Saptabhangi Naypradipa Prakarana

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 60

बालबोधिक्निीविवृतिभूषितं स्वभावा अपि गुण-पर्याययोरन्तर्भूता एव द्रष्टव्याः, अन्यथा द्रव्यलक्षणे तयोरिव तेषामपि ग्रहणमभविष्यत् । उक्ता गुणाः । गुणविकाराः पर्यायास्तेऽप्युक्ता एव ॥ एतच्च द्रव्यनयमिश्रितं विशेषार्थप्रतिपत्तये भवति; यदुक्तम्
"नानास्वभावसंयुक्तं द्रव्यं ज्ञात्वा प्रमाणतः । तच सापेक्षसिद्ध्यर्थ स्थानमिश्रितं कुरु"॥
स्वभावास्ते गुणे, ये च क्रमभाविनः स्वभावास्ते पर्यायेऽन्तर्भवन्तीत्याह-स्वभावा अपीति । अन्यथा स्वभावानां गुण-पर्याययोरनन्तर्भावे । द्रव्यलक्षणे गुण-पर्यायवद् द्रव्यमित्येवं द्रव्यलक्षणे । तयोरिव गुण-पर्याययोरिव । तेषामपि स्वभावानामपि, तथा च गुण-पर्यायखभाववद् द्रव्यमिति द्रव्यलक्षणमकरिष्यदाचार्यः, तथाऽकरणाच्च ज्ञायते-यदुत, स्वभावा गुण-पर्याययोरेवान्तर्भूता इति । क्रमेण गुण-पर्यायनिरूपणे उपसंहरते-उक्ता गुणा इति ।
एतच्च गुण-पर्यायवद्र्व्यमित्येवं लक्षितं द्रव्यं च । द्रव्यनयमिश्रितं द्रव्यनयविषयीकृतं सत् । द्रव्यनयमिश्रितस्य निरुक्तखभावद्रव्यस्य विशेषार्थप्रतिपक्तिहेतुत्वे प्राचां संवादमाह-यदुक्तमिति-नाना स्वभावाः सामान्यात्मका विशेषात्मकाश्च येऽनन्तरमभिहितास्तैः संयुक्तं द्रव्यं प्रमाणतः-प्रमाणैात्वा तत्र ये स्वभावा येनापेक्षानिमित्तेन वर्तन्ते तत्सापेक्षसिद्धयर्थं तच्च-निरुक्तद्रव्यं पुनः स्यादित्येतदर्थम् , नयैः-तत्तत्स्वभावग्राहिनयमिश्रितं कुरु, तत्तत्स्वभावसंयुक्तस्य द्रव्यस्य तत्तन्निमित्तसापेक्षस्य सिद्ध्यर्थं तत्तत्स्वभावग्राहिनयविषयीकरणं युक्तं तदन्तरेण तथा तत्सिद्ध्यसंभवादित्याशयः । द्रव्यार्थिकनयेन सिद्ध्यति द्रव्यमतस्तस्य द्रव्यं