Sanskrit English Dictionary Part 01

Author(s): P K Gode, C G Karve
Publisher: Prasad Prakashan

Page 46

अगुलिका
ring:
or cracking the fingers (Mar. 1), अङ्गदान्यङ्गुलीचेष्ठान् Rām. 6.65.206. -सङ्गा [ अबगुलौ सङ्गो यस्याः सा ] sticking to the fingers: 'गा यवागूः गा गाः सादयति P. VIII. 3. 80 Sk. ( अड्गुलिसंलेपकारकं यवागृद्रव्यम् Iv. ). ( -ङ्गः contact of the fingers: act of fingering. गतमङ्गुलिप वां..... Bk. 9. 78. संज्ञा [ तू. न. ] sign made by the finger : मुखार्पितैकाङ्गुलिसंज्ञयैव Ku. 341 - सन्देशः making signs with fingers; cracking or snapping the fingers as a sign. -संभूत . [ स त. ] produced from or on the finger. (-तः) a finger nail.
अङ्गुलिका 1 = अनुगुलि. -2 A sort of ant. अगुली (री) यम्-कम् कम् [ली-री भवम् स्वा [क] A finger-ring] अनुमेव S. 6. 10; m. also; काकुत्स्थस्याङ्गुलीयकः Bk. 8.118.
अङ्गुष्टः [गी पाणी प्राधान्येन तिष्ठति अवस्था P. VIII. 4.97] The thumb: great toe. -2 A thumb's breadth, usually regarded as equal to अड्गुल [ of Zend august, Pers. prat. ] -Comp. -मात्र ... [ परिमाणार्थे मात्रच् ] of the length or size of thumb अङ्गुष्ठमात्रः पुरुषोऽव समाश्रितः । Nara. Up. त्रं पुरुषं निश्चकर्ष बलाद्यम: Mb. अङ्गुष्टयः [ अ भवः छ ] The thumbnail.
अङ्गुषः [ अग्-ऊषन ] 1 An ichneumon ( नकुल ) --2 An arrow.
अघ् 1 A. ( अर्धतेः आनये ) 1 To go. -2 To com - mence, set about. -3 To hasten. -4 To scold, blame.
अङ्घस्. ॥. [ अनुगच्छति नरकमनेन अबू- असुन् ] A sin; युष्मच्छासनधनासि मया ममेन नाम स्थितम् V. 1. 1Rv. 1.
अारि[ पृषो] Vevd of bright or aplmdid form or nuture (दीप्तिशील ); an oemy to sin or evil ( ? ).
अघो] Bxpetive expremrive of nagee (कोपामन्त्रणे ) Pratima 3; or grief (अघो मया भद्रवत्या घण्टा हिता Pratijnāyau. 4).
अकृमि ( ) [ अनि निपानोऽवम्
1
A foot. -2 The root of a tree. भुक्त्वोपविविशुः कामं स्निग्धच्छायाद्विपात्रिषु Bhag 10.82.12. -3 A quarter of stana (चतुर्थपाद.) - 4 A quarter of something of. दन्तद्वन्द्व ग्रहणादिकमिभवरमप्यनिमूल्येन गृह्यात् | Matanga L. 7. -Comp. -कवचः A foot wer. -जः A शूद्र - पः [ अणा पिबति सिक्तजलम्; पाक ] a tree दिक्षु व्यूटीपा: V. 2. 18. पण र्णिका, वही चल्लिका अपर्णान्यस्याःः स्वार्थे कन् : अरारभ्य वल्लीव पर्णत्वेन ] N. of a plant Hedysarum Lagopodioides (Mar., f). -पान . [ अभिः पानं यस्य Or अन्निं पिबति ] sucking his foot or toos, as an infant. -बला (see अङ्घ्रिपर्णी) - संधिः ( also अब्ध्न्यः ) the ankle-bone. -स्कन्धः [ अच्छेः स्कन्ध इव ]
the ankle.
अङ्घ्रिकवारि ". A moulding of lamp-post. ( दीपदण्ड ): अथवा निकवारि स्यादूर्ध्वं च कुड्मलान्वितम्। Mana. 50.78-79.
अच् IT. (अचति, अञ्चति, आनञ्च, अञ्चितुम्, अक्त) 1 To go. move: to honour; request, ask &c. : connected with अञ्चq.. च् . ( Gram.) A term for vowels.
