________________
ક પદાર્થોને ઓળખવાને અશકત જ છે! જીવતા દેવને છોડને અધમ પુરો પાપ૫કમાં પતિત થાય છે. અને
સાસુ તીરથ-સસરે તીરથ, અરવું તીરથ સાળી,
માબાપ તો આટા લૂણુમાં, સૈ તીરથ ઘરવાળી, આવા આવાતીથી વૃદ્ધિમાં આવતાં જાય છે. - અનેક પુત્ર એવા જોયા છે કે જેઓ માતાપિતાને વૃદ્ધવયમાં ત્યાગી દે છે; પરતુ શું અવસ્થાના વિપરિણામને લીધે કોઈ પણ મનુષ્યનું મૂલ્ય ઓછું વા વધતું થઇ શકે છે ? માનવ-મહત્વ જો લિગ અને વયથીજ પ્રમાણભૂત ગણાતું હોય તો પછી સદાચાર, દુરાચાર, નીતિ, અનીતિ, સત્ય, અસત્ય, સદગુણ દર્શણ એ સર્વની પ્રતિષ્ઠાજ લુપ્ત થઈ જવા સંભવ છે. જે યાવન અને રૂપજે આદર અથવા પૂજ્યતાના કારણ રૂપે હોય તે કાદવમાં પડેલાં રત્નને ગ્રાહક કોણ થશે ? જે કેવળ સુખાવહ સાધનો જ સંપાદન કરવાનું મનુષ્ય કર્મ હોય તે પછી ઇન્દ્રિયદમન તથા બ્રહ્મનિકા મેળવી દુઃખ ભોક્તા કેણુ થશે ? અને તેથી વધારે, “સુખ” એ શાસ્ત્રીય દષ્ટિથી જોતાં કેવળ ભિન્ન વસ્તુ છે. જેને લોકોના સમૂહે સુખ માને છે તેને તત્ત્વવિ પુરૂષે દુઃખ ગણે છે, અને જે લોકકલ્પના શકિતથી અપર વસ્તુ છે, જે અચિન્યવથી વ્યાપક છે, જે દુરન્ત છે તેવા એક પરમાવધિના સત્વને તેઓ સુખવિકિપે ઓળખે છે! તે સુખ પંચેન્દ્રિયદ્વારા ઉપમુકત થઈ શકતું નથી; કિન્તુ યોગારિહણ કરનારાથી અનુભૂત થઈ શકે છે; માટે માનવ જે સુખને અનુરાગી છે તે અંતે દુઃખ છે અને તે દુઃખ માત્ર અધર્મ અનાચાર અને પૂજ્યાપૂજ્યતાનું ફળ છે. સુરિથતિ કે સુદર્શન કઇ સેવા કે પ્રણામને પાત્ર નથી કિન્તુ તેની સાથે ગુણ એજ એક એવો પદાર્થ છે કે જે કોઈ પણ મનુષ્ય કે જડપિંડને આદરણીય બનાવી શકે છે; અને ગુણની મુખ્યતા પછી તેમાં લિંગ અને અવસ્થાના ભેદથી કરીને યશવૃદ્ધિ થાય છે. માતાપિતાના ગુણની ગણના કરવા જતાં જ મતિ વિરમે છે તેમાં વળી તેને મહા સાંસારિક ગંભીર અનુભવ અને તેની મૂળ પૂજ્યતા એ આદિથી એક પુત્ર બધી દિશાએ માબાપની સેવા કરવાને બંધાયેલો છે, અને માતાપિતાનું વૃદ્ધવય એ પુત્રનું શાન્તિસર છે. તે સરોવરમાં પુત્રકલ્યાણના તરંગો અહોરાત્ર ઉછળ્યાં કરે છે કે જે એક અધમધમ પુત્રને પણ નિર્ભય માર્ગદર્શક જેવા અવશ્ય થઈ પડે છે. __ अभिवादनशीलस्य नित्यं वृद्धोपसविनः ।
चत्वारि तस्य वर्धन्ते आयुर्विद्या यशो बलम् ।। જેને સ્વભાવ હમેશ વૃદ્ધની સેવા અને નમન કરવાનું છે તેના આ ચાર આયુ, વિદ્યા, કીતિ અને બળ વધે છે, આ તે સામાન્ય આદેશ છે તે પછી પિતાના માબાપ પ્રત્યે આજ્ઞાનુસાર વર્તન, પ્રણામ અને સેવા એ કેટલાં બધાં રૂના છે એ આ પરથી સમજી શકાય તેવું છે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
