________________
( ૫૪ )
તુલસીદાસજી ઉપદેશે છે તેને પણ ભાવાર્થં ઉક્ત કથનને મળતાજ છે. ઘણીવાર આપણામાં કહેવત ચાલે છે તેમ “સાઠે બુદ્ધિ નાઠી!' એ પ્રમાણે વાવૃદ્ધ માબાપા પુત્રાને વિશ્વરૂપ અને અસરલ થઇ પડે છે તેમાં પુત્રના પ્રારબ્ધની વાર્તા છે પરન્તુ પુત્રે તેથી પેાતાની ફરજ (Duty) ને ત્યાગ કરવા જોઇતા નથી. ભલે માબાપ માબાપનું કર્મ ત્યાગ કરે પણ પુત્રાએ પુત્રત્વ બરાબર ખજાવવું જોઇએ; કારણકે જે જેના ધર્મમાંથી વ્યુત થાય છે તેને તે ભેગવવું પડે છે. દરેક પ્રાણીએ પાતાની કર્તવ્યતા સ ́પૂર્ણ રીતે બજાવી હેાય તે તેને પછી શાક કે ભયના હેતુ નથી. હરિશ્ચંદ્રે અસ્તુલિત દુઃખ સહન કર્યા પણ પોતાનુ પ્રતિજ્ઞાપાલન કયારે ત્યાડ્યું હતું....! માટે માખાપ કષ્ટકર કે વિશ્ર્વકર હાય એ સુપુત્રાની એક પ્રકારની ઉચ્ચતમ કસોટી છે અને એ કસાટીમાં પાર પડનાર પુત્ર અમર કીર્તિ મેળવે છે. જો વિશ્વામિત્ર વડે હરિશ્ચંદ્રની કસેાટી ન થઇ હાત તા હરિશ્ચન્દ્ર ગમે તેટલા સત્યવાદી હાવા છતાં, દુનિયા તેને તેના મરણ પછી તેવેા જાણત, પણ ખરી કુ? માટે સેાટી પર થવુ એ પણ મનુષ્યનું મહા ભાગ્યદ્વાર ખુલ્લુ થયું` સમજવું. ધર્મનું અનુષ્ઠાન કરતાં ભલે દીન થઈ જવાય, ભલે શત્રુઓ નિંદ્ય કરે, ભલે આયુષ્ય કે દેહને હાનિ પહેાંચે પરન્તુ તે એક માટામાં મોટું જરામ ગણાશે, તેમજ સુપુત્રા માબાપની સેવા કરતાં ભલે શિથિલેન્દ્રિય ખતે, કેટ અનુભવે, ભયભાંત થાય, આપમાં આવે તથાપિ તે મહાકલ્યાણને અંતમાં પ્રાપ્ત કરવાના છે.. તેઓને ભગવાન શ્રીકૃષ્ણે આશ્વાસન આપે છે કેઃ— पार्थ, नैवेह नामुत्र विनाशस्तस्य विद्यते ।
नहि कल्याण कृत्कश्चिद्दुर्गतिं तात गच्छति ॥
કે અર્જુન, આ લાકમાં કે પરલોકમાં ધર્મ આચરવાવાળા પુરૂષ નાશ પામતા નથી; કારણુ કે હું તાત, કલ્યાણુના કરવાવાળાની દુર્ગતિ કેમ સભવે ? અર્થાત્ તે સદ્ગતિનેજ પામે છે.
માબાપના ધિક્કાર કરવાથી કે તેને ત્યાગવાથી કુપુત્રા ભલે થોડા વખત પૂર્વ સંશ્રિતના પ્રભાવ વધુ સુખ અનુભવે, કિન્તુ અંતમાં તે અનિવાર્ય સÖકટ અને પરાભવને પામે છે અને તેના નાશ થાય છે. પરમકૃપાળુ પરમેશ્વર તેને સદ્ધર્મમાં પ્રેરે અને તે માબાપની સેવા કરી આ નશ્વર દેહુ વડે અગળ કીર્તિ સપાદિત કરે એ ઇચ્છા, અપેક્ષા અને આકાંક્ષા છે.
यदि नित्यमनित्येन निर्मलं मलवाहिना । यशः कायेन लभ्येत तत्र लब्धं भवेन्नु किम् ||
વિનાશી અને મળથી ભરેલા આ દેહવડે જે અવિનાશી અને નિર્મૂળ જાતિ પ્રાપ્ત થાય તાપછી અન્ય પ્રાપ્ત કરવાનું શું રહ્યું? તથાસ્તુ.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
