________________
વિવેચન :
જવાબ :
૧૨૯
નામ્યન્તથા... ૨.૩.૧૫ થી સ્નો વ્ થઈ શકશે.
વૃત્ સ્ાર = ધાતુમાંજ્યાં મૂર્ધન્ય વ્ હોય ત્યાં દત્ત્વ ર્ કરી દેવો તે... આ સૂત્ર પ્રાપ્તનો વિકલ્પ છે. અને અપ્રાપ્તનો પણ વિકલ્પ છે. માટે ‘પ્રાત્તાપ્રાપ્ત વિભાષા' કહેવાય છે.
૨.૧.૮૩ થી ૬ માં હૈં નો ધ્ થવાની પ્રાપ્તિ હતી. અન્ય ત્રણમાં હૈં નો વ્ થવાની પ્રાપ્તિ હતી જ નહીં. આ ચારેયમાં આ સૂત્રથી વિકલ્પે હૈં નો વ્ કર્યો.
૨.૧.૮૨ સૂત્રનું અપવાદ સૂત્ર ૨.૧.૮૩ છે અને ૨.૧.૮૩ સૂત્રનું અપવાદ સૂત્ર ૨.૧.૮૪ છે.
-
પ્રશ્ન – ધાતુપાઠમાં મુદ્દ-૬૬-સુદ્--સિદ્દ એ ચાર ધાતુને સાથે બતાવેલાં છે. તો મુહાવિ કેમ ન કર્યું ? પૃથપૃથક્ કેમ કહ્યાં ?
જો ‘મુદ્દાવિ’ કહે તો તે ગણ કહેવાય. તેથી તિવાશવાનુવન્ધન... ન્યાયથી ચત્તુવન્ત માં આ સૂત્ર ન લાગી શકે. પરંતુ ચત્તુવન્ત માં પણ આ સૂત્ર લગાડવું છે. માટે દરેકને પૃથક્ પૃથક્ ગ્રહણ કરેલ છે. (૧) યન્તુવન્ત भृशम् मुह्यति इति । मोमोहिति - मुह्+तिव् મુદ્+યક્ તિર્ - વ્યગ્નનાવેરે... ૩.૪.૯ થી યક્ પ્રત્યય. મુમુ+S+તિ - સન્યક્o ૪.૧.૩ થી દ્વિત્ત્વ.
+
-
મુમુહ+ચ+તિ - વ્યજ્ઞનસ્યા... ૪.૧.૪૪ થી અનાદિવ્યંજનનો લોપ. મોમુદય+તિ - આ-મુળાવન્યારે: ૪.૧,૪૮ થી દ્વિત્ત્વ પૂર્વનાં ૩નો
-
ઓ.
ગુણ. मोह+ વહુાં તુમ્ ૩.૪.૧૪ થી યનો લોપ. મોમો+તિ - નામિનો મુળો... ૪.૩.૧ થી ૪ નો ગુણ મોમોહિતિ - યક્તુસ્તોવંદ્યુતમ્ ૪.૩.૬૪ થી ત્તિ ની પૂર્વે તુ. (૨) મોમોન્થિ – મોમોદ્દ+ત્તિ સુધી ઉપર પ્રમાણે. મોમોસ્+તિ આ સૂત્રથી હૈંનો વ્ થયો. મોમોપ્+ધિ - અથશ્ચતુર્થાત્... ૨.૧.૭૯ થી ત્ નો પ્. મોમોષિ - તૃતીયતૃતીય... ૧.૩.૪૯ થી ધ્ નો ગ્ (૩) મોમોદિ – મોમોર્ સુધી ઉપર પ્રમાણે મોમોતિ - હોઘુર્ પાન્ત ૨.૧.૮૨ થી ૬ નો રૂ. મોમો+ધિ - અપશ્ચતુર્થાત્... ૨.૧.૭૯ થી ત્ નો પ્.
-
