Saptabhangi Naypradipa Prakarana

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 108

बालबोधिनीविवृतिविभूषितं उदाहरणम्-"यथा तथागतमतम्" इति ॥
-[प्रमा० परि० ७ सूत्रम्-३१] बौद्धो हि क्षणक्षयिणः पर्यायानेव प्रधानतया प्ररूपयति, तत्तदाधारभूतानि द्रव्याणि नाभिमन्यते, अतस्तन्मतं तदाभासतया ज्ञेयम् ।
ऋजुसूत्रो द्विधा, सूक्ष्मर्जुसूत्रो यथैकसमयावस्थायी पर्यायः१, स्थूलर्जुसूत्रो यथा मनुष्यादिपर्यायास्तदायुःप्रमाणकालं तिष्ठन्ति२॥ इति पर्यायार्थिकस्य प्रथमो भेद ऋजुसूत्रनयः ॥ __ अथ द्वितीय भेदं प्रभेदयन्ति-"कालादिभेदेन ध्वनेरर्थभेदं प्रतिपद्यमानः शब्दः" इति ॥
--[प्रमा० परि० ७ सूत्रम्-३२]
त्युपगम ऋजुसूत्राभास इत्यर्थः । एतदुदाहरति-उदाहरणमिति । तथागतमिति-'यत् सत् तत् क्षणिकम्' इति व्याप्त्या सर्व क्षणिकमेवेति बुद्धमतमृजुसूत्राभास इत्यर्थः । बौद्धमतस्य सर्वथा द्रव्यापलापित्वात् पर्यायमात्राभ्युपगन्तृत्वेन ऋजुसूत्राभासता ज्ञेयेति दर्शयतिबौद्धो हीति । तत्तदाधारभूतानि तत्तत्पर्यायाधारभूतानि । तन्मतं बौद्धमतम् । तदाभासतया ज्ञेयम् ऋजुसूत्राभासतयाऽवधार्यम् । सूक्ष्मर्जुसूत्र-स्थूलर्जुसूत्राभ्यामृजुसूत्रस्य द्वैविध्यं दर्शयति-ऋजुसूत्रो द्विधेति ॥ इति ऋजुसूत्रनिरूपणम् ॥
अथ शब्दनयनिरूपणम्पर्यायार्थिकद्वितीयभेदस्य शब्दनयस्य निरूपणमधिकरोतिअथेति । 'कालादि०' इत्यादिपदात् कारक-लिङ्ग-सङ्ख्या-पुरुषोपस