________________
( ૩૩ )
મુક્ત
। કયારની પસાર થઈ ગઇ, તે છતાં આ માણસ હુજી કેમ જીવતી હ્રાલતમાં છે, અને માટે રાજાને બહુ નવાઇ લાગી. આના ભેદ કઇ પણ હાવા જોઇએ અને તેની જીજ્ઞાસા રાજાને થઈ. આખરે તેણે કેદીને દરાજ મળવા જતી તેની પુત્રીને મેલાવીને પૂછ્યું કે આનું રહસ્ય શું છે? તે અબળા પ્રથમ તા ગભરાઇ તથા શરમાઇ પણ જ્યારે તેને જો તે ખરૂ કહે તે તેની તથા તેના પિતાની જીંદગી સલામત છે, એમ જણાવવામાં આવ્યું ત્યારે તે એકલી કે મહારાજ, ખરી વાત આમ છે કે થોડા દિવસ સુધી તે મેં મારી પાસે છુપાવીને કેદખાનામાં મારા પિતાની પાસે અમુક ખાવાની વસ્તુ લઇ જવા માંડી, પરંતુ જ્યારથી મારા ઝાડે લેવરાવવાને આપે હુકમ કર્યાં ત્યારથી મેં મારા પિતાની અમૂલ્ય જીંદગી ટકાવી રાખવા માટે બીજી યુક્તિ આદરી. મેં સ્તનપાનથી મારા પિતાનુ` જીવિત આજ સુધી ટકાવી રાખ્યું છે. હવે આપ આ બાબતમાં પ્રમાણુરૂપ છે. આ ખેલતાં તે ખાળાની આંખમાંથી અશ્રુધારા ચાલી અને રાજાને પણ તે જોઈ ઉંડી અસર થઇ. એક ખો પ્રેમ ધરાવનારી અબળા જાતિ પણ પેાતાના પિતાને કેવી રીતે જીંદગીના જોખમમાંથી ઉગારી શકે છે, એનુ સૂચવન રાજાએ પેાતાના દરબારીઓને કર્યું અને તે કેદીને છેડી મૂકયે,
પુત્ર અને પુત્રી એ સમાનતાથી માતાની તથા પિતાની આજ્ઞા પાળવાને ધાયલા છે. એક પુત્ર પર માખાપના પાષણની જેટલી કતૅવ્યતા રહે છે તેટલી પુત્રીપર નથી; કારણકે પુત્રી સ્વતંત્ર નથી. તે એક નવાજ ધરમાં જાય છે, નવાજ કુટુંબના આચાર વિચારા તથા રીતભાતેાની તે દાસી બની રહે છે અને વળી વિશેષ તેને માબાપાને મદદ કરવાના હક્ક નથી. માબાપાને તેની સહાયતા સ્વીકારવાને પણ કશો હક્ક હોય તેમ લાગતું નથી. એક કન્યા માબાપ પાસે કંઇ પણ લેવાના હક્ક ધરાવે છે અને માબાપ તેને દેવાને યાગ્ય છે, એવાં આર્ય ધર્મશાસ્ત્રના વિધાના છે. આમ હોવા છતાં માબાપ પ્રત્યે એક પુત્ર કે પુત્રીની ભક્તિને ખાધ લગાર પણ આવવા જોઇએ નહિ; કારણ કે ભક્તિ એક એવી વસ્તુ છે કે તેને દેવા આપવા સાથે કઇ પણ લાગતું વળગતું નથી. જ્યારે એ મનુષ્ય પ્રાણીઓ વચ્ચે ભકિતભાવનું અસ્તિત્વ હાય છે ત્યારે આપવું અને લેવું અગર દાન અને આદાન એ સહજ છે અને તેનું ઝાઝું મહત્વ કે ગીરવ વસ્તુત: ત્યાં નથી; કિન્તુ એ મનુષ્યા વચ્ચે ભકિત નથી અને ત્યાં દાન અને આદાનના ક્રમ ચાલુ છે તેા શું સમજવું? ત્યાં આપવું અને લેવું એ કર્તવ્યને એક ધર્મ તરીકે માનવામાં આવે છે અને પરિણામતઃ ત્યાં ભકિતની મહત્તા અલ્પ હાય છે કે મુદ્દલ હાતીજ નથી. ભકિતથીજ જ્ઞાન દર્શન અને તત્ત્વ પ્રવેશને પ્રાપ્ત કરી શકાય છે; માટેજ કિતને વેદ, તપ, દાન કે યજ્ઞ કરતાં પણ ઉચ્ચતર માનવામાં આવી છે. પુત્રીએએ પોતાના માતાપિતાને, પરણ્યા પછી વિસારી મૂવા જોઇતા નથી; કારણ કે કંઇ પણ સ્વાર્થે વગર માતાપિતા પેાતાની આત્મજાનું પાલન કરનારા છે અને તેની યોગ્ય વયે તેને ગૃહસ્થાશ્રમમાં યાજનારા છે, પુત્રી
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
