Saptabhangi Naypradipa Prakarana

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Lavanyasuri
Publisher: Jain Granth Prakashak Sabha

Page 55

सप्तभङ्गी-नयप्रदीपप्रकरणम् ।
३७ स्वपर्यायैरेव प्राप्यते मुच्यते वा; द्रुः सत्ता, तस्या एवावयवो विकारो वेति द्रव्यम् । अवान्तरसत्तारूपाणि द्रव्याणि महासत्ताया अवयवो विकारो वा भवन्त्येवेति भावः । तथा गुणा रूपरसादयस्तेषां संद्रावः समूहो घटादिरूपो द्रव्यम् । तथा 'भव्यं भावस्स'त्ति भविष्यतीति भावस्तस्य भावस्य, भाविनः पर्यायस्य, यद् भव्यं योग्यं तदपि द्रव्यम्, राज्य(ज)पर्यायार्हकुमारवत् । तथा 'भूतभावं च' इति भूतः पश्चात्कृतो भावः पर्यायो यस्य तद् भूतभावम् , तदपि द्रव्यमनुभूतघृताधारत्वपर्यायरिक्तघृतघटवत्; चशब्दाद् भूत-भविष्यत्पर्यायं च द्रव्यं भूत-भविष्यद्घृताधारत्वपर्यायरिक्तघृतघटवत् । यद् योग्यम्-भूतस्य भावस्य भूत-भविष्यतोश्च भावयोरिदानीमसत्त्वेऽपि यद् योग्यमह तदेव
इत्यस्य ग्रहणम् , 'मुञ्चति' इति यदाऽर्थस्तदा 'भूतान् स्वपर्यायान्' इत्यस्य ग्रहणम् , एवमग्रेऽपि । महासामान्यरूपसत्ताया अवयक्त्वं विकारत्वं वा यथा द्रव्यस्य तथोपपादयति-अवान्तरसत्तारूपापीति । गुणानां सन्द्रावस्य द्रव्यत्वं भावयति-तथा गुणा इति । तेषां रूपादीनाम् , रूपरसगन्धस्पर्शसमूह एव घटादि तिरिक्तस्तेभ्य इति मतमवलम्ब्य । भाविनः पर्यायस्य यद् योग्यं तद् द्रव्यमिति भावयन्नाह-तथेति । भविष्यत्पर्याययोग्ये द्रव्यव्यवहारे दृष्टान्तमाह-राजपर्यायार्हकुमारवदिलि-यः कुमारो नेदानी राजा किन्तूसरकाले राजा भविष्यतीति कृत्वा तद्योग्यतालक्षणव्यतामादाय राजेति व्यवह्रियते । अनुभूतपर्यायस्य वस्तुनो भूतपर्यायापेक्षया द्रव्यत्वं दर्शयति-तथेति । योग्ये द्रव्यत्वं भावयति-यद् योग्यमिति ।