________________
( ૩૭)
- ધિક તાજો નિત્ય, પિન્ન ધર્મ ધ્યાન,
धिक यज्ञ यजनको, धिक प्रभु भजनको, तीरथको स्नान धिक, धिक पुण्य दानको, धिक ताके सब काम, कहै दलपतिराम,
पूज्य जानि पूजै नहि मातरपितानको. પુત્રને ધર્મ ઉપર કહ્યું તેમ માત્ર માબાપની પૂજામાં જ સમાપ્તિને પામે છે. તેને પછી તીર્થ, યાત્રા, ઉપવાસ, જપ, તપ, દાન ઇત્યાદિની જરૂર નથી અને મનુ મહર્ષિ કહે છે કે એક વિનયશીલ પુત્રે માબાપની રજા વગર કઈ પણ બીજી ધર્મની ક્રિયાઓમાં હાથ ઘાલવે નહિ કારણ કે તેની સર્વ કર્તવ્ય ધર્મક્રિયાઓ માબાપની ભકિતમાંજ આવી જાય છે. પિતા એ ગાઈપત્ય અગ્નિ છે. માતા એ દક્ષિણાગ્નિ છે; અને આ અગ્નિદેવતાનું યથાસ્થિત પૂજન કરનાર કઈ. પરમ ગતિને પામે છે?
- दीप्यमानः स्ववपुषा देववद्धिवि मोदते ।
પિતાના દેહની તેજોમયી કાન્તિ વડે પ્રકાશમાન એવે તે માતાપિતાની સેવામાં તત્પર પુત્ર સ્વર્ગમાં દેવની પેઠે આનંદમાં રહે છે.
માતૃભક્તિના યોગે કરી પુત્ર આ લેકનો વિજય કરે છે અને પિતાની ભક્તિના પ્રભાવથી તે મધ્ય લેકને પ્રાપ્ત કરવા સમર્થ થાય છે. મન, વાણું તથા કાયાથી જે પુત્ર માતાપિતાની સેવામાં રમમાણ રહે છે તે ઉત્તમ પુત્ર ગણાય છે. જે પિતાના ચાતુર્યથી માબાપની હૃદયેચ્છાઓ જાણી લઈને તે પ્રમાણે આચરણ કરે છે તે પુત્ર બહુ ભાગ્યશાલી જાણો અને તે સપુત્રને મળતા સર્વ પુણ્યને ભેગવનાર બને છે. જે પુત્ર માબાપના ઉપદિષ્ટ માર્ગે વહન કરે છે અને તેમના કહ્યા પ્રમાણે પિતાનું વર્તન રાખે છે તે મધ્યમ પ્રકારનો પુત્ર છે. જે પુત્ર માબાપે શિખાપણુ દીધા છતાં આડે રસ્તા પકડે છે, મગરૂર બનીને માબાપથી પિતાને ઉચ્ચ માને છે, બાપની શુશ્રુષા કરવામાં અપ્રીતિ ધરાવે છે, માબાપ પાસેથી ધન હરણ કરે છે અને માબાપની કીર્તિને લાંછન લગાડે છે તે પુત્ર કનિષ્ઠ પ્રકારને જાણો અને તે પુત્રના રૂપમાં યમદૂત અને લેણદાર છે એમ સમજવું. આવા પુત્રે ત્યાજ્ય છે; કારણ કે તે પોતાના શરીરમાં ઉત્પન્ન થયેલા કીડા યૂકા વા લિક્ષા જૂ કે લીખ જેવા છે. હવે વખત એ આવી લાગ્યો છે કે માબાપ શિશુઓને ત્યાગે એ વાત તે એક બાજુ રહી પણ તરૂણ છોકરાઓ વૃદ્ધાવસ્થાથી ઘેરાયેલા એવા માબાપનો ત્યાગ કરી દે છે. સ્મૃતિવાચનથી જણાય છે કે અગાઉના વખતમાં નૃપતિઓ વૃદ્ધ માબાપને ત્યાગ કરનાર પુત્રને ભારે દંડ કરતા હતા અને આથી એવા નિર્લજ્જ પુત્રને માબાપનું પાલન કરવાની પરાણે ફરજ પડતી હતી. હાલ આવો કોઈ પણ પ્રકારનો અંકુશ એવા પાપી પુત્રપર નહિ હેવાથી જીવનની છેલ્લી પરવશ દશામાં ત્યજાયેલા વૃદ્ધ માબાપ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
