________________
ખરતરગચ્છની પટ્ટાવલી બીજી
૩૯. આ જિનદત્તસૂરિ –
ત્વદુર્ગ મડને સ નયતિ શ્રીનૈનવત્તો ગુરુ: # (—પટ્ટાવલી)
તેમનો સં. ૧૧૩૨માં ધંધૂકામાં જન્મ, સં. ૧૧૪૧માં દીક્ષા, સં. ૧૧૬૯માં ચિત્તોડમાં આચાર્યપદ, સં. ૧૨૦૪માં ગચ્છવ્યવસ્થા અને સં. ૧૨૧૧ના અષાઢ સુદિ ૧૧ના દિવસે અજમેરમાં સ્વર્ગગમન થયું.'
ધંધૂકાના વતની શેઠ વાછિગ (વિવિધ, વાચક) હુંબડની પત્ની વાહડદેવીએ એક બાળકને જન્મ આપ્યો અને તેનું નામ સોમચંદ રાખ્યું. વાચક ધર્મદેવે (જયદેવે) સાધ્વીની પ્રેરણાથી બાલક સોમચંદને ૯ વર્ષની વયે દીક્ષા આપી. મુનિ સોમચંદ પહેલે દિવસે ગુરુભાઈ પં. સર્વદેવગણિ સાથે સ્થંડિલ ગયા અને ત્યાં તેણે ઘાસના તાજા ઊગેલા અંકૂરાઓને ઉખેડી નાખ્યા. પં સર્વદેવે તેને ઠપકો આપતાં જણાવ્યું કે, ‘આવું કરીશ તો તારો સાધુવેશ લઈ લઈશું.' બાલમુનિએ પોતાની ભૂલની માફી ન માગતાં સામો કડક જવાબ વાળ્યો કે, ‘મારી ચોટલી લાવો અને તમારો વેશ લઈ લો.' પં॰ સર્વદેવે જોયું કે બાલક હાજરજવાબી છે.
(—ગણધરસાર્ધશતક-વૃત્તિ) ભાવડાગચ્છના આચાર્યે મુનિ સોમચંદને પંજિકાનું જ્ઞાન આપ્યું. આ અશોકચંદ્રે વડી દીક્ષા આપી. આ હરિસિંહે સિદ્ધાંત અને મંત્રપાઠ શીખવ્યો.
આ દેવભદ્રે (હિંદી) સં. ૧૧૬૭માં ચિત્તોડમાં સુવિહિત આ જિનેશ્વરસૂરિના શિષ્ય પં૰ જિનવલ્લભને આચાર્યપદ આપ્યું હતું. તેમણે છ કલ્યાણકની પ્રરૂપણા કરી, એ પછી તેઓ માત્ર છ મહિના જીવીને કાળધર્મ પામ્યા હતા.
(ખરતરગચ્છ પટ્ટાવલી સંગ્રહ, પૃ. ૪૬) તેમને જિનશેખર વગેરે શિષ્યો હતા, પણ તે મધુર સ્વભાવના હશે, ગુરુની ઝુંબેશને વેગ આપે એવા નહીં હોય એટલે આ જિનવલ્લભની પાટે કોણ બેસે એ પ્રશ્ન ઊભો થયો. દરમિયાન મુનિ સોમચંદ વિહાર કરી ચિત્તોડ આવ્યા. તેમને પાટે બેસાડવાની વાત ચાલી, પરંતુ આચાર્યના શિષ્યોને બદલે બીજાને પાટે બેસાડવાનો પ્રશ્ન વિકટ હતો. ઝગડો થઈ જવાનો ભય હતો. આચાર્યપદવી માટે ત્રણ મુહૂર્તો લેવાયાં હતાં, એમાં જેમ વિલંબ થાય તેમ લાભ હતો. અંતે સુવિહિત આ દેવભદ્રે ત્રીજા મુહૂર્તમાં સં. ૧૧૬૯માં વૈશાખ વિદ ૬ (વૈશાખ સુદિ ૧, વૈશાખ સુદિ ૧૦)ની સાંજે સંધ્યા સમયે ગોરજ લગ્નમાં મુનિ સોમચંદને આ જિનદત્તસૂરિ નામ આપી આ જિનવલ્લભની પાટે સ્થાપન કર્યા. ‘વૃદ્ધાચાર્ય પ્રબંધાવલી’માં લખ્યું છે કે, ‘આચાર્યપદ જાલોરમાં બીજા મુહૂર્તમાં થયું હતું.’ તેમનો રંગ કાળો હતો અને શરીર ઠીંગણું હતું.
૧. શ્રીપૂરણચંદજી નાહરે પ્રકાશિત કરેલ ચારે પટ્ટાવલીઓમાં આ॰ જિનદત્તસૂરિના પિતાનું નામ, દીક્ષાગુરુનું નામ, આચાર્યપદતિથિ, બિકાનેરમાં દીક્ષિતોની સંખ્યા, ૭ વ્યસન, ૭ વરદાનવર દેનારા, નિષિદ્ધ વિહારક્ષેત્રો, ચમત્કારો વગેરે ઘણી બાબતોમાં એકમતતા નથી; એટલે સત્ય શું અને કલ્પિત શું તેનો નિર્ણય થઈ શકે તેમ નથી.
(16)
