Book Title: Saptabhangi Naypradipa Prakarana
Author(s): Yashovijay Upadhyay, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha
View full book text
________________
सप्तभङ्गी - नयप्रदीपप्रकरणम् ।
एतस्यार्थः - सङ्केताद् व्याकरणात् प्रकृति - प्रत्ययसमुदायेन सिद्धः काल-कारक-लिङ्ग-सङ्ख्या-पुरुषोपसर्गभेदेनार्थं पर्यायमात्रं प्रतीयते स शब्दनयः । कालभेदे उदाहरणम् - " यथा बभूव भवति भविष्यति सुमेरुरित्यादिः " ॥
९१
-- [ प्रमा० परि० ७ सूत्रम् - ३३ ] अत्र कालत्रयविभेदात् सुमेरोरपि भेदत्वं शब्दनयेन प्रतिपाद्यते, द्रव्यत्वेन त्वभेदोऽस्योपेक्ष्यते । कारकभेदे उदाहरणम् करोति
र्गाणां परिग्रहः । ध्वनेः शब्दस्य । एतस्यार्थः 'कालादिभेदेन ध्वनेरर्थभेदं प्रतिपद्यमानः शब्दः' इति लक्षणवाक्यस्यार्थः । सिद्धः शब्द इति दृश्यम् । प्रतीयत इति स्थाने प्रत्याययतीति पाठो युक्तः, प्रत्येतीति पाठो वा, 'प्रतीयते' इति पाठप्रामाण्ये तु पर्यायमात्रं प्रति इयते इति छेदः, तस्य प्रतिपादकत्वेन पर्यायमात्रं प्रति गच्छतीत्यर्थः । कालभेदेन भिन्नार्थप्रतिपादकमुदाहरति- कालभेदे उदाहरणमिति - ' बभूव मेरुः ' इति शब्दप्रतिपाद्यो मेरुरन्यः ' अन्यश्च भवति मेरुः' इतिशब्द प्रतिपाद्यः, तदन्यश्च 'भविष्यति मेरुः' इतिशब्दप्रतिपाद्यः शब्दनये, भूत-भविष्यद्वर्तमानकालानां मेरुसम्बन्धिनां भेदे मेरोरपि भेद इति । अत्र बभूव भवति भविष्यति मेरुरित्यत्र य एव मेरुर्बभूव स एव भवति भविष्यति चेति द्रव्यत्वेन तस्यैक्यं समस्ति परं शब्दनयस्तत्र गजनिमीलिकामवलम्बत इत्याह — द्रव्यत्वेनेति ।
कारकभेदेऽर्थ भेदप्रतिपादकं शब्दनयमुदाहरति- कारकभेदे उदाहरणमिति - 'करोति कुम्भम्' इति कर्तृप्रत्ययस्थले द्वितीयान्तपदप्रतिपाद्यात् कुम्भात् 'क्रियते कुम्भः' इति कर्मप्रत्ययस्थलीयप्रथमान्तपदप्रतिपाद्यः कुम्भोऽन्य एव शब्दनयेन प्रतीयत इति ।

Page Navigation
1 ... 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138