________________
પતિ તરીકે, કોઇવાર મિત્ર તરીકે, કેવાર માતા તરીકે, કેકવાર પિતા તરીકે શા શા યુક્ત કર્મની અનુસરણી પર વહન કરવું, એવું અધ્યાપન આજે લુપ્ત શું નથી થયું ? માત, પિત, ગુરૂ આદિની પૂજનીયતાની છાપ વિદ્યાર્થીના હૃદયમાં સચેટ પડે એવા શિક્ષણની પ્રણાલિકા અધુના શું અસ્તિત્વ ભગવે છે ? આજે રાજસ અને તામસ પ્રકૃતિમાંથી ઉત્પન્ન થયેલા વિચારે, લેખે, કાવ્ય શું એક આર્યતનુજને તેના ધર્મપથથી વેગળે લઈ જનારા નથી બનતા ? આજે કેવળ વિકાસક્રમને વશ થયેલા એક બાળપર તેને રૂંધન કરવાના પ્રયોગો શું નથી યોજાતા ? આજે મનઃશક્તિ કે જે સ્વભાવતઃ પ્રફુલ્લ થવી જોઈએ તેના પર અગ્ય અને અકાલ છેદનના ધા નથી પડતા ? આ બધા પ્રશ્નોનું ઉત્તર કોઈ પણ વિજ્ઞ સત્વર આપી દે કિન્તુ તેની સાથે જ તે આત્માવાળો હોય તે વળી ચાલતી સ્થિતિને માટે પિતાનો શોક પણ પ્રદર્શિત કરે.
આપણે જે સામાન્ય નિયમ તરફ વળીને જોશું તે મનુજનો જન્મ ઇહ ધર્માચરણ કરવાનું છે. તેને બદલે જે તે વિરૂદ્ધ વર્તન કરે તો તે કર્તવ્યવિમુખ થયેલો કહેવાય. હવે તે આપણે પ્રત્યક્ષ નિહાળીએ છીએ કે આ પરિપાટી પર તો બિલકુલ લક્ષ અપાતું નથી. નવી પ્રજા કઈ ભાષાથી વાકેફ થઈ એટલે પરમ સંતોષ. કોઈ કળા, કોઈ હુન્નર આવડ એટલે વધુ તૃપ્તિ. સાયન્સનું જ્ઞાન મેળવ્યું એટલે તે પરમ પંડિતતા પ્રાપ્ત કર્યાનું અભિમાન ! આવી જ્યાં શિક્ષણની પદ્ધતિ પડી ગઈ છે ત્યાં એક બાળકને પછી ધર્મ શું છે–અરે ધર્મ કે જે પંચ મૂળતત્વ ( પૃથ્વી, જલ, વાયુ, આકાશ અને તેજ) નો આધાર તેનું કેવડું માહાતમ્ય છે એનો વિચાર કયાંથી આવે ? અને ત્યારે અમે ના મિલમાનાર .
ધર્મરહિત એ પશુતુલ્ય થાય જ. પશુઓમાં માતાપિતા, બચ્ચાને આત્મજીવન ઉપાર્જન કરવા શક્તિવાળા થયેલાં જોઈ તેઓની કયાં સંભાળ રાખે છે ? અને આ સમય પણ કેટલે ટુંક હોય છે ? પશુ પક્ષી ઓ ઇન્દ્રિય સુખ જે સ્થળેથી મળે તે તરફ ધાવવા શું યત્ન નથી કરતા ? અને તેથી તેઓ માતા પિતાના ઉપકારનો બદલે વાળવાની કદિ પણ અપેક્ષા રાખતા નથી. પુખ્ત ઉંમરે આવ્યા અછી તેઓ પતિ પત્નીની ગાંઠ અન્યોન્ય બાંધે છે અને ત્યારે મને કયાંથી સુખ મળ્યું, મારા જન્મદાતા કોણ, મારા ઉપકારકો કેણુ” એ વગેરેને પ્રજ્ઞાવાદ શું તેઓને યત્કિંચિત હૃદયમાં ઉદ્ભવે છે? નહિ. ત્યારે શુ આજ પશુઓની વર્તણુક માનવજાતિએ ધારણ કરી લેવી ઉચિત છે ? જન્મદાતા મનુષ્ય જન્મ જે જન્મમાં પ્રવેશ કર અતિ મુશ્કેલ છે તેવા જન્મના નિમિત્ત. જે માતાપિતા એ કેટલા વંઘ છે? શું વિશેષ જ્ઞાનથી કે વિશેષ ચતુરાઇથી કોઈ પણ મનુષ્ય પિતાના માતાપિતાને પુનઃ મેળવી શકે છે? કઇ પ્રિય વસ્તુ એક વખત હસ્તથી ગઈ તે પ્રયત્ન: બીજીવાર મળવા સંભવ છે પરંતુ માતાપિતા એ મહાદુર્લભ. આવા ઉત્તમ લાભનો આદર કરવા મનુષ્ય સયન નથી થતો એ તેનું કેટલું મોટુ અભાગ્ય છે? પરમધન માતાપિતા, પરમતીર્થ માતાપિતા, જેના દર્શનથી અનેક
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
