________________
કાલસ્વરૂપકુલકવૃત્તિ રચી, સ્તંભનેશ પાર્શ્વસ્તવન બનાવ્યું. તેમણે ખંભાતમાં દિગંબર વાદી યમદંડને હરાવ્યો તથા પદ્યબદ્ધ બ્રહ્મકલ્પ' રચ્યો. ઉ૦ ચંદ્રતિલકને વિદ્યાનંદવ્યાકરણ ભણાવ્યું.
૪૨.આ૦ જિનેશ્વરસૂરિ – તેઓ મરોઠના નેમિચંદ ભંડારી અને તેમની પત્ની લક્ષ્મીદેવીના અંબડ નામે પુત્ર હતા. તેમનો સં. ૧૨૪૫ ના માગસર સુદિ ૧૧ ના રોજ ભરણી નક્ષત્રમાં જન્મ થયો હતો. સં. ૧૨૫૫માં ખેડમાં દીક્ષા થઈ ત્યારે તેમનું નામ મુનિ વીરપ્રભ રાખવામાં આવ્યું. સં. ૧૨૭૮ના માહ સુદિ ૬ ના રોજ જાલોરમાં આવે સર્વદેવના હાથે આચાર્યપદવી થઈ ત્યારે આ૦ જિનેશ્વર નામ રાખવામાં આવ્યું અને સં. ૧૩૩૧ના આસો વદિ ૬ ના રોજ જાલોરમાં તેઓએ અનશનપૂર્વક સ્વર્ગગમન કર્યું.
લગભગ ૩૩ વર્ષની ઉંમરે તેઓ આચાર્ય થયા પણ જ્ઞાનવાળા નહોતા આથી તેમણે સરસ્વતી નદી ઓળંગ્યા પછી પાટણમાં પ્રવેશ કરતાં પોતાની અજ્ઞતા માટે ખેદ થયો. આથી પોતાનું મરણ થાય તો સારું એવો વિચાર પણ આવ્યો. આ કારણે સરસ્વતી દેવીએ પ્રસન્ન થઈ તેમને વિદ્યાનું વરદાન આપ્યું. તેમણે પાટણમાં જઈ “મનો પાવન સ્તુતિશ્લોક રચ્યો. સરસ વ્યાખ્યાન આપ્યું. આ ઘટનાનો ઉલ્લેખ “યુગપ્રધાનાચાર્ય–ગુર્નાવલીમાં છે પણ અર્વાચીન “વૃદ્ધાચાર્ય-પ્રબંધાવલી'માં નથી.
ખરતરગચ્છના પટ્ટાવલીકારોએ આ૦ જિનેશ્વરનું સ્થાન ઊંચું બનાવવા માટે ક. સ. આ૦ હેમચંદ્રસૂરિ તથા ગૂર્જરેશ્વર કુમારપાલ મહારાજા માટે મનગઢત ઘટનાઓ જોડી દીધી છે, જે વસ્તુ “યુગપ્રધાનાચાર્ય-ગુર્નાવલીમાં કે “વૃદ્ધાચાર્ય-પ્રબંધાવલીમાં નથી. વસ્તુતઃ પટ્ટાવલીકારો ગચ્છના રાગમાં તણાઈને ઐતિહાસિક સત્યોને સર્વથા ભૂલી ગયા છે. આ૦ જિનેશ્વરસૂરિ તો ગૂશ્વર કુમારપાલના મરણ બાદ ઘણાં વર્ષો વીત્યા પછી જન્મ્યા હતા અને બીજી તરફ આ૦ જિનેશ્વરના શિષ્યોએ ક. સ. આ૦ હેમચંદ્રસૂરિના ગ્રંથો ઉપર વિવરણો રચ્યાં છે, ત્યારે કબૂલ કરવું પડે છે કે આ૦ જિનેશ્વરના પરિવારને ક. સ. આ૦ હેમચંદ્રસૂરિ પ્રત્યે બહુમાન હતું.
રુદ્રપલ્લીય આ0 સોમ તિલકે “કુમારપાલદેવચરિત'ની રચના પણ કરી છે.
પાલનપુરમાં આચાર્ય જિનેશ્વરસૂરિના દાંડાના બે ટૂકડા થઈ ગયા. આથી તેમને લાગ્યું કે મારો ગચ્છ બે ભાગમાં વહેંચાઈ જશે, તો મારે મારા હાથે એની વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ કે, બે ભાગલા પડે છતાં મોટું નુકસાન ન થાય. એટલે તેમણે પોતાની પાટે પોતાના હાથે બે આચાર્યો સ્થાપન કર્યા.
(૧) આ૦ જિનસિંહસૂરિ સં. ૧૨૮૦ અને (૨) આ૦ જિનપ્રબોધસૂરિ સં. ૧૩૩૧. (વૃદ્ધાચાર્ય-પટ્ટાવલી, પ્ર. ૮)
આ૦ જિનસિંહરિ લાડણના શ્રીમાલી હતા. તેમનાથી સં. ૧૩૧૩ (? સં. ૧૩૩૧)માં ત્રીજો લઘુ ખરતરગચ્છ નીકળ્યો, જેનું બીજું નામ શ્રીમાલી-ગચ્છ પણ મળે છે. (જુઓ, પ્રક. ૪૦, પૃ. ૩૬૮) .
આ૦ જિનેશ્વરે સં. ૧૩૧૩માં પાલનપુરમાં શ્રાવકધર્મ પ્રકરણ' રચ્યું. ઉપા લક્ષ્મીતિલક સં. ૧૩૧૭માં તેની ટીકા (ગ્રં. ૧૫૦૦૦) રચી.
| (24)