28
अचित्त
अचक्र . 1 llaving no wheels. -2 Immovable. -3 Not wavering.
अचक्षुस् a. Eyeless, blind विषय . invisible; अचक्षुर्विषयं दुर्ग न प्रमाद्येत कर्हिचित्। Ms. 4. 77. A had or miserable eye.
अचण्ड . Not hot-tempered, mild, gentle अचण्डगर्ति पवनम् Ki 6. 25. -बडी A mild or tractable cow.
अचतुर . [ अविद्यमानानि चत्वारि यस्य निपातः P. V. 4. 77. ] 1 Destitute of four. -2 ( न. त. ) Not skilful.
अचर . Immovable; चराचरं विश्वम् Ku. 2. 5. चराणामन्नमचरा: Ms. 5.20 -2 ( Astr.) Epithet of the zodiacal signs वृषभ, सिंह, वृश्चिक and कुम्भ,
अचरम a. Not last, middle &c. वयस्यचरमे P. IV. 1. 20. Vart. त्वां वेदान्तेष्वचरममषिः सूर्यपुत्रः शशास Mv. 3. 26.
अचल . Steady, immovable, motionless, fixed, permanent; चित्रन्यस्तमिवाचलं चामरम् V. 1.5; तपसेऽधिवस्तुमंचलामचलः Ki. 6. 18; समाधावचला बुद्धिस्तदा योगमवास्यसि Bg 2.53. ; यत्र स्थाणुरिवाचलः 4.7.11 immovable. -ल: 1 A mountain; ( rarely ) a rock. -2 A bolt or pi (शकु ). - 3 The number sevent. -4 N. of Siva, of the soul, of the first of the 9 deitied persons among Jainas. -ला The earth (so called because the earth is immovable according to one view, or, according to Arya Bhatta who rejects this view अचलाः पर्वताः सन्त्यन्त्र, अस्त्यथे अच् अचलवान् स्वकक्षातो बहिर्गमनाभावाद्वा ) . अचल पर्वते वृक्षे की लावमुत्रयोः स्त्रियाम् Nm. -लम Brahmi Comp कन्यका,सुता, - दुहिता, तनया &c. N. of Parvati, daughter of the Himālay a mountain. -कीला (ब.) the earth (inmoyably fixed or pinned. -ज, जात .momtain-born. ( - जा-जाता ) N. of Parvati. -विष् [ अचला विद् यस्य ] of fixed or permanent lustre or colour. ( टू ) a cuckoo (बहुप्रक्षालनेनापि मालिन्यानपगमात् स्थिरा लिट् ). ( / ) permanent colour. -द्विए ... [ अचलान द्वेष्टि, द्विषु - क्विप्] the enemy of mountains, epithet of Indra who clipped off their wings. धृतिः / a metre of four lunes of 16 short syllables each ( गीत्यार्थी ) - पतिः, -राट् lord of momtains, N. of Hiinālaya or Merus समुद्र इव दुर्बोधः सत्त्वेना चलराडिव Bhag 1. 22.58. so 'अधिपः, श्रेष्ठः सप्तमी N. of book in the भविष्योत्तरपुराण: the 7th day of the bright halk of Asvina.
(1.
TH
अचापल-ल्य 1. [ बहु ] 3mid of tickleen Heady. -लम्-ल्यम् [ न. त. ] Steadiness.
अचित् a. Ved. 1 Devoid of understanding. -2 Irreligious, unrighteour. -3 Material (opp. वि.).
अचित a. Ved. 1 Gtone. -2 [न. न. ] Not thought of. - 3 Not collecterl.
अचिन्त . 1 Inconceivable. -2 [ नास्ति चित्तं यस्य ] Destitute of intellect, senseless, stupid. -3 Unnoticed, unexpected, not thought of. -4 Without consciousness, inanimate, nonsentient. P. IV. 2.47.