________________
( ૩ )
કુપુત્રાની અધમતાના પરિદર્શક છે. દરેકે એમ અવસ્ય સમજવું ઇએ કે પ્રત્યેક મા અગર તેા ખાપ યથાશકિત સ્વસંતતિમાટે કરે અને કરેજ છે. પ્રેરણાધીન પશુમાં, એટલુંજ નહિ પણ સૈાથી પ્રાણધાતક ગણાતી માંસાહારી તિયંગ્યાનિમાં પણ કુદરતે વાત્સલ્ય પ્રેમ મૂકેલા છે તેા પછી માનવમંડળમાં એ પ્રેમની કેવી શુદ્ઘ ગુરુતા હાવી જોઇએ એવુ ઉત્તર આપવાનું કાર્ય સામાન્ય વિચારશકિતનુ છે. ‘સંબંધ' એ એક એવું સુંદર અને વિશિષ્ટ નિર્માણુ છે કે જેની રચના જ્ઞાનસ્વરૂપ પરમેશ્વરે નિસીમ બુદ્ધિ પ્રયાજીને આ જગને તેના અધ લેશસમુદાયથી માકળુ રાખેલુ છે! જો ‘સબંધ એના જેવી કાઇ પણ સંકલના આ સૃષ્ટિપર વિદ્યમાન ન હેાત તા આ સૃષ્ટિનું અસ્તિત્વ કેટલા અલ્પકાળનું થાત? દંપતીના, માખાપના, સંતતિના મિત્રભ્રાતાદિકના જે સંબંધ વિશ્વકર્તાએ વિવિધ રીતે માનવમળમાં ઉપસ્થિત કરેલા છે તેજ સંબધના પ્રભાવથી સૃષ્ટિના એક દૈનિક જીવ પણ એક અપૂર્વ આનંદના અનુભવ કરવા, કરાવવા સમર્થ થાય છે. માતા પિતાના સંબધ સર્વ લૈાકિક સંબધામાં સાથી પવિત્ર અને અગ્રરૂપ છે. તેવા એક ગહન, અનાયાસ પ્રાપ્ત અને મુખાતુ સંબંધને પળ એમાં ત્રાડી નાંખવા કે તેને છિન્નભિન્ન કરવા એ મનુની દેવડી મોટી અલ્પમતિ અને લઘુતા છે?
કેટલીક અગત્યની ચેતવણીઓ,
કેટલાક માબાપે મરી જતાં તેએ નાની નાની બાળકીએ અને છેકરાઓને મૂકી જાય છે. આ શિશુએનું લાલનપાલન કરવું એ સાથી મોટા ભાઇનું કર્તન છે. જો તે તેમ નથી કરતા તે તે માબાપના મરતા વખતના વિશ્વાસના ભગ કરનારા ગણાય છે.
પુત્રે જ્યારે તે ગૃહસ્થાશ્રમ ચલાવે ત્યારે માતા કે ખાપના નજીવા દાષા પ્રત્યે દુર્લક્ષ આપવું. વૃદ્ધ ભાતાપિતા પાતાના દીકરાના ધરમાં ખચાવ થાય એવા હેતુથી કે સાંકડી વૃત્તિથી પહેરવેશ હલકા પેહેરે, વા ધરમાં ઝીણા ઝીણેા બચાવ કરે તે। તેથી પુત્ર એકદમ તપી જવુ નહિ કારણ કે આખી જીંદગીના સંસ્કા શના વિલય એમ તપી જવાથી કદિ થઈ શકતેા નથી પણ સમજાવી પટાવીને ક્રામ લેવાથી કાંઇક વાંછિત સધાય છે. આમેય નૃદ્ધત્વ એ એક પ્રકારનું બાળપણુ છે. Old age is second child hood. તેમાં કેટલાક ખાલિશ આચાર વિચાર ગમે તેવા સમજુ માખાપેામાં પણ પ્રતીત થાય છે. તેઓ કોઇ કાઇ વાર સમજણુ વગરનું ખેલે છે. પક્ષપાત કરે છે. નાની નાની ચેરીયા કરે છે, મારાં કરે છે ત્યાદિ દોષ વૃદ્ધતામાં ઉપસ્થિત થાય છે ખરા, કિન્તુ વિચારસ ંપન્ન પુત્રે એવા દાષાને ગણુનામાં ન લેતા, અસરલ માબાપને પણ જાળવી લેવા; તે સતત શ્ર્વર પાસે એ પ્રાથવું કેઃ—
मा नो बधीः पितरं मोत मातरम् ।
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
