Saptabhangi Naypradipa Prakarana

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 33

सप्तभङ्गी नयप्रदीपप्रकरणम् । दोषः, प्रतिसमयक्षयित्वाद् भावानाम् , नापि यस्मिन् समये उत्पादस्तसिन् विनाश इति मन्यतेऽस्माभिः, ततोऽस्तित्वस्याचिनाभावि नास्तित्वं सिद्धम् । एवं सर्व वस्तु स्व-परद्रव्यचतुष्टयापेक्षयाऽस्ति नास्ति, अस्तित्वप्रधानदशायां प्रथमो भङ्गः । निषेधदशायां तु द्वितीयो भङ्गः। - अथार्थतस्तृतीयभङ्गं प्रकटयन्ति-स्थादस्त्येव स्यान्नास्त्येवेति सर्व वस्तु क्रमेणैव स्व-परद्रव्यादिचतुष्टयाऽऽधाराऽनाधारविवक्षया प्राप्तपूर्वाऽपरभावाभ्यां विधि-निषेधाभ्यां प्रधानतया विशेषितं तृतीयभङ्गभाग भवति, घटवत् , यथा-घटः स्वीयद्रव्या
त्पाद-विनाशौ समनुगतौ तथाऽपि यद्रूपेणोत्पादो न तद्रूपेण विनाशस्तदानी किन्त्वेकरूपेणोत्पादोऽन्यरूपेण विनाशः, यद्पेणोत्पादस्तद्रूपेण विनाशस्तु भिन्नसमय एवेत्याशयः, प्रतिसमयक्षयित्वेऽपि रूपभेदादेवोत्पाद-विनाशाविति न दोषः। वस्तुतः स्थैर्याभ्युपगन्तृभिरस्माभि:वमभ्युपगम्यतेऽपीत्याह--नापीति-एकरूपेणोत्पाद-विनाशयो कसिन् । क्षणे भाव इत्यत्रैव तात्पर्यमवसेयम् । प्रथम-द्वितीयभङ्गयोर्निर्गलितार्थस्वरूपमुपदर्शयति-एवमिति । निषेधदशायां नास्तित्वप्रधानदशायाम् । - तृतीयभङ्गमधिकरोति-अथेति । क्रमेणैवेति-एवकारेण योगपद्यव्यवच्छेदः, योगपद्येनास्तित्व-नास्तित्वयोः प्रधानतया विवक्षायां चतु, र्थभङ्गो दर्शयिष्यते, वस्तुनि विधि-निषेधौ समकक्षौ न पूर्वापरीभूतौतथाऽपि क्रमेण स्वद्रव्यादिचतुष्टयाधारस्य परद्रव्यादिचतुष्टयानाधारस्य घ विवक्षया प्राप्तपूर्वापरभावाभ्यां सत्त्वासत्त्वाभ्यां प्रधानतया विशेषितस्य वस्तुनः प्रतिपादकः 'स्यादस्त्येव स्यान्नास्त्येव घटः' इति तृतीयो भङ्ग इत्यर्थः । उदाहरति-~यथेति ।