________________
( ૪ )
કરવાને ધર્મ માબાપે! દ્વેષથી યુક્ત છે. માતા
ખાખર જામી શકતી નથી, કારણ કે પેાતાને પોષણ યથાતથ્ય ખજાવી શકતા નથી. મનુષ્ય વ્યક્તિ ગુણુ અને પિતા પણ એ મનુષ્ય વ્યકિતના વિશાળ પેટામાંજ આવી જાય છે તેા પછી તે સર્વે વાતે ગુણુયુકત હાય એ અશકય છે. આથી સારા પુત્રાએ ' ગાયની લાત સામુ' ન જોવુ' પણ તેના દૂધની સાથુ' જેવુ... ” એ કહેવતને અનુસરી બનતા લગી સર્વ સંભાળી લેવુ... . અને આમન્યા જાળવવી; અને એમાંજ તેનું શ્રેયસ્ સમાયલું છે; કારણ કે તિતિક્ષા યાગ એ પણ સાધારણ શક્તિ નથી. આ જગમાં સર્વે સહન કરવું એ પણ મહાત્માઓનું લક્ષણ છે. કલાપી કેકારવ કરે છે કે “ ખાખા ! મારી સહન કરવુ એય છે એક લ્હાણું !'
ગીતામાં પણ એજ ઉપદેશ છે કે તિતિક્ષમાપ્ત । હૈ ભારત ! તુ` સહન કર. કાઇ અણુ અણુચિતવી આપ૬ આવે કે કલહ ઉત્પન્ન થાય ત્યારે સહન કરવાની ટેવ પાડવી. આપણામાં આ કિંવદન્તી ચાલે છે કે “ દોઢ વાંક વગર કયા થાય નહિ.” માબાપ અને પુત્ર કે પુત્રવધૂ સામે કલહુ થાય ત્યારે બંનેના ભલે થોડા કે વિશેષ અંશમાં પણ દાષ હાવા જોઇએ. પછી માબાપને અર્ધ અને પુત્રને આખા હેાય કે પુત્રના અર્ધ અને માબાપનેા આખા હાય પણ સરવાળે દોઢ વાંકના આવે! આ વખતે જો એમાંથી એક પક્ષ માન પાળે અને સહન કરે, તા તે કલહ તે ટાણે શમીજ જાય માટે કામ, ક્રોધ આદિ વિકારાને વશ ન થતાં તેને નિયમમાં રાખવા અને સહન કરવાની ટેવ પાડવી.
C
કુદરતના આ એક પ્રસિદ્ધ કાનુન છે કે જે બીજાના તાબામાં રહી શકે છે તે અન્યને તામે રાખી શકે છે. આ કાનુનની ખરી ખુબી યુદ્ધસ ગ્રામમાં આપણને ખરાખર મળે છે. જ્યારે એકાદ લશ્કરની ટુકડીના વડે ધસા ' એ હુકમ પેાતાના સૈનિકાને આપે છે ત્યારે વગર વલખે, વગર વિચારે, વગર જવાએ તે સૈનિકાએ એકદમ ધસારા કરવેાજ જોઇએ અને તેમ ન કરનારનું મસ્તક તેજ પલે તેના ધડથી જુદુ પડવું જોઇએ. આવા સખ્ત કાયદા યુદ્ધવિશારદ પુરૂષાએ અતિ દીધે દૃષ્ટિ કરીને ઘડેલા છે અને તે આપણને ખરા પણ જણાય છે, કારણ કે જો એક હીચકારા લશ્કરમાં નીકળે તેા તે બીજા હજારને પેાતાના જેવા કરે માટે તેવાના વિલખિત વધ કરવા એ પ્રશ્નકાર્ય છે. પુત્રે પણ માબાપને આવીજ રીતે સર્વદા અધીન રહેવુ જોઇએ. જેપેનમાં એક ધરગતુ નિયમ છે કે પુત્રીએ અને પુત્રે માબાપની સમક્ષ વિશેષ ભાષણ કરવાની જરૂર નથી. તેએએ માત્ર તેના ફરમાન મુજબ દરેક કાયૅ સાંગોપાંગ કરવુ જ જોઈએ અને તેમ ન કરનારને માબાપ અપરાધ પ્રમાણે શિક્ષા કરે. આ પ્રકારનું માના પાલન જેપેનની ઉન્નતિમાં સહાયભૂત થયું છે. ત્યાંની પ્રજા પેાતાના રાજાના હુકમ બહાર પડે કે તરતજ તે પ્રમાણે વર્તન કરે છે. ત્યાંના લશ્કરા પોતાના સરદારે આજ્ઞા કરે તે પ્રત્યક્ષ કાળમુખમાં પણ જવાને આંચકા ખાતા નથી. ત્યાંની કુળવધૂએ પતિના કે સાસુ સસરાના એક પણ વચનનું ઉત્થાપન કરવુ` એમાં પેાતાના કર્તવ્યની ગણુતા માને છે,તેઓને પરધર્મ અધીનતા
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
