________________
જન્મથી કરીને શું ? બસ, આપણે પુત્રજ નથી એ વિચાર લાવી હવે સંતેષ માનવાને છે; અને શેષ રહેલાં છવિતનો ભાગ ઈશ્વરસેવામાં ગુજારવાને છે. આમ બેલતાં, તે વૃદ્ધ મનુષ્યને નેત્રમાંથી અશ્રુબિંદુ ગળી પડ્યા અને છાતી ભરાઈ આવવાથી તે રૂદન કરવા લાગ્યો. સમીપ બેઠેલી વૃદ્ધ ભાર્યા પણ અન્ય મુખી થઈ ગઈ. સાધ્વી ચંદ્રપ્રભાએ પાણીનો કળશે ભરી સાસુ સામે લાવી મૂકો; અને તેનું મધુર વાણી વડે આશ્વાસન કરવા લાગી. સાસુએ ચન્દ્રપ્રભાની તારીફ કરી “ વહુ ખારા પાણીમાં મીઠી વીરડારૂપ માત્ર તમે છે.” દુ:ખથી અધોમુખી થયેલી ચંદ્રપ્રભાએ પછી તેઓ માટે પથારી કરી દીધી અને પાદાવમર્દન કરી પોતે પણ સ્વપ્ન વશ થઈ. - વર્ધમાન એક ભેળા દિલનો માણસ હતો. પુત્રના અત્યાચારથી તેના શરીરને આઘાત થયો એટલું જ નહિ પણ હવે તકવિતકનું તુમુલ યુદ્ધ મચ્યું. જેના તરફથી તેણે જરામાં સુખની આશા રાખી હતી તે તેને દુખ:રૂપ નીવડી ચુકયો હતો તેથી તિતિક્ષા યોગના કડવા ઘૂંટડા પીધા વિના શાતિ મળવી મુશ્કેલ હતી. તેને આ જગત શુન્યવત ભાસવા લાગ્યું અને મનમાં નિશ્ચય કર્યો કે વૈર્ય અને ધર્મમાં બુદ્ધિની સ્થિરતા કરવી; કારણ કે ધર્માચારી મનુષ્યની સામેજ કલ્યાણ અને સંપત્તિઓ નૃત્ય કર્યા કરે છે એવું શાસ્ત્રનું વચન છે.
જન્મ, મરણ, જરા અને વ્યાધિ એ પ્રત્યેક મનુષ્ય જીવનના સંગીઓ છે. વર્ધમાને જન્મ, જરા અને વ્યાધિની અનેક વ્યથાઓ ભોગવી હતી. હવે એ સર્વ વ્યથાઓને અંત લાવનાર મરણની રાહ જોતો તે કાળ યાપન કરતે હતે. ખરેખર, સર્વ ઈ ટ અને પ્રિય પદાર્થો પર અપ્રીતિ ઉપજ્યા વગર મરણ પર પ્રીતિ ઉદ્દભવતી નથી. જ્યારે કોઈ પણ પ્રકારે મનુષ્યની વિપત્તિને અંત આવતા નથી ત્યારે તે મરણ પાસે તેનો અંત અણાવવા ઈચ્છે છે. પુત્ર સુખની લાંબાકાળ સુધી સેવેલી સ્પૃહા વિવંસ જ્યારે તેણે અનુભવ્યો ત્યારે તેણે ખચિત મરણ ઈછ્યું. મરણની ઈચ્છા રાખનાર પાસેથી મરણ દૂર થતું જાય છે અને જીવવાની સંપૂર્ણ અભિલાષા રાખનારને તે પિતાને રિકાર બનાવે છે. આમ જો કે વસ્તુતઃ નથી તો પણ મનુયને એમ ભાસે છે. જેમ વિરહિણી સ્ત્રીને એક પ્રહર એક કલ્પ જેવું લાગે છે તેમ આમાં છે. ખરેખર રીતે જોતાં એક પ્રહર તે એક પ્રહરજ છે તેમાં એક પળનો પણ વધારો કે ઘટાડે થતું નથી પણ પતિને મળવાની ઉત્કટ ઇચ્છા તે પ્રહરને કલ્પ સમાન લાંબો બનાવી દે છે; તેમજ નિર્મિત આયુમાં વૃદ્ધિ કે ન્યૂનતા થતી નથી પણ મનુય ચિંતાકુલિત હોય તો તેને તેમ જણાય છે. વર્ધમાન મૃત્યુદેવને શાપ દેવા લાગ્યો કે તે પણ તેને સુખી જેવાને ઇચ્છતું નથી. આમ ચિંતારૂપ રોગના વધારામાં અને સંકલ્પ વિકલ્પ જેનું કાર્ય છે એવા મન ના કલહમાં તેની સર્વ શકિતઓ દિવસે દિવસ મંદ પડતી ગઈ,
આ તરફ વસંત જૂદા જ પ્રકારના વહનમાં ખેંચાતો હતો. તેની આંખે તેના કાન, તેનું હૃદય, તેના હાથ, તેના પગ એ સર્વે કપટરાજના કબજામાં હતા. કપટરાજ તેને જે બતાવતો તે, તે કપટરાજની આંખથી જેતે હતા. ને જે જે સંભળાવતે તે તે તેના કાનથી સાંભળતો હતો. તે તેને જેવી રીતે વિચાર કરાવતો તે પ્રમાણે તે વિચાર કરત. વસંતના હાથમાં કપટરાજ જે મૂકત તે તે ગ્રહણ કરતો હતો. કપટરાજ તેને જ્યાં લઈ જાય ત્યાં વસંત પરાધીન થઈ જતે.
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
