘તુાસ્યાવેત્યપરે’’ ૨-૧-૧૧૩ પણ ન લાગે અને રેવાત્ રૂપ સિદ્ધ થાય. પણ અતિ રસાત્.રૂપ સિદ્ધ ન થઇ શકે માટે આત્ કરવું જરૂરી છે.
સ: ઐસ્માતી । ૧-૪-૭
ઞ કારાન્ત સર્વાદિ સંબંધી કે (ચ.એ.વ.) અને ત્તિ (પં.એ.વ.) નો અનુક્રમે ઐ અને સ્નાત્ આદેશ થાય છે.
-
સૂત્ર સમાસ -સર્વ: આવિ: યસ્ય સ: - સર્વા:િ તસ્ય (બહુ.) મૈં ૬ સ્માત્ ૨ મૈ - માતૌ (ઇ.૪.)
વિવેચન – સર્વ – સઘળું, બધું.
અર્થ -
અર્થ -
વિશ્વ - સધળું, બધું. સહરિતાસહ ચરિતયો: સદ્દતિથૈવગ્રામ્ (સહચરિત અને અસહચરિતમાં સહચરિતનું જ ગ્રહણ થાય છે.) એ ન્યાયથી વિશ્વ શબ્દ સર્વ નાં સાહચર્યથી સર્વ અર્થમાં જ સર્વાદિ ગણપાઠમાં લીધો છે. પરંતુ જગત અર્થમાં હોય ત્યારે સર્વાદિ ન ગણાય. દા.ત. રામલક્ષ્મળૌ તેમાં લક્ષ્મણના સાહચર્યથી દશરથપુત્ર રામનું જ ગ્રહણ થાય. પણ અન્ય રામનું નહિં.
