________________
(૧૩) ઐતિહાસિક પ્રબંધકારો આ. જિનેશ્વરને તેમજ આ. અભયદેવને પ્રભાવક આચાર્યો માને છે, આ. જિનવલ્લભ કે આ. જિનદત્તને નહીં.
(૧૪) વૃદ્ધાચાર્ય પ્રબંધાવલી અને બીજી પટ્ટાવલીઓમાં આ. જિનેશ્વરસૂરિના ચરિત્ર અંગે મોટો મતભેદ (વિસંવાદ) છે.
આ અને આ જાતનાં બીજાં પ્રમાણોના આધારે નિર્વિવાદ માનવું પડે છે કે, ખરતરગચ્છની સ્થાપનાનું શ્રેય: આ. જિનેશ્વરને નહીં પરંતુ આ. જિનદત્તસૂરિને ફાળે જાય છે. જો કે આ. જિનવલ્લભે છ કલ્યાણકની પ્રરૂપણા કરી અને આ. જિનદત્ત તેમની પાટે બેઠા પરંતુ આ. જિનદત્તે આ. જિનવલલ્મની સામાચારીથી ભિન્ન સમાચારી રચી ખરતરગચ્છને જન્મ આપ્યો. આમ છતાં પ્રભાવકચરિત્ર, પ્રબંધચિંતામણિ, પ્રબંધકોશ વગેરે ઐતિહાસિક ગ્રંથોમાં જે સર્વમાન્ય પ્રભાવકોનાં ચરિત્રો છે, તેમાં આ. જિનદત્તનો ઉલ્લેખ નથી. પરંતુ તેમનામાં એવું સામર્થ્ય હતું કે, તેમણે ચૈત્યવાસીઓ સામે ટક્કર લીધી અને સં. ૧૨૦૪ માં એક સ્વતંત્ર બળવાન ગચ્છ સ્થાપન કર્યો. તેઓ ખરતરગચ્છના સર્વ પ્રથમ આચાર્ય હતા અને ખરતરગચ્છ પણ આજ સુધી તેમને વફાદાર રહ્યો છે. એ જ કારણ છે કે, ખરતરગચ્છીઓ તેમનાં મંદિરો બંધાવે છે, તેમની મૂર્તિઓ કે ચરણપાદુકાઓને પૂજે છે અને પ્રતિક્રમણમાં પણ તેમને જ અચૂક રીતે સંભારે છે. કહેવાની જરૂર નથી કે, ખરતરગચ્છ હશે ત્યાં સુધી આ. જિનદત્તનું નામ પણ અમર રહેશે.
આ. જિનદત્તસૂરિએ વિવિધ સ્થાનોમાં જિનપ્રતિમાઓની પ્રતિષ્ઠા કરી હતી તે પ્રતિમાઓ કે પ્રતિમા લેખો આજે મળતા નથી. પરંતુ કેટલાએક યતિઓએ ગુરુભક્તિથી કે ગુરુભક્તો પાસેથી વધુ નકરાની રકમ મેળવવાની લાલચથી આવા પ્રતિમાલેખો કોતરાવ્યા છે. સૌ કોઈ જાણે છે કે, પં. કલ્યાણવિજય ગણિએ જાહેર લેખો આપી આ પ્રતિમાલેખોનો ભ્રમસ્ફોટ કર્યો છે - તેવા લેખો બનાવટી હોવાનું પુરવાર કર્યું છે. (આત્માનંદ પ્રકાશ)
આ જ રીતે કોઈ યતિએ ક સ હેમચંદ્રસૂરિના નામના બનાવટી પ્રતિમા લેખો કોતરાવ્યા છે. અમે આવા પ્રતિમાલેખો અજારીમાં જોયા હતા અને ત્યાંના શ્રીસંઘને સાફ જણાવ્યું હતું કે આ લેખો બનાવટી છે.
ખરતરગચ્છની પટ્ટાવલી :
આ જિનદત્તસૂરિ ઉપર મુજબ ખરતરગચ્છના આદિ પુરુષ છે એટલે ખરતરગચ્છની પટ્ટાવલી તેમનાથી શરૂ થાય છે.
ખરતરગચ્છની પટ્ટાવલી સામાન્ય રીતે બે જાતની મળે છે –
(૧) સત્તરમી સદી સુધીના પટ્ટાવલીકારોએ પોતાની પરંપરા “નંદીસૂત્ર'ના વાચકવંશ સાથે જોડી દીધી છે. સંભવ છે કે, તેમને પોતાની અખંડ ગુરુ-પરંપરાનું જ્ઞાન નહીં હોય.
(૨) ઓગણીસમી સદીના મહો. ક્ષમાકલ્યાણે આ મુનિસુંદરસૂરિની “ગુર્નાવલીના આધારે ગુરુપરંપરા જોડી છે. આ પટ્ટાવલી વ્યવસ્થિત છે, તેથી ખરતરગચ્છમાં આજે તે પ્રામાણિક મનાય છે.
૧. આ. જિનવલ્લભની સામાચારીમાં સામાયિક તથા પૌષધમાં ઇરિયાવહી પછી કરેમિ ભંતેનું વિધાન છે. આ જિનદત્તની સામાચારીમાં સામાયિક તથા પૌષધમાં કરેમિ ભંતે પછી ઈરિયાવહીનું વિધાન છે વગેરે તફાવત છે.
(જૂઓ, રુદ્રપલ્લીપગચ્છ સામાચારી)
(14)
