________________
( ૨૦ ) તેણે ચલાવ્યું “હું ઘરે આવવાનો આજ જ હતો ત્યાં તમે અહીં તસ્દી લીધી. હવે તમારે અહીં જ આવી વસવું.” વસંત જ્યારે સંભાષણ કરતા હતા, ત્યારે કપટરાજ નયન મિલનથી સંજ્ઞા આપીને પિતાને મૂળ આશય તેને સમજાવતા હતા.
પછી તેઓ સર્વ બંગલાના વચલા ઓરડામાં આવી બેઠા. ત્યાં વસંત સાથેના વાર્તાસંલાપથી માતા તથા પત્નીને બહુજ સંતોષ મળે. કારણ કે પિતે ન ધારેલે સુધારે તેઓએ વસંતની પ્રકૃતિમાં છે. તે નિષ્કપટાત્માઓને થોડીજ ખબર હતી કે તે સુધારે માત્ર કૃત્રિમ હતો અને તેથી અલ્પ સમય સુધી જ ચાલુ રહેવાને હતો.
ખરેખર ! કૃતક સુધારા એવાજ હોય છે. તેઓ નિરંતર એક જ સ્વરૂપના હોઈ શક્તા નથી પરંતુ જુદા જુદા ઉદ્દેશને અધીન હાઇને જુદી જુદી રીતે દર્શન દે છે. તેઓમાં વિશેષતઃ ચળતા, વ્યાજતા અને અસત્યતાનું ન્યૂનાધિક મિશ્રણ થયેલું દેખાય છે. તેઓ આત્મસાધન સંપાદન કરવાને માટે સામા માણસને એવો તે અંધ બનાવી દે છે કે પિતાના એ કાર્યમાં તેઓ સહેલાઇથી ફતેહ મેળવે છે. તેઓ ન વા ના વાએને પાઠ બહુજ ધ્યાન દઈને શીખેલા હોય છે અને તેને ગ્ય પ્રયોગ ક્યારે કરે તેના જ્ઞાનથી પણ તેઓ વિમુખ નથી રહેતા. તેઓ છળ કપટમાં પિતાને સૌથી નિપુણ ગણે છે, કારણ કે તેઓના હૃદયરૂપી પ્રકાશિત આરસા પર ધૂળના પડ જામી જવાથી તેઓને સર્વ વસ્તુઓ અસ્પષ્ટ અને ઉલટી રીતિમાં ભાસમાન થાય છે. અમે અન્યને તેઓની જાણવગર સજમાં ધૂતી શકીએ છીએ એમાં તેઓના સ્વાભિમાનિત્વનો સમાવેશ થાય છે. પોતે જે નથી, તેઓ પોતે છે, એમ બતાવવાનો યત્ન કરવામાં તેઓના આયુનો સમય વ્યતીત થયાં કરે છે. તેઓ આંતર ઇચ્છા નિર્ભય થઈને કદિ પણ સજજન આગળ કહી શકતા નથી, પણ બીજાના વિચારોમાં પિતાના વિચારોનું આરોપણ કરવામાં આત્માને તેઓ ધન્ય માનનારા હોય છે. તેઓની વૃત્તિ ઉખલ અને ઘડી ઘડીમાં છેલ્લે પગથિયે બેસી જનારી હોય છે. તેઓ સજ્જનના હેલી હોય છે અને દર્શન સાથે પણ તેઓ ઐક્યનું બંધન બાંધી શકતા નથી. તેઓ પર અવિશ્વાસ દેખાડનારને તેઓ ભયને ધમકી આપે છે, જ્યારે તેઓ પર શ્રદ્ધા રાખી કામ કરનારને તેઓ પ્રથમજ ખાડામાં ઉતારે છે. જ્યારે તેઓ કોઈના મિત્ર બને છે ત્યારે તેઓ એક સહૃદય મિત્ર કરતાં પણ વધારે અનુરાગ પ્રદર્શિત કરે છે અને કોઈને શત્રુ બનવામાં તેઓ નિસીમ ઝૂરતાને આશ્રય કર્યા વિના ભાગ્યેજ રહે છે. પોતે અશકત અને દુશ્મન બળવત્તર હોય ત્યારે શરણ કેમ શોધવું એ તેઓને બરાબર આવડે છે. તેઓને પૂર્તતાના ઝાડમાંથી પેદા થતાં ફળો બહુજ મધુર અને સ્વાદિષ્ટ લાગે છે અને સાચે રસ્તે ચાલીને સિદ્ધિ સંપાદન કરવાનું કાર્ય તેઓને વિરસ તથા વિકટ જણાય છે. તેઓ ગુલામને તાબે રહીને પિતાને શેઠ કહેવડાવનારા, અને અન્યાયના ભક્ત બનીને પિતાને સવાર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
