Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 02
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
૨૦
અર્થ -
અવી, લક્ષ્મી, તરી, તન્ત્રી, થી, હ્રી અને શ્રી આ શ્લોકમાં કહેલાં સાત શબ્દોનો ત્તિ કયારેય લોપાતો નથી.
લક્ષ્મી દીર્ઘ ર્ કારાન્ત છે. અને વધૂ દીર્ઘ ૐ કારાન્ત છે. પણ ી કે ઙ્ગ લાગીને થયેલાં નથી. ઉણાદિથી સિદ્ધ છે. તેથી અતિતક્ષ્મી કે અતિવધૂ કરી અન્ય સંબંધી બનાવી પુંલિંગ કરો તો પણ જોશો... ૨-૪-૯૬ થી હ્રસ્વ થતું નથી અને fF નો લોપ થતો નથી. જયારે ી, આર્ કે ક્ લાગીને થયેલાં સ્ત્રીલિંગ શબ્દો અન્ય સંબંધી બનાવીને પુંલિંગ કરીએ ત્યારે ગોથાત્તે.... ૨-૪-૯૬ થી હ્રસ્વ થશે. અને સિ નો લોપ પણ થશે. દા.ત. નવીમ્ ગતિાન્ત:-અતિનવિ. અહીં નવી શબ્દને ગૌર્િમ્યો.....૨-૪-૨૦ થી ૐ પ્રત્યય લાગેલો છે. તેથી અન્ય સંબંધીમાં પોશા...... ૨-૪-૯૬ થી હ્રસ્વ થયું. અને ૧-૪-૨૮ સૂત્રથી ૐ..... વિગેરે આદેશો વિકલ્પે થાય છે.
લક્ષ્મીમ્ ગતિાન્ત:- અતિજ્ઞક્ષ્મી. અહીં લક્ષ્મી શબ્દ અન્ય સંબંધી બન્યો. છતાં ૨-૪-૯૬ થી હ્રસ્વ નહીં થાય. કેમકે નિત્ય સ્ત્રીલિંગ છે. ઊ લાગ્યો નથી. તેને ૧-૪-૨૯ થી ૐ..... વિગેરે આદેશો નિત્ય થાય છે. જીરૂ શબ્દના રૂપો વધૂ પ્રમાણે થશે. પણ સમાસાન્તમાં જયારે અવ્યયી ભાવસમાસ થાયત્યારે પુંલિંગ અનેસ્ત્રીલિંગમાંોશો......૨-૪-૯૬ થી ડ્રસ્વ થઈ અતિજ્જુ થશે. રૂપો, સાધુનિકા વિગેરે પુંલિંગમાં સાધુવત્ અને સ્ત્રીલિંગમાં ઘેનુવત્ થશે. પ્રિયની સાથેના રૂપો વધૂવત્ થશે. સતપૂ નાં રૂપો, સાધુનિકા વિગેરે પ્રામળીવત્ થશે. પ્રામળી માં નો વ્ થશે. જયારે હતપૂ માં ૩ નો ૩વ્ થશે. વૈયુવોઽસ્ત્રિયા: । ૧-૪-૩૦
સ્ત્રી શબ્દ વર્જીને જે દીર્ઘ ર્ં કારાન્ત અને દીર્ઘ કારાન્ત નિત્ય સ્ત્રીલિંગ નામનાં ફ્ નો ડ્યૂ અને ૐ નો વ્ આદેશ થાય છે. એવા નામથી ૫૨ રહેલાં સ્યાદિ સંબંધી ત્િ પ્રત્યયોના અનુક્રમે હૈ, વાત, વાલ, તામ્ આદેશો વિકલ્પે થાય છે.
સૂત્ર સમાસ -વ્ ચ ઝવ્ ચ તાયો: સમાહાર:, યુવ, તસ્માત્ (સમા.૪.) ન સ્ત્રી: - અસ્ત્રી:, તસ્માત્ (નક્ તત્પુ.)
વિવેચન – ડ્યુલ કૃતિ ખ્િ ? આખૈ - આધ્યાતિ કૃતિ વિવર્ - આપી. "અહીં વિધુત્ વૃત્.... ૫-૨-૮૩ થી ધ્યા નો થી નિપાતન થવાથી દીર્ઘ ર્ફે
