Book Title: Siddhhem Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 02
Author(s): Mayurkalashreeji
Publisher: Labh Kanchan Lavanya Aradhan Bhuvan
View full book text
________________
પ્રશ્ન -
જવાબ
5
પ્રશ્ન -
અપ્પુરમ્ + fä, આ સૂત્રથી સ્વર દીર્ઘ થવાથી અપ્સરાક્ + સિ રીમંડ્યાદ્... ૧-૪-૪૫ થીસિનો લોપ થવાથી અપ્સરાસ, સોરઃ ૨-૧૭૨ થી સ્ નો સ્ થવાથી અખાદ્, : પાન્ત....૧-૩-૫૩ થી ર્ નો વિસર્ગ થવાથી અપ્સરા: થયું.
ગોમાન્ - શોમાં ફચ્છતિ કૃતિ - ગોમત્ય-અમાવ્યાત્... ૩-૪-૨૩ થી વચન્ (7) પ્રત્યય લાગ્યો છે, અત: ૪-૩-૮૨ થી ૪ નો લો૫, વો: :વર્.... ૪-૪-૧૨૧ થીય્ નો લોપ થવાથી ગોમત્ નામધાતુ પરથી નામ થયું. તેની સાધનિકા રૂપોમાં બતાવ્યા પ્રમાણે કરવી. स्थूलशिरा:- स्थूलशिरसं इच्छति स अर्थमां अमाव्ययात्... ૩-૪-૨૩ થી વવત્ લાગવાથી સ્થૂતશિલ્ય, સ્થૂલશિરસ્થતિ કૃત્તિ વિવર્, અતઃ ૪૩-૮૨ થી ૪ નો લોપ, ધ્વો: યુ.... ૪-૪-૧૨૧ થી ય્ નો લોપ થવાથી સ્થૂઽશિરસ્ નામધાતુ પરથી નામ થયું. તેથી સ્થૂલશિસ્ + સિ આ સૂત્રથી પૂર્વનો સ્વર દીર્ઘ થવાથી સ્થૂલશિસ્ + સિ, વીષયાન્..... ૧-૪-૪૫ થી પ્તિ નો લોપ થવાથી સ્થૂલશિાત્, સોરું, : પાો.... થી સ્થૂલશિયા: થયું.
૫૭
.....
-
पिण्डग्रः
વિજ્યું પ્રકૃતિ કૃતિ પ્િ - પિણ્ડપ્રસ્ શબ્દ બન્યો. ઉપર પ્રમાણે સિ નો લોપ, સ્ નો હૈં, ર્ નો વિસર્ગ થવાથી પિગ્ન: બન્યું. અહીં આ સૂત્રથી સ્વર દીર્ઘ થતો નથી કેમકે પ્રસ્ એ ધાતુ છે. ધાતુ ૫૨થી બનેલ શબ્દ છે. તેથી આ સૂત્રથી દીર્ઘ ન થાય. દશે ગણના ધાતુનું વર્જન ક૨વું છે. તો અમ્વારે: ની જગ્યાએ ગંધાતો: લખ્યું હોત તો પણ દરેક ધાતુનું વર્જન શક્ય છે. તો પછી મધાતો: ને બદલે અમ્નાવે: શા માટે લખ્યું છે ?
મૂ વિગેરે દરેક ગણના ધાતુનું વર્જન કરવું છે. પણ નામધાતુનું વર્જન નથી કરવું. જો અધાતો; લખ્યું હોત તો ધાતુ માત્રનું વર્જન થઇ જાત. માટે અધાતો: ન લખતાં પ્રવારે: લખ્યું છે. તેથી નામધાતુનું ગ્રહણ થશે. તેના ઉદાહરણ તરીકે ગોમાન્ અને સ્થૂનશિપઃ છે.
જંતુ અને અસ્ અંતવાળા શબ્દો જે બને છે. તેને આ સૂત્રથી દીર્ઘ થાય છે. તો વાળસ્ અને વુરળસ્ ને આ સૂત્ર લાગશે ? કેમકે આ શબ્દો પણ સ્વર + નાસિષ્ઠા થી બનેલ છે. વર-વુાન્નાસિાયા નસ્ ૭-૩૧૬૦ થી નાસિન્હા નો નમ્ આદેશ થવાથી હવે અસ્ અંતવાળો શબ્દ
