Saptabhangi Naypradipa Prakarana

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 24

बालबोधिनीविवृतिविभूषितं - तथा चायं शब्दो यत्किञ्चित् सदंशाऽसदंशभागाभ्यां च स्वीयमर्थ प्रतिपादयन् सप्त भङ्गानेव प्रत्यवतिष्ठते ।
"सर्वत्रायं ध्वनिर्विधि-निषेधाभ्यां स्वार्थमभिदधानःसप्तभङ्गीमनुगच्छति" ॥ १३ ॥ इति सूत्रम् । .: सा कीडक्वरूपति लक्षणमाह
"एकत्र वस्तुन्येकैकधर्मपर्यनुयोगवशादविरोधेन व्यस्तयो समस्तयोश्च विधि-निषेधयोः कल्पनया स्यात्काराङ्कितः सप्तधा वाझयोगः सप्तमङ्गी" ॥ १४ ॥ इति सूत्रम् । - एतस्यार्थः-एकस्य जीवाजीवादेः पदार्थस्य, एकैकशो धर्मविषयपरिप्रश्ने सकलप्रमाणाबाध्यत्वेन भिन्नाभिन्नविधि-प्रतिषेध
प्रतिपादनप्रत्यलमित्याह-तथा चेति । प्रत्यवतिष्ठते अनुसरति । शब्दस्य विधि-निषेधाभ्यां स्वार्थावबोधने सप्तभङ्ग्यनुसरणावश्यम्भावे श्रीदेवसूरीशसूत्रं प्रमाणयति-सर्वत्रेति-लोके लोकोत्तरे चेत्यर्थः। अयं ध्वनिः प्रमाणत्वेन सम्मतः शब्दः । विधि-निषेधाभ्यां सत्त्वासत्त्वादिभावाभावरूपधर्माभ्याम् । सा सप्तभङ्गी । लक्षणं सप्तभङ्गीलक्षणम् । एकत्रेत्यादि श्रीदेवसूरीशसूत्रम् । एतस्य 'एकत्र' इत्यादिसूत्रस्य । 'एकत्र वस्तुन्येकैकधर्मपर्यनुयोगवशा' इत्यस्य व्याख्यानम्-'एकस्य जीवाज्जीवादेः पदार्थस्य, एकैकशो धर्मविषयपरिप्रश्ने' इति । 'अविरोधेन' इत्यस्यार्थः-'सकलप्रमाणाबाध्यत्वेन' इति । 'व्यस्तयोः समस्तयोश्च विधि-निषेधयोः कल्पनया' इत्यस्यार्थः-'भिन्नाभिन्नविधिप्रतिषेधविभागाभ्याम्' इति, तृतीयान्तस्य 'वाक्प्रयोगः' इत्यत्रान्व