Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 02
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૧૪
(એટલે કË, ઇલ્યાસ, કસ્યામ, કસ્યામ્ થાય.) સૂત્ર સમાસ -૬ત્ પૂર્વ: યેમ્ય: તે - ઽપૂર્વા: (બહુ.) ટાક્ષેત્ । ૧-૪-૧૯.
અર્થ -
સૂત્ર સમાસ -ટાશ્ચ ઓફ્ ચ તાયો: સમાહાર: - ટૌ:, તસ્મિન્ (સમા.૪.) ઔતા । ૧-૪-૨૦,
અર્થ - આ કારાન્ત નામનાં આ ની સાથે ગૌ નો ર્ કાર થાય છે. વિવેચન – પ્રશ્ન – સૂત્રમાં ઔતા ને બદલે ઐતિ કર્યું હોત તો ચાલે. તો પછી ઞતા શા માટે કર્યું ?
ઞૌતા એમ તૃતીયા કર્યું છે તેથી આવન્ત નાં મા નો ૌ ની સાથે મળીને ૬ થાય છે. એમ જણાવવા માટે છે. જો તિ એમ સપ્તમી કરે તો ઔ પ્રસ્થ્ય પર છતાં આવન્ત નાં આ નો દ્દ થાય. એવો અર્થ નીકળે. તેથી આ + ઞૌ = હૈં થવાને બદલે ઞ + સૌ નો ૫ + ઔ થાય. તેવું નથી કરવું. માટે ઔતિ એમ સપ્તમી કરવાને બદલે મૌતા એ પ્રમાણે તૃતીયા કર્યું છે.
–
૧૭ થી ૨૦ સૂત્રમાં આવન્ત શબ્દોની વાત પૂર્ણ થઇ. કુદ્દુતોન્નેવીત્ । ૧-૪-૨૧.
અર્થ – સ્ત્રી શબ્દને વર્જીને રૂ અન્તવાળાં શબ્દોનાં હૈં તો, અને ૪ અન્તવાળાં શબ્દોનાં ૪ નો ૌ પ્રત્યયની સાથે અનુક્રમે દીર્ઘ ર્ અને દીર્ઘ ૐ થાય
છે.
જવાબ
આ કારાન્ત શબ્દોનાં આ નો ટા અને ઓક્ પ્રત્યય ૫રમાં હોતે છતે હૈં કાર થાય છે.
-
સૂત્ર સમાસ -ત્ વ ત્ ચ યો: સમાહાર: - ૬૯, તસ્ય – (સમા.૪.) ન સ્ત્રી:, મસ્ત્રી: તસ્ય (નગ્. ત.)
કૃત્ વ ત્ વ તયો: સમાહાર: ત્ (સમા. ક્ર.)
જવાબ
વિવેચન - પ્રશ્ન
-
આ સૂત્રમાં Çસ્વ કારાન્ત અને કારાન્તનો વિષય ચાલે છે. અને સ્ત્રી શબ્દ તો દીર્ઘ ર્ં કારાન્ત છે. તો સ્ત્રૌ શબ્દને આ સૂત્ર લાગવાનું જ નથી. તો પછી નિષેધ કરવાની જરૂર શી? જેની પ્રાપ્તિ હોય તેનો નિષેધ કરવાની જરૂર પડે. પણ જેની પ્રાપ્તિ જ ન હોય તો પછી નિષેધ નો અર્થ શું ?
વાત બરાબર છે. છતાંય નિષેધ કર્યો છે. તેથી સ્ત્રી શબ્દ જયારે વિગ્રહ
.
